Қызылқұм артезиан алабы

 Басқа мағыналар үшін Қызылқұм деген бетті қараңыз.

Қызылқұм Артезиан Алабы– жер асты суы. Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстары аумағын, Қаратау мен Арал теңізі аралығын алып жатыр. Алап оңтүстігінің аздаған бөлігі Өзбекстан жеріне кіреді. Қазақстандағы бөлігінің ауданы 115 мың км². Грунт сулары тау етегіндегі ысырынды конустарда, ойпаттағы өзен арналарында, Қызылқұм өңіріндегі еспе құмдарда таралған. Бор кезеңінің сенон, тұран, сеномен, альб қабаттамаларымен тығыз байланысты. Бұлардың әрқайсысының құрамында бірнеше сулы құм, құмтас қабаттары кездеседі. Қалыңдылығы тау етегінен ойыс орталығына қарай 30 м-ден 300 м-ге, қалыптасқан тереңдігі 20–30 м-ден 1770 м-ге дейін өзгереді. Ойыс орталығында қазылған ұңғымалардан шығатын атқылама судың өнімділігі 2–70 л/с, температурасы 30–50С. Геотермиялық болжам бойынша Арыс ойысының ең терең бөлігінде судың ыстықтығы 100–110С-қа жетеді, ал олардың болжамдық пайдалану қоры 240 м³/с. Суларының химиялық құрамы, тұздылығы тау етектерінен алыстаған сайын өзгеріп отырады. Қаратау етегіне жақын аудандарда бор қабаттарында таралған сулар тұщы (0,2–0,4 г/л), құрамы гидрокарбонатты-кальцийлі. Арал теңізіне қарай судың тұздылығы арта түседі. Қызылорда қаласының тұсында минералдылығы 1–1,5 г/л, Арал теңізінің жағалауында 3–10 г/л, құрамы сульфатты, хлорлы-натрийлі. Түркістан, Шәуілдір, Арыс елді мекендерінде терең ұңғымалардан шыққан ыстық сулардың шипалық қасиеті бар. Бор, антропоген қабаттарындағы тұщы сулар ауыз су ретінде, егістік суаруға кеңінен пайдаланылады.

Дереккөздер

1. Оңтүстік Қазақстан облысының энциклопедиясы