Әл-Андалуси

Әл-Андалуси (араб.: الأندلس‎) немесе Андалусия әмәуи мемлекеті — Орта ғасырларда (711—1492) Андалусияда (оңтүстік Испания) билік құрған әмәуи мемлекеті.

Әл-Андалуси картасы, 1000 ж.ш.

1031 ж. шамасында Пиреней түбегінің аумақтық бөлінуі

Әмәуилер мемлекеті құлағаннан кейін Әд-Дахил (Мухажир) лақабымен танымал Абдуррахман бин Муавие 755 ж әскерлерімен Андулусия жеріндегі Әл-Мунаққаб портына келіп тоқтайды. Андалус әміршісі Иусуп әл-Фихримен болған соғыста жеңіп 756 ж Кордобаға барып өзінің әмірлігін жариялайды. Бұл хабарды естіген әмәуи жақтастары бұл өлкеге келіп қоныстанып оның күшті мемлекет құруына көмекші болады.

Әмәуилер ислам дінін Испания арқылы Еуропаға енгізді. Фес (Марокко), Кордоба және Гранада университетін құрып батысты ғылыммен нұрландырды. Христиан әлемінің оянып бүгінгі дамуының негізін салуына себепші болды. Барлық мемлекеттерден адамдар білім алу үшін Кардобаға ағылып келіп жатты. Кардобада үлкен медицина факултеті құрылды. Бұл Еуропада алғаш құрылған медицина факултеті саналады. Еуропа королдері, мемлекет қызметкерлері емделу үшін Кардобаға келіп мәдениеттілігін, көркем мінездігін, қонақжайлығын көріп таңданысын жасыра алмайтын. Алты жүз мың кітабы бар кітапханасы болды. Теңдесі болмаған, нәзік шеберлікпен салынған сарайлары, мешіттері, бақшалары көз тартатын. Андалусияда Мухиддини ибни Араби, Нуреддин Батружи, Әбу Абдуллах бин Мұхаммед Куртуби т. б. секілді ғалымдар жетілді.

Андалусияның соңғы дәуірінде халқы исламның әмірлерінен алыстап, тіпті әһли сүннет сенімінен айрылғаны үшін Пирен тауларынан ары аса алмады. Тақ таластарымен ел ішіндегі бүліктер нәтижесінде 1031 ж ел бірнеше әмірліктерге бөлініп кетті. мемлекеттеріне бұл әмірліктерді жаулау қиынға соқпады. Бұлардың ішінен Бәни Ахмар мемлекеті ғана 1492 ж дейін өмір сүрді.

Дереккөздер

1. «Сен білесің бе?» энциклопедиясы./Құраст.: Қ. Ж. Райымбеков, Қ. Т. Байғабылова. – Алматы: «Аруна» баспасы. – 700 бет. ISBN 9965-26-407-4