Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Айғыржылқының жыныс қуаты жетілген еркегі.
Мінезіне, түр-түсіне қарай қойылған атаулары өте көп:
- шақар айғыр
- желқуық айғыр (мінезі)
- құр айғыр
- шу асау айғыр (бұрын қолға ұсталған-ұсталмағаны)
- сәурік (үйірге түспеген)
- шалқұйрық
- құбақай (түсі), т.б.
Ертеде айғырды тек сыртқы мүсіні мен ата-енесінің ерекшелігіне қарай бағалаған.
Жыныс қуаты жетілген, піштірілмеген жылқы тынышсыз болады, секірмейді. Сондықтан үйірге салатын айғырдан басқа жылқылар піштіріледі.
Еркек жылқының жыныс қабілеті 1,5 жасында (тай) жетілгенімен, оны 3 жасқа (дөнен) толмай үйірге салуға болмайды.
Жас айғырдың үйірінде 10 – 15, толысқан айғырдың үйірінде 20 – 25, сақа айғырдың үйірінде 12 – 15 биеден болады. Бұл әдістің артықшылығы – айғыр үнемі үйірде болады да, бие дер кезінде тоқтайды, кемшілігі – айғырдың жыныс қуаты үнемді пайдаланылмайды, тіпті оның күші үздігуі де ғажап емес.
Айғыр үшін де пайдаланылады. Бір айғырдың ұрығы 150 – 200 биеге жетеді және ішкі жыныс мүшесінде кемшілігі бар (жатыры қисық, т.б.) биелер Айғыр қосқанда үнемі қысыр қалатын болса, бұл әдісті қолданғанда құлындайды.
Ғылымның дамуына байланысты үйірге салынатын айғыр жан-жақты зерттеліп, тексеруден өткізіледі.
Осы ерекшеліктерге қарай айғырды бағып-күту әдістері де сан алуан.
Айғыр (жеребец) - жыныстық қуаты толық жетілген жылқының еркегі. Биеден гөрі А. ірі, салмағы да едәуір ауыр, шоқтығы биік, кеудесі кең омыраулы, мойны жуан, басы үлкен, сүйегі ауыр әрі берік, терісі қалың келеді. Тұқымына қарай еркек кұлынының жыныс қабілеті 8-9 айлығында жетілгенмен, шағылысуға алғашқы рет 3-4 жасында қосылады. Шағылыстыруға түскен А. үйірге тегіне, дене бітіміне, өнімділігіне, ұрпағының сапасына карап тандап қосу арқылы өсіріліп отырған жылқы тұқымын асылдандыруға болады. Үйірдегі бие саны айғырдың жасына және шағылыстыру тәсіліне байланысы өзгереді. Қолдан шағылыстырғанда 5-14 жасар А. бір маусымда - 35-40, 15 жастан асқандары - 20-30, ал алғашқы шағылысқа түскен жас 3-4 жасар А. - 15-20 биеге дейін ұрыктандыра алады. Үйірге түскен ересек А-ға - 20-25, ал жас және сақайған А.-ға - 12-15 биеден бөлінеді. Қолдан ұрықтандырғанда бір А. ұрығымен бір маусымда 300 биеге дейін ұрықтандыруға болады. Тұқымдық А. шаруашылықтың бағытына қарай (мініс, жегіс, спорт не ет өндіру) тандалады. Осы ерекшеліктеріне байланысты А. бағып-күту әдістері де өзгешеленеді
Дереккөздер
- "Қазақ Энциклопедиясы"
- Ә.Байжұманұлы, К.Бекболатұлы . Мал шаруашылығы сөздігі. Алматы-2011. ISBN 978-601-7254-21-6/
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ajgyrzhylkynyn zhynys kuaty zhetilgen erkegi Shabys kezinde Minezine tүr tүsine karaj kojylgan ataulary ote kop shakar ajgyr zhelkuyk ajgyr minezi kur ajgyr shu asau ajgyr buryn kolga ustalgan ustalmagany sәurik үjirge tүspegen shalkujryk kubakaj tүsi t b Ertede ajgyrdy tek syrtky mүsini men ata enesinin ereksheligine karaj bagalagan Zhynys kuaty zhetilgen pishtirilmegen zhylky tynyshsyz bolady sekirmejdi Sondyktan үjirge salatyn ajgyrdan baska zhylkylar pishtiriledi Erkek zhylkynyn zhynys kabileti 1 5 zhasynda taj zhetilgenimen ony 3 zhaska donen tolmaj үjirge saluga bolmajdy Zhas ajgyrdyn үjirinde 10 15 tolyskan ajgyrdyn үjirinde 20 25 saka ajgyrdyn үjirinde 12 15 bieden bolady Bul әdistin artykshylygy ajgyr үnemi үjirde bolady da bie der kezinde toktajdy kemshiligi ajgyrdyn zhynys kuaty үnemdi pajdalanylmajdy tipti onyn kүshi үzdigui de gazhap emes Ajgyr үshin de pajdalanylady Bir ajgyrdyn urygy 150 200 biege zhetedi zhәne ishki zhynys mүshesinde kemshiligi bar zhatyry kisyk t b bieler Ajgyr koskanda үnemi kysyr kalatyn bolsa bul әdisti koldanganda kulyndajdy Ғylymnyn damuyna bajlanysty үjirge salynatyn ajgyr zhan zhakty zerttelip tekseruden otkiziledi Osy erekshelikterge karaj ajgyrdy bagyp kүtu әdisteri de san aluan Ajgyr zherebec zhynystyk kuaty tolyk zhetilgen zhylkynyn erkegi Bieden gori A iri salmagy da edәuir auyr shoktygy biik keudesi ken omyrauly mojny zhuan basy үlken sүjegi auyr әri berik terisi kalyn keledi Tukymyna karaj erkek kulynynyn zhynys kabileti 8 9 ajlygynda zhetilgenmen shagylysuga algashky ret 3 4 zhasynda kosylady Shagylystyruga tүsken A үjirge tegine dene bitimine onimdiligine urpagynyn sapasyna karap tandap kosu arkyly osirilip otyrgan zhylky tukymyn asyldandyruga bolady Үjirdegi bie sany ajgyrdyn zhasyna zhәne shagylystyru tәsiline bajlanysy ozgeredi Қoldan shagylystyrganda 5 14 zhasar A bir mausymda 35 40 15 zhastan askandary 20 30 al algashky shagylyska tүsken zhas 3 4 zhasar A 15 20 biege dejin uryktandyra alady Үjirge tүsken eresek A ga 20 25 al zhas zhәne sakajgan A ga 12 15 bieden bolinedi Қoldan uryktandyrganda bir A urygymen bir mausymda 300 biege dejin uryktandyruga bolady Tukymdyk A sharuashylyktyn bagytyna karaj minis zhegis sport ne et ondiru tandalady Osy erekshelikterine bajlanysty A bagyp kүtu әdisteri de ozgeshelenediDerekkozder Қazak Enciklopediyasy Ә Bajzhumanuly K Bekbolatuly Mal sharuashylygy sozdigi Almaty 2011 ISBN 978 601 7254 21 6