Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Болыс - қазақ жерінің патшалық Ресейдің қоластында болған кезіндегі аумақтық әкімшілік бөлінісі, оязға (уезд) қараған әкімшілік аймақ, территориялық құрылым. Ресей империясы қазақ даласындағы хандық билікті жою және отарлық билікті күшейту мақсатында 1822 жылы «Сібір қазақтары туралы жарғы» негізінде Ресейге шекаралас және шекараға жақын орналасқан орта жүз қазақтарының қоныстарын ауылға, болыстыққа, округтерге бөлген. 1824 жылы «Орынбор қазақтары туралы Жарғы» қабылдап, бұл жүйе Орынбор өлкесінде де жүзеге асты. Қазақтардың саяси басқару институтын жою отарлау саясатының ең басты міндеттерінің бірі еді. Жарғы бойынша ауыл 50-70 түтіннен, Болыс 10-15 ауылдан, уезд 15-20 болыстан тұрды. Сонымен қатар патша үкіметі жүргізген 1867-1868 жылдары реформаға сәйкес Болыстардың құрамына әрқайсысы 100-200 түтіннен тұратын шаруашылық ауылдар кірді. Мұндай ауылдардың саны 1000 түтіннен 3000 түтінге дейін барды.
Бұл әкімшілік органдар қазақ даласындағы дәстүрлі басқару жүйесін және оның саяси және идеологиялық кеңістігін бірте-бірте ығыстырды. Жаңадан орнаған билік жүйесінің басына жоғарыдан патшалық режим сайлаған сұлтандар келді, ал ауылды старшындар (ауылнай) биледі, осылайша баскарудың жаңа жүйесі пайда болды. Болыстардыц әкімшілік аймақ ретіндегі болыс шекарасы қалыптастырылып, халық оның ережелерін сақтап отырды. Болыстық шекарасының сақталуына уезд басшылары аға сұлтандар, болыстар бақылау жасап отырды. XIX ғасырдың соңында Қазақстанда 300 болыс болған, ал әр облыстағы саны бойынша Орал облысында - 44, Торғайда - 43, Ақмолада - 50, Семейде - 74, Жетісуда - 89 болыс болған. Болыстықтың көлемі ауыл көлеміне қарай әртүрлі болды. Мысалы, 1868 жылы Илецк уезінде 8 болыс, 41 ауыл, Ырғыз уезінде 7 болыс, 34 ауыл, Николаевск уезінде 8 болыс, 51 ауыл, Торғай уезінде 5 болыс, 23 ауыл т.б.
Дереккөздер
- Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bolys kazak zherinin patshalyk Resejdin kolastynda bolgan kezindegi aumaktyk әkimshilik bolinisi oyazga uezd karagan әkimshilik ajmak territoriyalyk kurylym Resej imperiyasy kazak dalasyndagy handyk bilikti zhoyu zhәne otarlyk bilikti kүshejtu maksatynda 1822 zhyly Sibir kazaktary turaly zhargy negizinde Resejge shekaralas zhәne shekaraga zhakyn ornalaskan orta zhүz kazaktarynyn konystaryn auylga bolystykka okrugterge bolgen 1824 zhyly Orynbor kazaktary turaly Zhargy kabyldap bul zhүje Orynbor olkesinde de zhүzege asty Қazaktardyn sayasi baskaru institutyn zhoyu otarlau sayasatynyn en basty mindetterinin biri edi Zhargy bojynsha auyl 50 70 tүtinnen Bolys 10 15 auyldan uezd 15 20 bolystan turdy Sonymen katar patsha үkimeti zhүrgizgen 1867 1868 zhyldary reformaga sәjkes Bolystardyn kuramyna әrkajsysy 100 200 tүtinnen turatyn sharuashylyk auyldar kirdi Mundaj auyldardyn sany 1000 tүtinnen 3000 tүtinge dejin bardy Bul әkimshilik organdar kazak dalasyndagy dәstүrli baskaru zhүjesin zhәne onyn sayasi zhәne ideologiyalyk kenistigin birte birte ygystyrdy Zhanadan ornagan bilik zhүjesinin basyna zhogarydan patshalyk rezhim sajlagan sultandar keldi al auyldy starshyndar auylnaj biledi osylajsha baskarudyn zhana zhүjesi pajda boldy Bolystardyc әkimshilik ajmak retindegi bolys shekarasy kalyptastyrylyp halyk onyn erezhelerin saktap otyrdy Bolystyk shekarasynyn saktaluyna uezd basshylary aga sultandar bolystar bakylau zhasap otyrdy XIX gasyrdyn sonynda Қazakstanda 300 bolys bolgan al әr oblystagy sany bojynsha Oral oblysynda 44 Torgajda 43 Akmolada 50 Semejde 74 Zhetisuda 89 bolys bolgan Bolystyktyn kolemi auyl kolemine karaj әrtүrli boldy Mysaly 1868 zhyly Ileck uezinde 8 bolys 41 auyl Yrgyz uezinde 7 bolys 34 auyl Nikolaevsk uezinde 8 bolys 51 auyl Torgaj uezinde 5 bolys 23 auyl t b DerekkozderҚazaktyn etnografiyalyk kategoriyalar ugymdar men ataularynyn dәstүrli zhүjesi Enciklopediya Almaty DPS 2011 ISBN 978 601 7026 17 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet