Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Өлім жазасы – ежелден келе жатқан ең ауыр жаза.
Өлім жазасы қоғамдағы ауыр қылмыстармен күресу үшін қолданылған. Көне замандарда негізінен патшаның әмірін орындамаған адамды, иесіне қарсыласқан құлды, ұрлық жасаған адамды, бұйрықты орындамаған жауынгерді өлім жазасына кескен. Шыңғысхан әскерінде бір адам шайқас кезінде шегінсе немесе қашса құрамына сол жауынгер кіретін бір ондық түгел өлтірілген. 13 ғасырда Еуропада басталған инквизиция католик шіркеуінің ілімінен дүниетанымы өзгеше адамдарға өлім жазасын (өртеу) қолданды. Ислам елдерінде кісі өлтірушілер, зинақорлар осы жазаға кесілді. Қазақ қоғамында да жазаның бұл түрі ауыр қылмыс жасағандарға қолданылды. Қанға қан қағидасын бірте-бірте құн төлету жазасы ығыстырғанымен, соғыс кезіндегі сатқындық, туыс адаммен көңіл қосу сияқты бірқатар қылмыстар үшін өлім жазасына кесті (ат құйрығына байлау, таспен атқылау). 20 ғасырдың 2-жартысында адам қоғамын ізгілендіру ағымының күш алуы нәтижесінде өлім жазасын жоюға бағытталған халықаралық шаралар іске асырыла бастады.
Еуропа Кеңесі Адам құқықтары мен бостандығын қорғау туралы конвенцияға қосымша 1983 жылғы 28 сәуірде өлім жазасын жою туралы №6 хаттама қабылдады. БҰҰ Бас Ассамблеясы Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықар. пактіге қосымша 1989 жылы 15 желтоқсанда өлім жазасын жою туралы екінші қосымша хаттама қабылдап, әлем елдерін сол хаттамаға қол қойып, қосылуға шақырды. Осы шаралардан кейін әлемнің 80-нен астам мемлекеті өз қылмыстық заңынан өлім жазасын алып тастады. Қазақстанда өлім жазасы (ату) тек айрықша ауыр қылмыстар (лаңкестік, геноцид, айуандықпен кісі өлтіру, т.б.) үшін тағайындалады. 18-ге толмаған жасөспірімге, әйел адамға, сот үкімі шыққанға дейін 65 жасқа толған ер адамға қолданылмайды. Рақымшылық жасалған жағдайда өлім жазасы өмір бойына немесе 25 жылға бас бостандығынан айыру жазасына ауыстырылуы мүмкін. Қазақстанда 2003 жылдан бастап өлім жазасына мораторий жарияланған.
Белгілеу: Бас тартылды Кәдімгі сот ісінде бас тартылған, бірақ ерекше сот істерінде әлі бар (мысалы әскери істе) Бар, бірақ өмірлік тәжірибеде қолданылмайды Қолданыста
Дереккөздер
- "Қазақ Энциклопедиясы"
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Өlim zhazasy ezhelden kele zhatkan en auyr zhaza Өlim zhazasy kogamdagy auyr kylmystarmen kүresu үshin koldanylgan Kone zamandarda negizinen patshanyn әmirin oryndamagan adamdy iesine karsylaskan kuldy urlyk zhasagan adamdy bujrykty oryndamagan zhauyngerdi olim zhazasyna kesken Shyngyshan әskerinde bir adam shajkas kezinde sheginse nemese kashsa kuramyna sol zhauynger kiretin bir ondyk tүgel oltirilgen 13 gasyrda Europada bastalgan inkviziciya katolik shirkeuinin iliminen dүnietanymy ozgeshe adamdarga olim zhazasyn orteu koldandy Islam elderinde kisi oltirushiler zinakorlar osy zhazaga kesildi Қazak kogamynda da zhazanyn bul tүri auyr kylmys zhasagandarga koldanyldy Қanga kan kagidasyn birte birte kun toletu zhazasy ygystyrganymen sogys kezindegi satkyndyk tuys adammen konil kosu siyakty birkatar kylmystar үshin olim zhazasyna kesti at kujrygyna bajlau taspen atkylau 20 gasyrdyn 2 zhartysynda adam kogamyn izgilendiru agymynyn kүsh aluy nәtizhesinde olim zhazasyn zhoyuga bagyttalgan halykaralyk sharalar iske asyryla bastady Europa Kenesi Adam kukyktary men bostandygyn korgau turaly konvenciyaga kosymsha 1983 zhylgy 28 sәuirde olim zhazasyn zhoyu turaly 6 hattama kabyldady BҰҰ Bas Assambleyasy Azamattyk zhәne sayasi kukyktar turaly halykar paktige kosymsha 1989 zhyly 15 zheltoksanda olim zhazasyn zhoyu turaly ekinshi kosymsha hattama kabyldap әlem elderin sol hattamaga kol kojyp kosyluga shakyrdy Osy sharalardan kejin әlemnin 80 nen astam memleketi oz kylmystyk zanynan olim zhazasyn alyp tastady Қazakstanda olim zhazasy atu tek ajryksha auyr kylmystar lankestik genocid ajuandykpen kisi oltiru t b үshin tagajyndalady 18 ge tolmagan zhasospirimge әjel adamga sot үkimi shykkanga dejin 65 zhaska tolgan er adamga koldanylmajdy Rakymshylyk zhasalgan zhagdajda olim zhazasy omir bojyna nemese 25 zhylga bas bostandygynan ajyru zhazasyna auystyryluy mүmkin Қazakstanda 2003 zhyldan bastap olim zhazasyna moratorij zhariyalangan Osy zamandagy olim zhazasy Belgileu Bas tartyldy Kәdimgi sot isinde bas tartylgan birak erekshe sot isterinde әli bar mysaly әskeri iste Bar birak omirlik tәzhiribede koldanylmajdy ҚoldanystaDerekkozder Қazak Enciklopediyasy