Ұлытау марганец кенді ауданы

Ұлытау марганец кенді ауданы - Қарағанды облысының батыс бөлігінде орналасқан.

Геологиялық құрылымы

Құрылымдық жағынан девон түзілімдерімен жабылған Ұлытау-Арғанаты мегантиклинорийінің шөккен бөлігін және онымен шекаралас жатқан Сарысу-Теңіз жақпартасты қатпарлы алқабының бір бөлігін қамтиды. Ұлытау-Арғанаты мегантиклинорийі меридиан бағытында созылған кембрийге дейінгі қатпарлар мен төменгі палеозойдан түзілген күрделі қатпарлы құрылыс болғандықтан Сарысу-Теңіз жақпартасты қатпарлы алқабымен бірігіп, геосинклиндік каледон іргетасын құрайды. Девон, карбон, пермь түзілімдері каледон мен герциннің орогендік және субплатформалық герцин кешендерін құрап, төменгі түзілімдерді жауып жатады. Мегантиклинорий ортаңғы және жоғарғы девонның қалың континенттік түзілімдерінен тұратын Тамды-Шағырлы квазисинклинорийі, Арғанаты және Қарсақпай көтерілімдері мен Ұлытау, Есқұла күмбездеріне жіктеледі. Бірнеше стратиграфиялық горизонттарда орналасқан, генезисі жағынан әр түрлі марганец кенбілінімдері квазисинклинорийдің оңтүстік бөлігін алып жатыр. Барлық кен орындар (Жезді, Аралық, Жақсықотыр) мен кенбілінімдер (Ақтас, Сарыадыр) төменгі фаменнің қызыл түсті конгломерат-құмтас түзілімдерінде орналасқан. Кендену ірі сынықты фациялар мен түзілімдер қалыңдығы азайған телімдерінде жатыр. Жезді типіндегі бұл кен орындары жанартаутекті-шөгінді жолмен түзілген.

Кенді ауданның зерттелуі

А.Г. Богданчиков, А.С. Богатырев, Д.Д. Топорков, Е.А. Немов, В.Я. Ушаков, Х.Г. Шаңгереев. Геологиясы мен заттық құрамын зерттегендер: А.Г. Бетехтин, Ф.В. Чухров, А.А. Максимов, А.И. Наливкин (1928-1958 жылдары), т.б. жүргізген.

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, IX том