Мұғалжар шыны құмдарының кен орны

Мұғалжар шыны құмдарының кен орны – Батыс Мұғалжар бойында, Ор-Елек (Сакмара-Оралтау) көтерілімінің оңтүстік мен Ор ойпаңында кездесетін құмды алқап.

Геологиялық құрылымы

Құм кендері палеоген мен миоценнің континенттік шөгінділерінде шоғырланған. Ірілері – Батыс Мұғалжар алды ойпаңындағы Мұғалжар мен Айрық.

Жатыс сипаты, құрамы

Арасында саз қабатшалары мен линзалары бар ақ түсті кварц құмының қалыңдығы 25 м-ге жетеді. Құмдағы кварц түйірлерінің мөлшері 95%. Қоспа ретінде магнетит, лимонит, турмалин, хлорит, циркон, лейкоксен, кальцит кездеседі. Құмда 91,6 – 99,0% SіO2, 0,4% Fe2O3, 2,52% CaO, 0,26 – 3,72% Al2O3 + TіO2, 0,77% MgO бар. Қалыңдығы 4 – 4,5 м-ге жететін Айрық кенінің құмы жоғары эоцен жыныстарында ұшырасады. Ор-Елек көтеріліміндегі эоценмен жасты Қараағаш кенінің құмы жақсы іріктелген, құрамында 96,28% SіO2, 0,33% Fe2O3, 1,26% Al2O3 бар. Ор ойысындағы Мамыт кені эоценнің сексеуіл свитасы шөгінділерінде түзілген. Құмы сұр, ашық сары, ұсақ түйірлі; арасында каолин саздары мен кварцит линзалары болады. Бұл кеннің құрамында 96,3 – 97,3% SіO2, 0,33% Fe2O3, 1,28 – 1,50% Al2O3 бар. Аталған кендердің құрамы терезе шынысы мен шыны ыдыс жасауға жарамды.

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы – VI том