Ұғым (ағылш. Concept) — объекттер туралы, немесе абстракті ойлар, сенімдер және ережелер туралы санада жинақтап, топатастырып бейнеленген, мәлім тілдік атаумен/терминмен айтылатын мағына бөліктері болып, зерделі пікірлерді құраушы фундаменталды түсініктердің шоғырлы түйіні. Ұғымдар танымның барлық аспектілерінде кездеседі. Ол тау,су, жер, жұлдыз секілді табиғи объектілер туралы нақты ұғымдар болуы мүмкін, немес зерде, ерік, ар, ізгілік, болмыс, болу, мәнділік, жүйе, ұлт секілді абстракт ұғымдар болуы мүмкін. Ол лингвистика, психология және философия секілді пәндер аясында зерттеледі және бұл пәндер ұғымдардың логикалық және психологиялық құрылымына назар аударып, олардың ойлы сөйлемді қалай құратынына, қалай мағыналарды өзінде біріктіретініне мән береді.
Мысалы, адам ұғымының прототипі басы бар, кеудесі бар, қол-аяғы бар, саналы және ерікті бүтіндікті өзінде қамтиды.
Қазіргі заман философиясында ұғымның үш түсінігі қарастырылады:
- менталды бейнелер, санада өмір сүретін ұғымдық субстанция (менталды объекттер)
- таным субъектіне тән қабілеттер (менталды күйлер)
- Фрегелік сезімдер, менталды объектке қарағанда, немесе менталды күйге қарағанда абстрактті объектілер
Ұғымдар иерархияға жіктеледі, олардың жоғары деңгейлілері "басыңқы" (superordinate), ал төмен деңгейлері "бағыныңқы (subordinate) деп аталады. Сосын, ұғымдарды "негізгі", "орташа" деп те жіктеуге болады. Мысалы, негізгі деңгейдегі ұғым "орындық" болса, оның басыңқысы "жиһаз", ал оның бағыныңқысы "дөңгелек орындық" болуы мүмкін.
Ұғымның жалпы сипаттамасы
Ұғым шындықты және олардың қасиеттерін субъективті көрсететін абстрактілі ойлау формасының кіші бөлшегі. Ұғым туралы мәселені талдауды "белгі" (sign) ұғымын қарастырудан бастайды.
Белгілер дегеніміз — заттардың бір-біріне ұқсастықтары немесе айырмашылықтары. Демек, олардың қасиеттері мен арақатынастары да белгілерге жатады деген сөз. Бір затта екінші бір зат иеленген қасиеттердің жоқ болуы да белгіге жатады (мысалы, жолаушының біреуінде жол билеті болса, екіншісінде ол билеттің болмауы).
Кез келген заттың толық жатқан өзіне тәң белгілері болады, алайда олардың бәрі сол заттың мәнін айқындау үшін ұстанымды маңызға ие бола алмайды. Затқа тән, оның ішкі табиғатын, мәнін айқындайтын белгілер мәнді белгілер дәлінеді. Ал затқа тән болуы да, болмауы да мүмкін, оның мәнін айқындай алмайтын белгілер мәнсіз белгілер деп аталады.
Ұғым көптеген біртекті заттарды олардың мәнді белгілері негізінде саралаудың нәтижесі ретінде көрініс береді. Солай болғанда, ұғым дегеніміз — заттарды олардың мәнді белгілерімен бейнелейтін ойлау формасы.
Адамның таным қызметіндегі ұғымның маңызы үлкен. Ұғымсыз табиғат пен қоғамның объективті зандарын зерттеп білу мүмкін болмас еді. Ұғымдарды ала отырып, заңдар түзіледі, ғылымның түрлі салаларындағы пән облыстары ажыратылады, ғылыми теориялар жасалады.
Ұғымдар түсінігінің құрылуының негізі логикалық амалдарды талдау (анализ), саралау, салыстыру, абстракциялау, жалпылауға жатады.
Бұл логикалық амалдар заттарды бір-бірімен салыстыруға, олардың ортақ белгілерін анықтауға, жеке қасиеттерін ажырата алуға бағытталған. Осылай, бұл амалдарды қолданудың нәтижесі ұғымдарды тағайындауға алып келеді.
Ұғымның мазмұны мен көлемі
Кез келген заттың мазмұны мен көлемі болады. Ұғымның мазмұны деп сол ұғым туралы ойлағанда, алдымен ойға оралатын заттың мәнді белгілерінің жиынтығын айтамыз. Мысалы, "квадрат" ұғымының мазмұны екі мәнді белгінің көмегімен, тік бұрышты болуымен және тең қабырғалылығымен айқындалады.
Ұғым көлемі сол ұғым туралы ойға оралатын заттардың жиынтығы болып табылады. Мысалы, "кітап" ұғымының келемі деп біз бұрын болған, қазір де бар және келешекте жазылатын кітаптардың бәрін айтамыз. Мазмұн мен көлем ұғымдары бір-бірімен байланысты. Ұғым мазмұнының артуы кетті көлемді ұғымның түзілуіне алып келсе, керісінше, тұжырымдалатын мазмұнның кемуі көлемнің артуына әкеледі. Бұл байланыс ұғым мазмұны мен көлемі арасындағы кері қатынас заңының көмегімен көрініс береді. Демек, "үстел" деген ұғымның мазмұнын "жазатын" деген белгімен арттырсақ, "жазу үстелі" деген кіші көлемді ұғым аламыз. Ал "федеративті мемлекет" деген ұғымның "федеративті" белгісін алып тастасақ, "мемлекет" деген көлемді ұғымға жолығамыз.
"Үй", "белме", "қойма", "қора", ұғымдарын мәнді белгілеріне қарай ажыратып беріңдер.
Ұғымның түрлері
Ұғымдарды олардың көлемі мен мазмүнын негізге ала отырып, төрт түрге бөлуге болады. Көлеміне қарай ұғымдар дара және жалпы болып бөлінеді. Дара ұғым деп көлемі жағынан бөлінбейтін бір ғана затты білдіретін ұғымды айтамыз (мысалы, Қазақстан Республикасы).
Жалпы ұғым, деп көптеген бір текті заттарды білдіретін ұғымды айтамыз (мысалы, "кітап", "бөлме"). Көлемдік жағынан алғанда ешқандай затты қамтымайтын ұғымды босағым деп айтамыз (мысалы, "мәңгілік қозғалтқышты"). Жалпы ұғымдар тіркелетін немесе тіркелмейтін болып белінеді. Тіркелетін ұғымдарға есепке алуға, тіркеуге болатын, кептеген ойға сиятын элементтерді қамтитын ұғымдарды айтамыз (мысалы, "Қазақстан қалалары", "Абай шығармалары"). Тіркелетін ұғымдардың көлемі шекті болады.
Тіркелмейтін ұғымдарға санын анықтауға болмайтын заттарды қамтитын ұғымдар жатады. Мысалы, "адам" деген ұғымға бұған дейін өмір сүрген, қазір тірі жүрген және келешекте дүниеге келетін адамдардың бәрін сыйғызамыз. Тіркелмейтін ұғымдар келемі шексіз.
Ұғым мазмұнына қарай төмендегідей үш жүп ұғым түрлерін бөліп шығаруға болады.
Нақты және абстрактілі ұғымдар. Өздігінен өмір сүріп жатқан белгілі бір затты немесе заттардың жиынтығын білдіретін ұғымды нақты ұғым дейміз.
Заттардың қасиеттерін немесе заттар арасындағы қатынасты білдіретін ұғымдар абстрактілі ұғымдар деп аталады. Олай болса, "тау", "өсімдік" ұғымдары нақты, ал "қараулық", "құлық", "парасаттылың" ұғымдары абстрактілі ұғымдарға жатады. Абстрактілі ұғымдар белгілерді білдіреді, сол белгілерді алып жүретін заттан тыс өздігінен өмір сүре алмайтын ұғымдар. Құптаушы және терістеуші ұғымдар. Затқа тән қасиеттерді құрайтын мазмұндағы ұғымдарды қитаушы ұғым, дейміз. Мысалы, "сауатты адам", "тәртіпті". Затқа тән емес қасиеттерді көрсететін мазмұнды білдіретін ұғымдарды терістеуші ұғым дейміз: "сауатсыз", "тәртіпсіз". Орыс тілінде терістеуші ұғымды білдіретін сөздер сөздің басында келетін "не", "без" демеуліктерімен беріледі, шет тілдерінен ауыскан кейбір сөздер көбінесе "а" приставкасынан басталады. Қазақ тілінде парсы тілінен енген сөз басында келетін "би", "бей" қосымшаларымен, сөз соңында жалғанатын "сыз", "сіз" жалғауларымен өрнектеледі. Сонымен қоса қазақ тілінде затқа тән қасиеттерді ешқандай қосымшасыз білдіретін сөздер көп: "надан", "жауыз" және тағы басқа.
Қатынасты және қатынассыз ұғымдар
Басқалармен қатынаста болмайтын, өздері жеке өмір сүретін заттарды білдіретін ұғымдарды қатынассыз ұғымдар дейміз. Мысалы, "студент", "мемлекет". Бұл ұғымдардың мазмұнында басқа затқа қатынас көрсетілмейді. Бір-біріне қатынасы көрінетін белгілері бар заттарды білдіретін ұғымдарды қатынасты ұғымдар деп атаймыз. Мысалы, "әке — бала", "мұғалім — оқушы". Жекелеген ұғымдардың қай түрге жататыны оларға логикалық сипаттама беру жолымен анықталады. Мысалы, "Қазақстан" деген ұғымға логикалық сипаттама былай берілуі мүмкін: ол — дара, нақты, құптаушы және қатынассыз ұғым. Ал "тұрақсыз" деген ұғым сипаттамасы — жалпы, абстрактілі, терістеуші, қатынассыз ұғым. Ұғымдардың логикалық сипаттамасы олардың мазмұны мен көлемін анықтап, бұл ұғымды білдіретін сез тандап алуға мүмкіндік береді.
Ұғымдар арасындағы қатынастар
Ұғымдар арасындағы қатынас — сол ұғым арқылы ойға оралатын заттар арасындағы қатынастың бейнеленуі. Екі ұғымның арасындағы байланыс кейде олардың арасында іс жүзінде жалпы белгілер болмайтындай тым әлсіз болуы мүмкін. Мұндай ұғымдар салыстырылмайтын шымдар делінеді. Бұлардан езге ұғымдардың бәрі салыстырылатын ұғымдар деп аталады. Мысалы, "Қазақстан Республикасы" мен "Өзбекстан Республикасы" ұғымдарын біріктіріп тұрған ұғым — олардың Орталық Азия мемлекеттері екендігі. Тек салыстырылатын ұғымдар ғана бір-бірімен логикалық қатынаста болады. Салыстырылатын ұғымдар сыйысатын және сыйыспайтын болып бөлінеді. Көлемі жағынан алғанда толық немесе жартылай сәйкестіктері бар ұғымдар сыйысатын ұғымдар делінеді. Сыйысушылық қатынастардың үш түрі болады: тең мағыналы, қиысатын және бағыныттылық қатынастары.
- Түрлі тіркестермен (сөзбен) айтылса да, тек бір зат қана ойға оралса, олар тең мағыналы ұғымдар арасындағы қатынастар болады. Мысалы, "Мұхтар Әуезов" (А) және "Абай жолы" романының авторы (В) ұғымдары.
- Біреуінің көлемі жартылай екішпісінің келемімен қиылысып келетін заттарды білдіретін ұғымдар бір-бірімен киылысу қатынасында болады. Бұл ұғымдардың мазмұндары әр түрлі. Мысалы, "студент" (А) ұғымы мен "спортшы" (В) ұғымын алайық. Кейбір студенттердің спортшы болуы әбден мүмкін.
Біреуінің көлемі екіншісінің көлеміне толығымен қамтылып жатқан заттар арасындағы қатынастарды білдіретін ұғымдар бір-бірімен бағыныштылық (субординациялық) қатынаста болады. Мысалы, "жоғары оқу орындары" (А) және "университет" (В) ұғымдары. Мұндағы (А) ұғымының көлемі (В) ұғымының көлемінен кең және оны өз кеңістігіне кіргізіп алады. Мұндағы кіші көлемді өзіне қосып алып, үлкен келемді білдіріп тұрған ұғымды (А) бағындырушы ұғым; үлкен келемнің құрамына енетін, кіші келемді білдіретін ұғымды (В) бағынышты ұғым дейміз. Егер жалпы және дара ұғымдар бір-бірімен бағыныштылық қатынастарда болса, онда жалпы (бағындырушы) ұғым түр болады да, ал дара (бағынышты) ұғым дара болып шығады. Мысалы, "Ғарышкер" және "Т.Әубәкіров" ұғымдары осындай қатынаста болады
Дереккөздер
- What is a Concept? // Conceptual Structures: Common Semantics for Sharing Knowledge — 2005 Vol. 3596. — P. 52–77. — ISBN 978-3-540-27783-5.
- Chapter 1 of Laurence and Margolis' book called Concepts: Core Readings. Script error: No such module "Catalog lookup link".Script error: No such module "check isxn".
- Carey, S. (1991). Knowledge Acquisition: Enrichment or Conceptual Change? In S. Carey and R. Gelman (Eds.), The Epigenesis of Mind: Essays on Biology and Cognition (pp. 257–291). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
- Cognitive Science | Brain and Cognitive Sciences.
- Eric Margolis; Stephen Lawrence. "Concepts". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab at Stanford University. http://plato.stanford.edu/entries/concepts/. Retrieved 6 November 2012.
- Eysenck. M. W., (2012) Fundamentals of Cognition (2nd) Psychology Taylor & Francis.
- “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9
- Қоғамдық білім негіздері: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлықбағытындағы 10-сыныбына арналған окулық / Ә.Нысанбаев, Ғ.Есім, М.Изотов, К.Жүкешев, т.б. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2006 жыл. ISBN 9965-33-570-2
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ұgym agylsh Concept obektter turaly nemese abstrakti ojlar senimder zhәne erezheler turaly sanada zhinaktap topatastyryp bejnelengen mәlim tildik ataumen terminmen ajtylatyn magyna bolikteri bolyp zerdeli pikirlerdi kuraushy fundamentaldy tүsinikterdin shogyrly tүjini Ұgymdar tanymnyn barlyk aspektilerinde kezdesedi Ol tau su zher zhuldyz sekildi tabigi obektiler turaly nakty ugymdar boluy mүmkin nemes zerde erik ar izgilik bolmys bolu mәndilik zhүje ult sekildi abstrakt ugymdar boluy mүmkin Ol lingvistika psihologiya zhәne filosofiya sekildi pәnder ayasynda zertteledi zhәne bul pәnder ugymdardyn logikalyk zhәne psihologiyalyk kurylymyna nazar audaryp olardyn ojly sojlemdi kalaj kuratynyna kalaj magynalardy ozinde biriktiretinine mәn beredi Agash ugymynyn sanadagy korinisi Zhogargy zhagyndagy tort tүrli agash keskinin tomendegi agash ugymy zhalpy bejnelep korsetken Mysaly adam ugymynyn prototipi basy bar keudesi bar kol ayagy bar sanaly zhәne erikti bүtindikti ozinde kamtidy Қazirgi zaman filosofiyasynda ugymnyn үsh tүsinigi karastyrylady mentaldy bejneler sanada omir sүretin ugymdyk substanciya mentaldy obektter tanym subektine tәn kabiletter mentaldy kүjler Fregelik sezimder mentaldy obektke karaganda nemese mentaldy kүjge karaganda abstraktti obektiler Ұgymdar ierarhiyaga zhikteledi olardyn zhogary dengejlileri basynky superordinate al tomen dengejleri bagynynky subordinate dep atalady Sosyn ugymdardy negizgi ortasha dep te zhikteuge bolady Mysaly negizgi dengejdegi ugym oryndyk bolsa onyn basynkysy zhiһaz al onyn bagynynkysy dongelek oryndyk boluy mүmkin Ұgymnyn zhalpy sipattamasyҰgym shyndykty zhәne olardyn kasietterin subektivti korsetetin abstraktili ojlau formasynyn kishi bolshegi Ұgym turaly mәseleni taldaudy belgi sign ugymyn karastyrudan bastajdy Belgiler degenimiz zattardyn bir birine uksastyktary nemese ajyrmashylyktary Demek olardyn kasietteri men arakatynastary da belgilerge zhatady degen soz Bir zatta ekinshi bir zat ielengen kasietterdin zhok boluy da belgige zhatady mysaly zholaushynyn bireuinde zhol bileti bolsa ekinshisinde ol bilettin bolmauy Kez kelgen zattyn tolyk zhatkan ozine tәn belgileri bolady alajda olardyn bәri sol zattyn mәnin ajkyndau үshin ustanymdy manyzga ie bola almajdy Zatka tәn onyn ishki tabigatyn mәnin ajkyndajtyn belgiler mәndi belgiler dәlinedi Al zatka tәn boluy da bolmauy da mүmkin onyn mәnin ajkyndaj almajtyn belgiler mәnsiz belgiler dep atalady Ұgym koptegen birtekti zattardy olardyn mәndi belgileri negizinde saralaudyn nәtizhesi retinde korinis beredi Solaj bolganda ugym degenimiz zattardy olardyn mәndi belgilerimen bejnelejtin ojlau formasy Adamnyn tanym kyzmetindegi ugymnyn manyzy үlken Ұgymsyz tabigat pen kogamnyn obektivti zandaryn zerttep bilu mүmkin bolmas edi Ұgymdardy ala otyryp zandar tүziledi gylymnyn tүrli salalaryndagy pәn oblystary azhyratylady gylymi teoriyalar zhasalady Ұgymdar tүsiniginin kuryluynyn negizi logikalyk amaldardy taldau analiz saralau salystyru abstrakciyalau zhalpylauga zhatady Bul logikalyk amaldar zattardy bir birimen salystyruga olardyn ortak belgilerin anyktauga zheke kasietterin azhyrata aluga bagyttalgan Osylaj bul amaldardy koldanudyn nәtizhesi ugymdardy tagajyndauga alyp keledi Ұgymnyn mazmuny men kolemiKez kelgen zattyn mazmuny men kolemi bolady Ұgymnyn mazmuny dep sol ugym turaly ojlaganda aldymen ojga oralatyn zattyn mәndi belgilerinin zhiyntygyn ajtamyz Mysaly kvadrat ugymynyn mazmuny eki mәndi belginin komegimen tik buryshty boluymen zhәne ten kabyrgalylygymen ajkyndalady Ұgym kolemi sol ugym turaly ojga oralatyn zattardyn zhiyntygy bolyp tabylady Mysaly kitap ugymynyn kelemi dep biz buryn bolgan kazir de bar zhәne keleshekte zhazylatyn kitaptardyn bәrin ajtamyz Mazmun men kolem ugymdary bir birimen bajlanysty Ұgym mazmunynyn artuy ketti kolemdi ugymnyn tүziluine alyp kelse kerisinshe tuzhyrymdalatyn mazmunnyn kemui kolemnin artuyna әkeledi Bul bajlanys ugym mazmuny men kolemi arasyndagy keri katynas zanynyn komegimen korinis beredi Demek үstel degen ugymnyn mazmunyn zhazatyn degen belgimen arttyrsak zhazu үsteli degen kishi kolemdi ugym alamyz Al federativti memleket degen ugymnyn federativti belgisin alyp tastasak memleket degen kolemdi ugymga zholygamyz Үj belme kojma kora ugymdaryn mәndi belgilerine karaj azhyratyp berinder Ұgymnyn tүrleriҰgymdardy olardyn kolemi men mazmүnyn negizge ala otyryp tort tүrge boluge bolady Kolemine karaj ugymdar dara zhәne zhalpy bolyp bolinedi Dara ugym dep kolemi zhagynan bolinbejtin bir gana zatty bildiretin ugymdy ajtamyz mysaly Қazakstan Respublikasy Zhalpy ugym dep koptegen bir tekti zattardy bildiretin ugymdy ajtamyz mysaly kitap bolme Kolemdik zhagynan alganda eshkandaj zatty kamtymajtyn ugymdy bosagym dep ajtamyz mysaly mәngilik kozgaltkyshty Zhalpy ugymdar tirkeletin nemese tirkelmejtin bolyp belinedi Tirkeletin ugymdarga esepke aluga tirkeuge bolatyn keptegen ojga siyatyn elementterdi kamtityn ugymdardy ajtamyz mysaly Қazakstan kalalary Abaj shygarmalary Tirkeletin ugymdardyn kolemi shekti bolady Tirkelmejtin ugymdarga sanyn anyktauga bolmajtyn zattardy kamtityn ugymdar zhatady Mysaly adam degen ugymga bugan dejin omir sүrgen kazir tiri zhүrgen zhәne keleshekte dүniege keletin adamdardyn bәrin syjgyzamyz Tirkelmejtin ugymdar kelemi sheksiz Ұgym mazmunyna karaj tomendegidej үsh zhүp ugym tүrlerin bolip shygaruga bolady Nakty zhәne abstraktili ugymdar Өzdiginen omir sүrip zhatkan belgili bir zatty nemese zattardyn zhiyntygyn bildiretin ugymdy nakty ugym dejmiz Zattardyn kasietterin nemese zattar arasyndagy katynasty bildiretin ugymdar abstraktili ugymdar dep atalady Olaj bolsa tau osimdik ugymdary nakty al karaulyk kulyk parasattylyn ugymdary abstraktili ugymdarga zhatady Abstraktili ugymdar belgilerdi bildiredi sol belgilerdi alyp zhүretin zattan tys ozdiginen omir sүre almajtyn ugymdar Қuptaushy zhәne teristeushi ugymdar Zatka tәn kasietterdi kurajtyn mazmundagy ugymdardy kitaushy ugym dejmiz Mysaly sauatty adam tәrtipti Zatka tәn emes kasietterdi korsetetin mazmundy bildiretin ugymdardy teristeushi ugym dejmiz sauatsyz tәrtipsiz Orys tilinde teristeushi ugymdy bildiretin sozder sozdin basynda keletin ne bez demeulikterimen beriledi shet tilderinen auyskan kejbir sozder kobinese a pristavkasynan bastalady Қazak tilinde parsy tilinen engen soz basynda keletin bi bej kosymshalarymen soz sonynda zhalganatyn syz siz zhalgaularymen ornekteledi Sonymen kosa kazak tilinde zatka tәn kasietterdi eshkandaj kosymshasyz bildiretin sozder kop nadan zhauyz zhәne tagy baska Қatynasty zhәne katynassyz ugymdarBaskalarmen katynasta bolmajtyn ozderi zheke omir sүretin zattardy bildiretin ugymdardy katynassyz ugymdar dejmiz Mysaly student memleket Bul ugymdardyn mazmunynda baska zatka katynas korsetilmejdi Bir birine katynasy korinetin belgileri bar zattardy bildiretin ugymdardy katynasty ugymdar dep atajmyz Mysaly әke bala mugalim okushy Zhekelegen ugymdardyn kaj tүrge zhatatyny olarga logikalyk sipattama beru zholymen anyktalady Mysaly Қazakstan degen ugymga logikalyk sipattama bylaj berilui mүmkin ol dara nakty kuptaushy zhәne katynassyz ugym Al turaksyz degen ugym sipattamasy zhalpy abstraktili teristeushi katynassyz ugym Ұgymdardyn logikalyk sipattamasy olardyn mazmuny men kolemin anyktap bul ugymdy bildiretin sez tandap aluga mүmkindik beredi Ұgymdar arasyndagy katynastarҰgymdar arasyndagy katynas sol ugym arkyly ojga oralatyn zattar arasyndagy katynastyn bejnelenui Eki ugymnyn arasyndagy bajlanys kejde olardyn arasynda is zhүzinde zhalpy belgiler bolmajtyndaj tym әlsiz boluy mүmkin Mundaj ugymdar salystyrylmajtyn shymdar delinedi Bulardan ezge ugymdardyn bәri salystyrylatyn ugymdar dep atalady Mysaly Қazakstan Respublikasy men Өzbekstan Respublikasy ugymdaryn biriktirip turgan ugym olardyn Ortalyk Aziya memleketteri ekendigi Tek salystyrylatyn ugymdar gana bir birimen logikalyk katynasta bolady Salystyrylatyn ugymdar syjysatyn zhәne syjyspajtyn bolyp bolinedi Kolemi zhagynan alganda tolyk nemese zhartylaj sәjkestikteri bar ugymdar syjysatyn ugymdar delinedi Syjysushylyk katynastardyn үsh tүri bolady ten magynaly kiysatyn zhәne bagynyttylyk katynastary Tүrli tirkestermen sozben ajtylsa da tek bir zat kana ojga oralsa olar ten magynaly ugymdar arasyndagy katynastar bolady Mysaly Muhtar Әuezov A zhәne Abaj zholy romanynyn avtory V ugymdary Bireuinin kolemi zhartylaj ekishpisinin kelemimen kiylysyp keletin zattardy bildiretin ugymdar bir birimen kiylysu katynasynda bolady Bul ugymdardyn mazmundary әr tүrli Mysaly student A ugymy men sportshy V ugymyn alajyk Kejbir studentterdin sportshy boluy әbden mүmkin Bireuinin kolemi ekinshisinin kolemine tolygymen kamtylyp zhatkan zattar arasyndagy katynastardy bildiretin ugymdar bir birimen bagynyshtylyk subordinaciyalyk katynasta bolady Mysaly zhogary oku oryndary A zhәne universitet V ugymdary Mundagy A ugymynyn kolemi V ugymynyn koleminen ken zhәne ony oz kenistigine kirgizip alady Mundagy kishi kolemdi ozine kosyp alyp үlken kelemdi bildirip turgan ugymdy A bagyndyrushy ugym үlken kelemnin kuramyna enetin kishi kelemdi bildiretin ugymdy V bagynyshty ugym dejmiz Eger zhalpy zhәne dara ugymdar bir birimen bagynyshtylyk katynastarda bolsa onda zhalpy bagyndyrushy ugym tүr bolady da al dara bagynyshty ugym dara bolyp shygady Mysaly Ғaryshker zhәne T Әubәkirov ugymdary osyndaj katynasta boladyDerekkozderWhat is a Concept Conceptual Structures Common Semantics for Sharing Knowledge 2005 Vol 3596 P 52 77 ISBN 978 3 540 27783 5 Chapter 1 of Laurence and Margolis book called Concepts Core Readings Script error No such module Catalog lookup link Script error No such module check isxn Carey S 1991 Knowledge Acquisition Enrichment or Conceptual Change In S Carey and R Gelman Eds The Epigenesis of Mind Essays on Biology and Cognition pp 257 291 Hillsdale NJ Lawrence Erlbaum Associates Cognitive Science Brain and Cognitive Sciences Eric Margolis Stephen Lawrence Concepts Stanford Encyclopedia of Philosophy Metaphysics Research Lab at Stanford University http plato stanford edu entries concepts Retrieved 6 November 2012 Eysenck M W 2012 Fundamentals of Cognition 2nd Psychology Taylor amp Francis Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 Til bilimi terminderinin tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2005 zhyl ISBN 9965 409 88 9 Қogamdyk bilim negizderi Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlykbagytyndagy 10 synybyna arnalgan okulyk Ә Nysanbaev Ғ Esim M Izotov K Zhүkeshev t b Almaty Mektep baspasy 2006 zhyl ISBN 9965 33 570 2