Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Құрмалас сөйлем — екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, білдіретін, мағыналық жағынан өзара байланысты .
Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә) Сабақтас құрмалас сөйлем; б) Аралас құрмалас сөйлем. Құрмалас сөйлемнің белгілері:
- кем дегенде екі жай сөйлемнен () құралып, әр сөйлемінде болады. Кей жағдайда бастауыш айтылмағанымен, баяндауыш арқылы білініп тұрады. Ал құрмалас құрамындағы жай сөйлемнің әрбірінде баяндауыштың болуы міндетті;
- жай сөйлемдер белгілі бір тәсілдер — баяндауыш формалары және шылаулар арқылы байланысқа түседі;
- негізгі компоненттер — жай сөйлемдер мағынасы жағынан логикалық байланыста болып, біртұтас күрделі ойды білдіреді.
- Құрмалас сөйлем компоненттерін өзара байланыстыруда интонацияның да айрықша қызметі бар. Алғашқы компонент аяқталмаған, ие болады да, соңғысы аяқталған келеді.
Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің мағыналық жағынан өзгешеліктерінің кестесі
| Жай сөйлем | Құрмалас сөйлем |
|---|---|
| Жай сөйлем жеке бір ойды білдіреді | Құрмалас сөйлем күрделі ойды білдіреді. |
| Жай сөйлем бір-бірінен айырым интонациямен айтылады | Құрмалас сөйлемнің бірінші сыңары екіншісімен ұласпалы интонациямен айтылады |
| Жай сөйлем интонациялық жағынан тиянақты болады | Құрмалас сөйлемнің сыңарлары интонациялық жағынан тиянақсыз болады |
| Жай сөйлем аяқталған ойды білдіріп, бір бүтін болып саналады. | Құрмалас сөйлемнің алғашқы сыңары аяқталған ойды білдіре алмайды, бүтіннің бір бөлшегі болып саналады |
| Байланысу тәсілдері | Мысалы |
|---|---|
| Интонация арқылы іргелесе байланысады. | Кездесу аяқталды, қатысқандар тамаша әсермен тарады. |
| Жалғаулық шылаулар арқылы байланысады. | Арнайы баруды жоспарлаймын, бірақ еш реті келмей - ақ қойды. |
| Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндауышы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласпалы түрде, құрмаласа байланысады | Ащы дауыс бәріне анық естіліп, көздеріне үрей тұндырды. |
Дереккөздер
- Қазақ ұлттық энциклопедиясы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қurmalas sojlem eki nemese birneshe zhaj sojlemnen kuralyp bildiretin magynalyk zhagynan ozara bajlanysty Қyzmeti zhagynan onyn zhaj sojlemnen ozgesheligi zhok ekeui de ojdy ekinshi bir adamga bildirudin kuraly Қurmalas sojlem zhasalu zholyna karaj үsh tүrge bolinedi a Salalas kurmalas sojlem ә Sabaktas kurmalas sojlem b Aralas kurmalas sojlem Қurmalas sojlemnin belgileri kem degende eki zhaj sojlemnen kuralyp әr sojleminde bolady Kej zhagdajda bastauysh ajtylmaganymen bayandauysh arkyly bilinip turady Al kurmalas kuramyndagy zhaj sojlemnin әrbirinde bayandauyshtyn boluy mindetti zhaj sojlemder belgili bir tәsilder bayandauysh formalary zhәne shylaular arkyly bajlanyska tүsedi negizgi komponentter zhaj sojlemder magynasy zhagynan logikalyk bajlanysta bolyp birtutas kүrdeli ojdy bildiredi Қurmalas sojlem komponentterin ozara bajlanystyruda intonaciyanyn da ajryksha kyzmeti bar Algashky komponent ayaktalmagan ie bolady da songysy ayaktalgan keledi Zhaj sojlem men kurmalas sojlemnin magynalyk zhagynan ozgeshelikterinin kestesi Zhaj sojlem Қurmalas sojlemZhaj sojlem zheke bir ojdy bildiredi Қurmalas sojlem kүrdeli ojdy bildiredi Zhaj sojlem bir birinen ajyrym intonaciyamen ajtylady Қurmalas sojlemnin birinshi synary ekinshisimen ulaspaly intonaciyamen ajtyladyZhaj sojlem intonaciyalyk zhagynan tiyanakty bolady Қurmalas sojlemnin synarlary intonaciyalyk zhagynan tiyanaksyz boladyZhaj sojlem ayaktalgan ojdy bildirip bir bүtin bolyp sanalady Қurmalas sojlemnin algashky synary ayaktalgan ojdy bildire almajdy bүtinnin bir bolshegi bolyp sanaladyBajlanysu tәsilderi MysalyIntonaciya arkyly irgelese bajlanysady Kezdesu ayaktaldy katyskandar tamasha әsermen tarady Zhalgaulyk shylaular arkyly bajlanysady Arnajy barudy zhosparlajmyn birak esh reti kelmej ak kojdy Қurmalastyn kuramyndagy zhaj sojlemnin bayandauyshy tiyanaksyz tulgada kelip kelesi zhaj sojlemmen ulaspaly tүrde kurmalasa bajlanysady Ashy dauys bәrine anyk estilip kozderine үrej tundyrdy DerekkozderҚazak ulttyk enciklopediyasy Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet