Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Әсет Найманбайұлы (1867 жыл, Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданы, "" ауылы - 1922 жыл, Қытай, Құлжа ) — қазақтың суырыпсалма ақыны, әнші-композиторы.
| Әсет Найманбайұлы | |
|---|---|
| Әсет Найманбайұлы | |
| Дүниеге келгені: | 1867 , Қарағанды облысы , Ақтоғай ауданы, |
| Қайтыс болғаны: | 1922 |
Ол 7-8 жасқа келгенде медресе имамы Зейнолладан бастауыш білім алады. Мұнда араб тілі мен меңгеруге ден қояды. Арғын тайпасы Қаракесек руының Майлық атасынан шыққан.
14-15 жасында сазгер әрі әнші ретінде өз шығармашылық жолын бастайды. Әсеттің әке-шешесі кедей, шаруа адамдар болған. Кейін ер жетіп, есейіп, айтысқа түскен кезінде де кейбір ақындар оның кедейлігін бетіне басады. Алайда нағыз байлық өнер мен білімде деп түсінген Әсет ешкімге қара сөзден дес бермеген. Әсет ескіше оқыған, көзі ашық адам болған. Оның дүниетанымы, ой тереңдігі әсіресе айтыс жанрында кеңірек танылды.
Мысалы, әйгілі ақын-қыз Ырысжанмен айтысқанда Әсет он сегізде ғана екен, соған қарамастан қыздың айтқан небір қиын жұмбақтарын қиналмай, қолма-қол шешіп береді. Бұдан ақынның білімді, зерделі екендігі айқын аңғарылады. Сөйтіп, Әсет пен Ырысжанның айтысы–көркемдігі, сөз қолдану шеберлігі жөнінен Біржан мен Сара айтысынан кейінгі озық туынды болып табылады.
Әсет – негізінен айтыс ақыны. Ол Ырысжаннан басқа Әріп, Бақтыбай, Кәрібай, Қали, Сәмет ақындарымен және Мәлике қызбен айтысқан. Әсеттің "Салиха-Сәмен", "Ағаш ат", "Перизат", "Үш жетім қыз", "Нұрғыман-Нағым", "Мәлік-Дарай", "Жұмсап", "Кешубай" атты қисса дастандары бар. Ол А.С.Пушкинның "Евгений Онегин" романын аударып (еркін аударған) оны өзі қисса етіп жырлаған. Әсет мұраларының ішінде халыққа кеңірек тарағаны оның әндері. Ол Біржан сал, Ақан серіден дәуірлеген Арқа әнінің дәстүрін жалғастырып, дамыта түсті. Жас кезіндегі әндерінде ("Кіші Ардақ", "Үлкен Ардақ", "Қаракөз", "Мақпал") психологиялық тереңдікпен адамның жан дүниесін қозғайтын нәзік лирикалы Ақан әндерінің әсері байқалады. Бұл оның қалыптасу, өзіне тән тармақтарының музыкалық-синтаксистік ерекшеліктері Әсет әндеріне де тән. "Інжу-Маржан" әні (кейде "Әсеттің әні" деп те аталады) өз стилін айқындай түскен туынды. Сондай-ақ "Ырғақты", "Аққарагер", "Қаракөз", "Майда қоңыр", "Жалған-ай", "Сырмақ үйкер" т.б әндерінің авторы. Әсет өз шығармаларында өмірге деген құштарлығын, туған елі мен жеріне деген айнымас махаббатын жырлады. Ақын өлеңдері мен әндеріне көшпелі тұрмыс пен қазақ жұртының тарихы және этнографиясының қайталанбас бояулары тән. Әсеттің ақындық қуатында ойдың образдылығы, шұрайлы теңеулер, жарқын шендестірулер айқын танылады.
Ол Сарыарқаның ұлы перзенттері Біржан сал Қожағұлұлы мен Ақан сері Қорамсаұлының ақындық өнер дәстүрін жалғастырып, әрі қарай дамытты. Сонымен бірге өз өлкесі әндерінің Жетісуда, Тарбағатайда және Алтайда кеңінен тарауына мұрындық болды.
1916 жылы кезінде жазалаушы отрядттардан дүрліге қашқан елмен бірге Әсет Қытайға өтіп кетеді. жөніндегі хабарды ол қуана қарсы алады, жат жерде жүріп Отанын аңсайды. Әсет 1923 жылы Құлжа қаласында қайтыс болды.
1910 жылы Қ. Халиди Әсет Найманбайұлынан бірнеше салт өлеңдерін жазып алып, жариялаған. Кеңес дәуірінде Әсет Найманбайұлының өлеңін алғаш С.Сейфуллин (1925) бастырған. 1936 жылы Б.Ысқақовтың ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы арнайы мақаласы тұңғыш рет жарияланып, Әсет Найманбайұлының шығармаларының тұңғыш жинағы 1968 жылы Б.Адамбаевтың құрастыруымен басылды. Бұл жинаққа ақынның 34 өлеңі (әнін қоса), 4 айтыс-қағысы, 4 дастан-қиссасы жарияланса, 1988 жылы Нұржекеевтің құрастырған «Әсет» атты жинағына 29 ән мәтіні, 71 өлеңі, 10 айтыс-қағысы, 8 қисса-дастаны енгізілген.
Дереккөздер
- http://ortalyq.kz/adamzatty-b-lb-ly-a-yz-set/
- https://www.uniface.kz/index.php?post=article§ion=1&id=407
- http://old.baq.kz/kk/news/ruhaniyat-kainari/aset-naimanbaiulinin-tuganina-145-zhil-14096(қолжетпейтін сілтеме)
- https://baribar.kz/student/4584/aset-naymanbayuly-1887-1923/ Мұрағатталған 28 қарашаның 2019 жылы.
- Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
- Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. — Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010 жыл.ISBN 9965-26-096-6
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Әset Najmanbajuly 1867 zhyl Қaragandy oblysy Aktogaj audany auyly 1922 zhyl Қytaj Қulzha kazaktyn suyrypsalma akyny әnshi kompozitory Әset NajmanbajulyӘset NajmanbajulyDүniege kelgeni 1867 Қaragandy oblysy Aktogaj audany Қajtys bolgany 1922 Ol 7 8 zhaska kelgende medrese imamy Zejnolladan bastauysh bilim alady Munda arab tili men mengeruge den koyady Argyn tajpasy Қarakesek ruynyn Majlyk atasynan shykkan 14 15 zhasynda sazger әri әnshi retinde oz shygarmashylyk zholyn bastajdy Әsettin әke sheshesi kedej sharua adamdar bolgan Kejin er zhetip esejip ajtyska tүsken kezinde de kejbir akyndar onyn kedejligin betine basady Alajda nagyz bajlyk oner men bilimde dep tүsingen Әset eshkimge kara sozden des bermegen Әset eskishe okygan kozi ashyk adam bolgan Onyn dүnietanymy oj terendigi әsirese ajtys zhanrynda kenirek tanyldy Mysaly әjgili akyn kyz Yryszhanmen ajtyskanda Әset on segizde gana eken sogan karamastan kyzdyn ajtkan nebir kiyn zhumbaktaryn kinalmaj kolma kol sheship beredi Budan akynnyn bilimdi zerdeli ekendigi ajkyn angarylady Sojtip Әset pen Yryszhannyn ajtysy korkemdigi soz koldanu sheberligi zhoninen Birzhan men Sara ajtysynan kejingi ozyk tuyndy bolyp tabylady Әset negizinen ajtys akyny Ol Yryszhannan baska Әrip Baktybaj Kәribaj Қali Sәmet akyndarymen zhәne Mәlike kyzben ajtyskan Әsettin Saliha Sәmen Agash at Perizat Үsh zhetim kyz Nurgyman Nagym Mәlik Daraj Zhumsap Keshubaj atty kissa dastandary bar Ol A S Pushkinnyn Evgenij Onegin romanyn audaryp erkin audargan ony ozi kissa etip zhyrlagan Әset muralarynyn ishinde halykka kenirek taragany onyn әnderi Ol Birzhan sal Akan seriden dәuirlegen Arka әninin dәstүrin zhalgastyryp damyta tүsti Zhas kezindegi әnderinde Kishi Ardak Үlken Ardak Қarakoz Makpal psihologiyalyk terendikpen adamnyn zhan dүniesin kozgajtyn nәzik lirikaly Akan әnderinin әseri bajkalady Bul onyn kalyptasu ozine tәn tarmaktarynyn muzykalyk sintaksistik erekshelikteri Әset әnderine de tәn Inzhu Marzhan әni kejde Әsettin әni dep te atalady oz stilin ajkyndaj tүsken tuyndy Sondaj ak Yrgakty Akkarager Қarakoz Majda konyr Zhalgan aj Syrmak үjker t b әnderinin avtory Әset oz shygarmalarynda omirge degen kushtarlygyn tugan eli men zherine degen ajnymas mahabbatyn zhyrlady Akyn olenderi men әnderine koshpeli turmys pen kazak zhurtynyn tarihy zhәne etnografiyasynyn kajtalanbas boyaulary tәn Әsettin akyndyk kuatynda ojdyn obrazdylygy shurajly teneuler zharkyn shendestiruler ajkyn tanylady Ol Saryarkanyn uly perzentteri Birzhan sal Қozhagululy men Akan seri Қoramsaulynyn akyndyk oner dәstүrin zhalgastyryp әri karaj damytty Sonymen birge oz olkesi әnderinin Zhetisuda Tarbagatajda zhәne Altajda keninen tarauyna muryndyk boldy 1916 zhyly kezinde zhazalaushy otryadttardan dүrlige kashkan elmen birge Әset Қytajga otip ketedi zhonindegi habardy ol kuana karsy alady zhat zherde zhүrip Otanyn ansajdy Әset 1923 zhyly Қulzha kalasynda kajtys boldy 1910 zhyly Қ Halidi Әset Najmanbajulynan birneshe salt olenderin zhazyp alyp zhariyalagan Kenes dәuirinde Әset Najmanbajulynyn olenin algash S Sejfullin 1925 bastyrgan 1936 zhyly B Yskakovtyn akynnyn omiri men shygarmashylygy turaly arnajy makalasy tungysh ret zhariyalanyp Әset Najmanbajulynyn shygarmalarynyn tungysh zhinagy 1968 zhyly B Adambaevtyn kurastyruymen basyldy Bul zhinakka akynnyn 34 oleni әnin kosa 4 ajtys kagysy 4 dastan kissasy zhariyalansa 1988 zhyly Nurzhekeevtin kurastyrgan Әset atty zhinagyna 29 әn mәtini 71 oleni 10 ajtys kagysy 8 kissa dastany engizilgen Derekkozderhttp ortalyq kz adamzatty b lb ly a yz set https www uniface kz index php post article amp section 1 amp id 407 http old baq kz kk news ruhaniyat kainari aset naimanbaiulinin tuganina 145 zhil 14096 kolzhetpejtin silteme https baribar kz student 4584 aset naymanbayuly 1887 1923 Muragattalgan 28 karashanyn 2019 zhyly Қazak mәdenieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2005 ISBN 9965 26 095 8 Tarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2 Қazak әdebieti Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 zhyl ISBN 9965 26 096 6Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet