Әмірсана

Әмірсана, (моңғ. Амарсанаа; 1722 — 1757, ) — Жоңғар нояны, Ойрат ақсүйегінің тұқымы.

Әмірсана моңғ. Амарсанаа
Лауазымы
Жоңғар хандығының билеушісі
1755—1757
Ізашары	Даваци
Ізбасары	Жоңғар хандығы жойылды
Өмірбаяны
Дүниеге келуі	1722 жыл
Қайтыс болуы	1757 жыл
өңдеу

Өмірбаяны

Еділ қалмақтарының ханы Аюкенің қызы ұзатылып келе жатып, қазақ жерінде қыстап қалғанда қазақ батырымен көңіл қосып, ішінде кеткен деген де әңгіме бар. Қонтайшы Қалдан Серен (Цэрен) өлгенен кейін (1745) оның тұқымдарымен күресте жеңіліс тауып, Дабашы екеуі қазақ жеріне қашып келді. Абылай ханның қолдауымен Дабашының хан болуына (1753) көмектесті. Көп ұзамай Дабашыға қарсы қарулы көтеріліс бастап, жеңілген соң Пекинге қашып барды (1754). Жоңғар хандығын жоюды көптен көксеген Қытай осыны желеу етіп, қалмақ жеріне әскер жіберді (1755). Әскердің алдыңғы легін Әмірсана басқарды. Жоңғар жерін жаулап алған Қытай Әмірсананы билеуші етпей, өлтіруді ойлады. Ол қашып шығып, манчжурларға қарсы азаттық күресін бастады. Көп ұзамай Әмірсана жоңғар ханы болып жарияланды. Қытай үкіметі жоңғар жеріне тағы да қалың әскер енгізді. Әмәрсана 200 жігітімен қазақ жеріне қашып келді. Қытай Әмірсананы қайтару жөнінде қатаң талап қойып, елші жіберді (02.1756). Абылай хан оны орындамай, Әмiрсана Ресейге (Алтай уранхайларына) өтіп, сонда шешектен қайтыс болды.

Отбасы

Амурсана 1723 жылы жоңғар-ойрат тайпасынан шыққан асыл анадан және тайша немесе тақ мұрагері -ойрат руы. Амурсананың анасы Бойталақ (博託洛克) қызы болған Сыбан Раптан, қайтыс болғаннан кейін жоңғар-орият тайпасының көсемі Қалдан Бошоқты. Ол алдымен Данджунгке үйленді (丹 衷), үлкен ұлы , билеушісі хошоуыт-ойрат тайпасы. Данджунг қайтыс болғаннан кейін с. 1717 ж., Оның қайын атасының қолымен, Бойталақ Амурсананың әкесі, а тайша немесе тақ мұрагері хойт-ойрат руы.

Дереккөздер

1. Қазақстан энциклопедиясы, 1-том
2. Хуммель 1944, б. 10.