Аюбалдырған

Аюбалдырған , сыбызғы қурай (лат. Angelica) – шатыршагүлділер тұқымдасына жататын формасы шатырша келетін гүлшоғырының диаметрі 25 сантиметрге дейін жететін көпжылдық және екіжылдық балдырған сияқты өсімдік.

Аюбалдырған
Дүниесі: Өсімдіктер Бөлімі: Гүлді өсімдіктер Табы: Қос жарнақтылар (unranked) Asterids Сабы: Apiales Тұқымдасы: Apiaceae Кіші тұқымдасы: Тайпасы: Тегі: Angelica Карл Линней
түрлері
50 түрі белгілі

Ерекше иісі бар, жемісінен эфир майы мен шығады. Негізінен Солтүстік жарты шарда өсетін 10-нан аса түрі белгілі. Қазақстанда Алтай, Жетісу (Жоңғар), Іле, Күнгей, Теріскей Алатауларында, Кетпен (Ұзынқара), Батыс Тянь-Шань тауларының орта белдеулеріндегі өзен-көл, бұлақ, жылғалар бойында өседі. Қазақстанда 2 түрі: шоқсары аюбалдырғаны (A. decurrens) және қысқа сабақты аюбалдырған (A. brevіcaulіs) деп аталатын 2 түрі кездеседі. Бұлардың биікт. 1–2 м-дей, қырлы, қатты, қуыс сабағының жуандығы 5–6 см. Жапырақтары ірі, қауырсын тәрізденіп тілімденген. Шатыршалары көп гүлді, көлденеңі 20 см-дей болады. Гүлдері ақ, қызғылт сары, жасыл түсті келеді. Тамыз айында гүлдеп, қыркүйекте жеміс береді. Аюбалдырған – азықтық, дәрілік, бояуыш, әсемдік және шірнелі өсімдік. Сүрлемге салуға болады. Құрамында эфир майы көп болғандықтан кондитер, парфюмерия, ликер-арақ өндірісінде пайдаланылады.

Дереккөздер

1. Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
2. Қазақ энциклопедиясы