Әт-Тахауи

Аһмад ибн Муһаммад әл-Тахауи, Имаам Әбу Джағфар ат-Тахауи ( (араб.: أبو جعفر أحمد بن محمد بن الحجري الأزدي المصري‎) 843 немесе 853 - 935) атақты Ислам ғалымы.

Ахмед араб.: أبو جعفر أحمد بن محمد بن الحجري الأزدي المصري‎
Туғандағы есімі:	Әбу Жағфар
Лауазымдары мен атақтары:	Ислам ғалымы
Туған күні:	846 немесе 853, Египет, Таха
Қайтыс болған күні:	935, Египет
Мазһабы, ағымы:	Әһл әс-Сунна
Ұстаздары:	Насаи
Шәкірттері:	Табарани
Еңбектері, шығармалары:	"Ақида әл-Тахауия", "Мағани әл-Асар", әСунан әш-Шафиғи"

Имам Тахауи

Әбу Жағфар күниясымен танылған Тахауидың негізгі есімі Ахмед болып табылады. Әкесінің аты Мұхаммед. Һижреттік жыл санауы бойынша 239 (миләди 853) жылы Мысырға қарасты Таха ауылында дүниеге келген. Осыған байланысты ол кісіні туып өскен жеріне байланыстырып Тахауи деп атаған. Ата-анасы білімді кісілер болған. Ал немере ағасы, Имам Шафидың ілімін кейінгі халыққа жеткізген атақты Шафи мәзһабының ғалымы әл-Музәни.

Имам Тахауи жиырмаға толған кезде Шафи мәзһабынан Ханафи мәзһабына өткен. Бұған байланысты бізге жеткен әртүрлі риуаяттардың бірінде былай деп келген: «Тахауидың ұстазы әрі немере ағасы болып табылатын Шафи мәзһабының Имамы әл-Музәни алдынан шыққан мәселелердің шешімін табу үшін Әбу Ханифаның кітаптарына көбірек үңілетін болған. Мұны байқаған Тахауидың ханафи мәзһабына деген қызығушылығы артқан.» Ол 300-ден астам ғалымнан дәріс алған. Ибн Асакир «Тарих» атты кітабында Ибн Юнустың: «Тахауи – сенімді, риуаяты қуатты, Фақиһ, Зерек және біртуар ғалым болған» деп айтқанын жеткізген. Имам Зәһәби: «Тахауи – Имам, Ғалым, Хафыз, Мысырдың Мухаддисі әрі Фақиһы. Оның еңбектерін зерттеген адам, Оның ғылымдағы орнының ерекше және мұхит іспеттес білімі бар екендігін аңғарады.» деп мәлімдейді. Имам Тахауи һижреттің 321 (миләди, 933) жылында дүниеден өтті.

Еңбектері

• Мағани әл-Асар
• Ақида әл-Тахауия — Ислам ақидасы және салафтар жайлы еңбегі.
• Сунан әш-Шафиғи
• Мушкиль әл-Асаар
• Ашкәәм-ул-Құр'аан
• Әл-Мұхтаар
• Шарх әл-Жамиғ-уль-кабиир
• Шарх әл-Жамиғ-ұс-сағиир
• Аш-Шуруут
• Науадиир әл-Фиқиияһ
• Ихтилаф әл-Ғұләмә

Имам Тахауидің ұстаздары

Имам Тахауи көптеген ғылым иелерінен ілім алды. Ол тек үйреніп қана қоймай, көкейіне тоқи да білді. Көптеген хадис білгірлерден хадис ғылымын үйренді. Фиқһ мамандарынан фиқһты оқыды. Осылайша ол өз заманының әйгілі әрі бетке ұстар хадисшісі және фиқһшысы атанды. Имамның көптеген ұстаздары болды. 20 ғасырда өмір сүрген Ханафи ғұламасы әл-Кәусәри аталмыш Имамның 160-тан астам ұстаздарын тізген. Біз олардың кейбірін ғана атап өтейік:

1. Беделділік әрі сенімділік жағынан Сахих Муслимнен кейін үшінші орында тұратын «Нәсәий сүннәні» атты хадис жинағының авторы, әйгілі хадисші Ахмад ибн Шуғайб ибн Али ән-Нәсәий. (өл.х.303/м.915 ж).

2. Ханафи мәзхабына өтуге ықпал еткен, Ирак құқық мектебінің білгірі қазы Ахмәд ибн Әби Имран (өл.х.280/м.893 ж.)

3. Исхақ ибн Ибраһим ибн Юнус әл-Бағдади (өл.х.304 ж/ м.916 ж.)

4.Тахауидің нағашы ағасы, Имам Шафиғидің досы, Шафиғи мәзхабының білгірі, фиқһшы әрі хадисші Исмағил ибн Яхя әл-Музни (өл. х. 264 ж. /м.877 ж)

5. Имам Шафиғидің шәкірті Бахр ибн Наср ибн Сабиқ әл-Хауләни (өл. 267 ж. / м.880 ж.).

Имам Тахауидің шәкірттері

Имам Тахауи бір мәселенің үкімін нақты әрі мықты дәйекке байлауда алдына жан салмайтын. Оның әрбір талқыға салған нәрсесі әрі сүйенген дәлелі естіген жанды бір дегеннен мақұлдататын. Осы еркешелігімен танылған ұстаздың көптеген шәкірттері де болуы заңды. Оған шартараптан шәкірттер ағылды. Оның қолынан көптеген атақты адамдар тәрбиеленіп шықты. Солардың кейбірі мыналар:

1. Әйгілі Табарани тәпсірінің авторы, атақты тіл маманы әрі хадисші және тәпсірші, Сулеймән ибн Ахмад ибн Әйюб әт-Табарани Әбул Қасым (өл. х. 360 ж./м.918 ж).

2. Тарихшы Абдуррахман ибн Ахмад ибн Юнус (өл. х. 347 ж).

3. Мысыр қазысы Ахмад ибн Ибрахим ибн Хамад (өл. х. 329 ж).

4. Хадис ғылымына арнап жазған «Әл-кәмил» атты кітаптың авторы Абдулла ибн Адий әж-Жүржани Әбу Ахмад (өл. х. 365 ж.).

Имам Тахауи жайлы ғалымдардың айтқан сөздері

Тарихшы Ибн Кәсир былай дейді: «Ол – ханафи фиқһшысы. Көптеген пайдалы еңбектердің авторы. Ол – сенімді әрі ілімге берік кісілердің бірі».

Ибн Надим (өл. х. 385 ж) былай дейді: «Ол Куфа мектебінің үкімдері мен хадистерін жетік білетін білгір. Сондай-ақ ол барлық құқық мектептерінің қыр сырын меңгерген кісі».

Әбу Омар ибн Абдуль Бирр былай дейді: «Тахауидің мәзхабы куфалық ғалымдардың жолы еді. Ол барлық мәзхабтарды жетік білген. Және хадисті жеткізуші рауилердің де өмір баяндарын баян етуге шебер».

Имам Суйюти былай дейді: «Ол – ғұлама, мұсылмандардың ғылымдағы басшысы. Көптеген бағалы еңбектердің авторы. Ол – сенімді хадисші, берік фиқһшы. Оның орнын толтырар адам тумады».

Тағы қараңыз

• Мұсылман әлімдері

Дереккөздер

1. Әке немесе Ана сөзінің ұл баланың есіміне байланыстырылып құрастырылған есімге Күния деп аталады.
2. Әбу Ибраһим күниясымен танылған. Бұл кісінің негізгі есімі Исмайл. Әкесінің аты Яхия. Һ. 266 (м, 879) жылы дүниеге келген. Шафи мәзһабының көптеген кітіптарын жазған. «Мәбсут» деп аталатын әл-Мұхтасарул-Кәбир және әл-Мұхтасарус-Сағир атты еңбектің авторы болып табылады.
3. Ибн Асакир, Тарихуд-Димашқ, VII, 368.
4. Зәһәби, Сияру Ағламин-Нубәлә, XV, 27.
5. "The Best Generations" Мұрағатталған 10 қыркүйектің 2015 жылы.
6. Имам Тахауи жайлы не білеміз? Абдсамат Қасым
7. «Әл-бидәйә», 11 т. 187 бет.
8. «Табақат әл-хуффаз», 337-бет.

Сыртқы сілттемелер

• English Traductions of 'Aqidat Ut Tahawiyyah, with commentaries and notes
• (франц.) Traduction de la 'Aqîdat Ut Tahâwiyyah
• Тахауидің өмірбаяны Мұрағатталған 11 наурыздың 2023 жылы.
• Имам Тахауи өміртарихы