Мұхит (Мұхамбеткерей) Мерәліұлы (1841, қазіргі Батыс Қазақстан облысы Қаратөбе ауданы Ақбақай ауылы —1918 ж. сонда) - халық композиторы, , күйші-домбырашы.
Өмірбаяны
Мұхит – Әбілқайыр хан әулетінен Қаратай сұлтанның немересі. Мұхиттың туған ағалары Паңгерей, Шәңгерей, Сақыпкерей, Жанша, Жүсіптер шетінен өнерпаз (әнші, күйші әрі скрипка да тартқан) адамдар болған. Өмірін өнер жолына арнаған тек Мұхит болды. Ол ел ішіндегі той-жиындарда, ұлан-асыр жәрмеңкелерде, қан базарларда домбыра тартып, ән салды. Орынбор, Қостанай, Жаманқала, Қазалы, Троицк, Ақтөбе, Арал, Атырау облыстарын аралап, әнші даңқы шықты: "Әнші Мұхит", "сал Мұхит" атанды. Мұхит уақыт, қоғам, өмір туралы "Дүние-ай", "Зәуреш" әндерін толғады.
"Паң көйлек", "Қыпшақ", "Дөң асқан", "Кербез" әндері Мұхиттың әншілік өнерінің сан-қырлы, жаратылысын, табиғатын ашады. Ойлы да қуатты, асқақ, бірде даланың жібек самалы боп желпіген нәзік, сырлы, мөлдір лиризмге тұнған әндерін асқан шеберлікпен орындай жүріп, өзінің әншілік дәстүрін жасады. Мұхит сұлу ат мініп, сәнді киінді; қасына ойыншы, саятшы, палуан, зергер, жыршы, күйшілерді ертіп жүрді; шәкірттері көп болды. Мұхит тек әнші, ақын ғана емес, күйшілік өнерімен де танылды.
Ол Боғда, Есбай, , Сәулебай, Абыл күйлерін өте әсерлі орындап, өзі де күй шығарды. Мұхиттың бір күйін Затаевич нотаға түсірген. Мұхиттың әншілік, ақындық, күйшілік мұрасын біздің заманға балалары — Шоң мен Нөу; немерелері — Шайқы, Лұқпан, Ғұбайдолла жеткізді. Мұхит әндерін орындаушылық дәстүрін ілгері дамытып, халықарасына насихаттаушы — Ғ.Құрманғалиев, Т.Ибрагимова, Н.Әбілова, т.б.
Мұхит әндері жеке жинақ болып басылды және оның шығармашылығы туралы зерттеулер де жазылды. Қазақстан композиторлары Мұхиттың туындыларын өздерінің шығармашылығында кеңінен пайдаланды. Мұхиттың "Алуаш" әнін Е. Г. Брусиловский "Жалбыр", "Үлкен Оразын", "Қыз Жібек", "Дүние-ай" әнін "Ер Тарғын" операларында пайдаланды. Б.Г.Ерзакович "Айнамкөз" әнін өзінің ішекті аспаптар квартетіне ал "Зәуреш" әнін Л.М.Шаргородский мен С.И.Шабельский "Симфоньеттасына" тақырып етіп алды. 1918 жылы туған жерінде көз жұмды.
- ДҮНИЕ
- Ат басқа, доға басқа, шылия басқа,
- Кез келсе қарамайсың, дүние-ай, кәрі, жасқа,
- Көзіне көрінгеннің иттей қауып,
- Көрсеттің жек көрініш, дүние-ау, қарындасқа.
- Алғаның болса жаман бажылдаған,
- Кірерсің күнде көрге, дүние-ау, қазылмаған.
- Садақа жұма сайын берсен-дағы,
- Тап болдың бір ауруға, дүние-ау, жазылмаған.
Дереккөздер
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Muhit Muhambetkerej Merәliuly 1841 kazirgi Batys Қazakstan oblysy Қaratobe audany Akbakaj auyly 1918 zh sonda halyk kompozitory kүjshi dombyrashy ӨmirbayanyMuhit Әbilkajyr han әuletinen Қarataj sultannyn nemeresi Muhittyn tugan agalary Pangerej Shәngerej Sakypkerej Zhansha Zhүsipter shetinen onerpaz әnshi kүjshi әri skripka da tartkan adamdar bolgan Өmirin oner zholyna arnagan tek Muhit boldy Ol el ishindegi toj zhiyndarda ulan asyr zhәrmenkelerde kan bazarlarda dombyra tartyp әn saldy Orynbor Қostanaj Zhamankala Қazaly Troick Aktobe Aral Atyrau oblystaryn aralap әnshi danky shykty Әnshi Muhit sal Muhit atandy Muhit uakyt kogam omir turaly Dүnie aj Zәuresh әnderin tolgady Pan kojlek Қypshak Don askan Kerbez әnderi Muhittyn әnshilik onerinin san kyrly zharatylysyn tabigatyn ashady Ojly da kuatty askak birde dalanyn zhibek samaly bop zhelpigen nәzik syrly moldir lirizmge tungan әnderin askan sheberlikpen oryndaj zhүrip ozinin әnshilik dәstүrin zhasady Muhit sulu at minip sәndi kiindi kasyna ojynshy sayatshy paluan zerger zhyrshy kүjshilerdi ertip zhүrdi shәkirtteri kop boldy Muhit tek әnshi akyn gana emes kүjshilik onerimen de tanyldy Ol Bogda Esbaj Sәulebaj Abyl kүjlerin ote әserli oryndap ozi de kүj shygardy Muhittyn bir kүjin Zataevich notaga tүsirgen Muhittyn әnshilik akyndyk kүjshilik murasyn bizdin zamanga balalary Shon men Nou nemereleri Shajky Lukpan Ғubajdolla zhetkizdi Muhit әnderin oryndaushylyk dәstүrin ilgeri damytyp halykarasyna nasihattaushy Ғ Қurmangaliev T Ibragimova N Әbilova t b Muhit әnderi zheke zhinak bolyp basyldy zhәne onyn shygarmashylygy turaly zertteuler de zhazyldy Қazakstan kompozitorlary Muhittyn tuyndylaryn ozderinin shygarmashylygynda keninen pajdalandy Muhittyn Aluash әnin E G Brusilovskij Zhalbyr Үlken Orazyn Қyz Zhibek Dүnie aj әnin Er Targyn operalarynda pajdalandy B G Erzakovich Ajnamkoz әnin ozinin ishekti aspaptar kvartetine al Zәuresh әnin L M Shargorodskij men S I Shabelskij Simfonettasyna takyryp etip aldy 1918 zhyly tugan zherinde koz zhumdy DҮNIE At baska doga baska shyliya baska Kez kelse karamajsyn dүnie aj kәri zhaska Kozine koringennin ittej kauyp Korsettin zhek korinish dүnie au karyndaska Alganyn bolsa zhaman bazhyldagan Kirersin kүnde korge dүnie au kazylmagan Sadaka zhuma sajyn bersen dagy Tap boldyn bir auruga dүnie au zhazylmagan DerekkozderTarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet