Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қылқұйрық бұлдырық, қылаңтөс (лат. Syrrhaptes paradoxus) — кептертәрізділер отряды, бұлдырық тұқымдасына жататын құс.
| Қылқұйрық бұлдырық | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
 (IUCN3.1) | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Syrrhaptes paradoxus (, 1773) |
Ежелгі қазба қалдықтары Францияда жоғары эоцен қабатынан табылған. Қылқұйрық бұлдырық Қазақстанда Еділ — Жайықтан бастап Зайсанға дейінгі аралықта кездеседі. Көбіне сазды, сортаңды, қиыршық тасты жерлерді мекендейді. Дене пішіні кептердей, тауық тұмсықты, сұңқар төсті. Салмағы 250 — 300 г, қанат құлашының ұзындығы 44 — 50 см. Басқа бұлдырықтарға ұқсас, бірақ құйрығы өте ұзын әрі үшкір (аталуы осыған байланысты) келеді. Аяғының үш саусағы бірігіп кеткен, аң табаны тәрізді. Түсі ақшыл сұр, қызғылт, түрлі өрнекті. Қорегі — өсімдік тұқымдары, жемістері, түрлі жәндіктер.
Қылқұйрық бұлдырық — жыл құсы. Наурыз — сәуірде жұп құрып, 2 — 3 жұмыртқасын мекиені мен қоразы кезек шайқайды, кейін балапандарын бірігіп қоректендіреді. Бір жерге топтанып (көбіне 30 — 40-тан, кейде 100-ден), кейде жұбымен ғана ұялайды. Жылына 2 рет балапан өргізеді. Қылқұйрық бұлдырық ағашқа, бұтаққа қонбайды, жерде тез жүгіреді. Қыстау үшін қазан айында Қазақстанның оңтүстігіне және Жем өзені өңіріндегі құмдарға, Моңғолияға, Солтүстік Қытайға ұшып кетеді. Қылқұйрық бұлдырыққа тән ерекшеліктердің бірі — басқа жаққа жаппай қоныс аударатындығы. Мысалы, 1859 — 1944 ж. Еуропаға қарай жаппай ұшып кетуі 16 мәрте, ал шығысқа қарай қоныс аударуы 1860 — 1923 ж. 10 мәрте қайталанған. Саны жылдан жылға азаюда. Қазақстанда 20 ғ-дың 70 — 80-жылдарында 3 — 10 мың Қылқұйрық бұлдырық болса, 1982 ж. Оңтүстік Балқаш өңірінен 30 — 40 дарабасы, 1983 ж. Бетпақдаланың батысынан 1100-дей ғана кездескен. 1991 жылдан Қылқұйрық бұлдырықты аулауға тыйым салынған. Қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітапына” енгізілген (1996).
Дереккөздер
- Отырар. Энциклопедия. – Алматы. «Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Syrrhaptes paradoxus |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қylkujryk buldyryk kylantos lat Syrrhaptes paradoxus keptertәrizdiler otryady buldyryk tukymdasyna zhatatyn kus Қylkujryk buldyryk IUCN3 1 Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby BuldyryktәrizdilerTukymdasy BuldyrykTegi Tүri S paradoxusSyrrhaptes paradoxus 1773 Қylkujryk buldyrykSyrrhaptes paradoxus Ezhelgi kazba kaldyktary Franciyada zhogary eocen kabatynan tabylgan Қylkujryk buldyryk Қazakstanda Edil Zhajyktan bastap Zajsanga dejingi aralykta kezdesedi Kobine sazdy sortandy kiyrshyk tasty zherlerdi mekendejdi Dene pishini kepterdej tauyk tumsykty sunkar tosti Salmagy 250 300 g kanat kulashynyn uzyndygy 44 50 sm Baska buldyryktarga uksas birak kujrygy ote uzyn әri үshkir ataluy osygan bajlanysty keledi Ayagynyn үsh sausagy birigip ketken an tabany tәrizdi Tүsi akshyl sur kyzgylt tүrli ornekti Қoregi osimdik tukymdary zhemisteri tүrli zhәndikter Қylkujryk buldyryk zhyl kusy Nauryz sәuirde zhup kuryp 2 3 zhumyrtkasyn mekieni men korazy kezek shajkajdy kejin balapandaryn birigip korektendiredi Bir zherge toptanyp kobine 30 40 tan kejde 100 den kejde zhubymen gana uyalajdy Zhylyna 2 ret balapan orgizedi Қylkujryk buldyryk agashka butakka konbajdy zherde tez zhүgiredi Қystau үshin kazan ajynda Қazakstannyn ontүstigine zhәne Zhem ozeni onirindegi kumdarga Mongoliyaga Soltүstik Қytajga ushyp ketedi Қylkujryk buldyrykka tәn erekshelikterdin biri baska zhakka zhappaj konys audaratyndygy Mysaly 1859 1944 zh Europaga karaj zhappaj ushyp ketui 16 mәrte al shygyska karaj konys audaruy 1860 1923 zh 10 mәrte kajtalangan Sany zhyldan zhylga azayuda Қazakstanda 20 g dyn 70 80 zhyldarynda 3 10 myn Қylkujryk buldyryk bolsa 1982 zh Ontүstik Balkash onirinen 30 40 darabasy 1983 zh Betpakdalanyn batysynan 1100 dej gana kezdesken 1991 zhyldan Қylkujryk buldyrykty aulauga tyjym salyngan Қorgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitapyna engizilgen 1996 DerekkozderOtyrar Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2005 ISBN 9965 17 272 2Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Syrrhaptes paradoxus