Антропоморфизм (грек. anthropos адам, тогрһе - форма, пішін) — адамзаттық, халықтық дүниетанымдағы жаратылыс иелерін (құдайды, періштелерді, мал-жан иелерін), табиғаттағы нәрселерді (ғарыштык, геогр. объектілерді, жан-жануарларды, өсімдіктерді, т.б.) адамға ұқсату құбылысы, өнердегі көркемдік әдіс. Антропоморфизм ежелгі дүниетаным мен ілкі санадан бастау алатын құбылысқа жатады. Ол байырғы мифологиялық және діни аңыздардан айқын байқалады. Антропоморфизм қазақ халқының арасында да кеңінен таралған. Адам кейпіндегі киік, жын, пері, дию, жезтырнақ, албасты, т.б. ұғымдар осының айғағы. Көшпелі қауым өздеріне бағыт-бағдар сілтеуші жұлдыздар (Темірқазық, Жетіқарақшы, Ақбозат пен Көкбозат, т.б.), желеп-жебеуші табиғат күштері (Жер Ана, Көк Тәңірі, Ай, Күн, т.б.), төрт түліктің иелері мен киелері (Қамбарата, Шопаната, Зеңгібаба, Ойсылқара) туралы түрлі аңыз-әңгімелер шығарған. "Жеке батыр", "Толағай", "Балқаш", "Қаратал" секілді атақоныс, мекенжай атауларына байланысты, байғыз, көкек, сауысқан, қарға, тасбақа, т.б. аң-құс, жан-жануарлар туралы аңыздар халықтың дүниетанымындағы Антропоморфизмге айқын мысалдар болып табылады. Қазіргі санада ол тілдік метафоралар мен көркем бейнелер арқылы сақталған (жарық дүние, мүлгіген табиғат, қатаң қыс, қу түлкі, т.б.). Поэзияда антропоморфтандырылған бейнелер басты көркемдік құралдардың біріне айналды.
Антропоморфтандыру (грек. antropos — адам және mоrphe — форма, пішім) — адамзаттық, халықтық дүниетанымдағы жаратылыс иелерін (құдайды, періштелерді, мал-жан иелерін), табиғаттағы нәрселерді (ғарыштық, геогр. объектілерді, жан-жануарларды, өсімдіктерді т.б.) адамға ұқсату құбылысы; өнердегі көркемдік әдіс. А. ежелгі дүниетаным мен ілкі санадан бастау алатын құбылысқа жатады. Ол байырғы мифол. және діни аңыздардан айқын байқалады. А. қазақ халқының арасында да кеңінен таралған. Адам кейпіндегі кісі киік, жын пері, дию, жезтырнақ, албасты т.б. ұғымдар осының айғағы. Көшпенді қауым өздеріне бағыт-бағдар сілтеуші жұлдыздар (Темір қазық, Жеті қарақшы, Ақбозат пен Көкбозат т.б.), желеп-жебеуші табиғат күштері (Жер ана, Көк тәңір, Ай, Күн т.б.) төрт түліктің иелері мен киелері (Қамбар ата, Шопан ата, Зеңгі-баба, Ойсыл қара) туралы түрлі аңыз-әңгімелер шығарған. “Жеке батыр”, “Толағай”, “Балқаш”, “Қаратал” секілді ата қоныс, мекен-жай атауларына байланысты, байғыз, көкек, сауысқан, қарға, тасбақа т.б. аң-құс, жан-жануарлар туралы аңыздар халықтың дүниетанымдағы А-ға айқын мысалдар болып табылады. Қазіргі санада ол тілдік метафоралар мен көркем бейнелер арқылы да сақталған (жарық дүние, мүлгіген табиғат, қатал қыс, қу түлкі т.т.). Поэзияда антропоморфтандырылған бейнелер басты көркемдік құралдардың біріне айналды. А-ды тек архаистік сананың қалдығы деп қарастырған дұрыс емес. Ол ғылым мен тех-ның озық салаларында да жиі көрініс табады (ойлайтын машина, есептеу тех-сы, ақылды робот т.т.).
Дереккөздер
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Antropomorfizm grek anthropos adam togrһe forma pishin adamzattyk halyktyk dүnietanymdagy zharatylys ielerin kudajdy perishtelerdi mal zhan ielerin tabigattagy nәrselerdi garyshtyk geogr obektilerdi zhan zhanuarlardy osimdikterdi t b adamga uksatu kubylysy onerdegi korkemdik әdis Antropomorfizm ezhelgi dүnietanym men ilki sanadan bastau alatyn kubylyska zhatady Ol bajyrgy mifologiyalyk zhәne dini anyzdardan ajkyn bajkalady Antropomorfizm kazak halkynyn arasynda da keninen taralgan Adam kejpindegi kiik zhyn peri diyu zheztyrnak albasty t b ugymdar osynyn ajgagy Koshpeli kauym ozderine bagyt bagdar silteushi zhuldyzdar Temirkazyk Zhetikarakshy Akbozat pen Kokbozat t b zhelep zhebeushi tabigat kүshteri Zher Ana Kok Tәniri Aj Kүn t b tort tүliktin ieleri men kieleri Қambarata Shopanata Zengibaba Ojsylkara turaly tүrli anyz әngimeler shygargan Zheke batyr Tolagaj Balkash Қaratal sekildi atakonys mekenzhaj ataularyna bajlanysty bajgyz kokek sauyskan karga tasbaka t b an kus zhan zhanuarlar turaly anyzdar halyktyn dүnietanymyndagy Antropomorfizmge ajkyn mysaldar bolyp tabylady Қazirgi sanada ol tildik metaforalar men korkem bejneler arkyly saktalgan zharyk dүnie mүlgigen tabigat katan kys ku tүlki t b Poeziyada antropomorftandyrylgan bejneler basty korkemdik kuraldardyn birine ajnaldy Antropomorftandyru grek antropos adam zhәne morphe forma pishim adamzattyk halyktyk dүnietanymdagy zharatylys ielerin kudajdy perishtelerdi mal zhan ielerin tabigattagy nәrselerdi garyshtyk geogr obektilerdi zhan zhanuarlardy osimdikterdi t b adamga uksatu kubylysy onerdegi korkemdik әdis A ezhelgi dүnietanym men ilki sanadan bastau alatyn kubylyska zhatady Ol bajyrgy mifol zhәne dini anyzdardan ajkyn bajkalady A kazak halkynyn arasynda da keninen taralgan Adam kejpindegi kisi kiik zhyn peri diyu zheztyrnak albasty t b ugymdar osynyn ajgagy Koshpendi kauym ozderine bagyt bagdar silteushi zhuldyzdar Temir kazyk Zheti karakshy Akbozat pen Kokbozat t b zhelep zhebeushi tabigat kүshteri Zher ana Kok tәnir Aj Kүn t b tort tүliktin ieleri men kieleri Қambar ata Shopan ata Zengi baba Ojsyl kara turaly tүrli anyz әngimeler shygargan Zheke batyr Tolagaj Balkash Қaratal sekildi ata konys meken zhaj ataularyna bajlanysty bajgyz kokek sauyskan karga tasbaka t b an kus zhan zhanuarlar turaly anyzdar halyktyn dүnietanymdagy A ga ajkyn mysaldar bolyp tabylady Қazirgi sanada ol tildik metaforalar men korkem bejneler arkyly da saktalgan zharyk dүnie mүlgigen tabigat katal kys ku tүlki t t Poeziyada antropomorftandyrylgan bejneler basty korkemdik kuraldardyn birine ajnaldy A dy tek arhaistik sananyn kaldygy dep karastyrgan durys emes Ol gylym men teh nyn ozyk salalarynda da zhii korinis tabady ojlajtyn mashina esepteu teh sy akyldy robot t t DerekkozderBiekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz