Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Қоңыр көмір - пайдалы қазынды.
Геологиялық жасы, құрамы, жанғыштығы жөнінен шымтезек пен тас көмір аралығынан орын алады. Шымтезектен тығыздығының жоғарылығымен, ал тас көмірден түрлі реңді қоңыр, қоңырқай түстерімен ажыратылады. Ауада ұсақ бөлшектерге үгілетін қоңыр көмір гумин қышқылды, су тартқыш және ылғалы мол келеді. Жанатын массасында көміртек 55 – 78%, сутек 4 – 6,5%, оттек 15 – 30%, т.б. шайыр 5 – 20%, ұшпа заттар болады, 5400 – 7400 ккал/кг жылу бөле жанады. '
Генетикалық белгілеріне қарай қоңыр көмір тығыз және борпылдақ (лигниттер) болып бөлінеді. Өнеркәсіптік жіктемеде табиғи ылғалдылығы бойынша қоңыр көмір 1Б, 2Б, 3Б сатыларына бөлінеді. Сыртқы белгілері бойынша қоңыр көмір жер сияқты қопсымалы және тығыз түрлерге ажыратылады. Сыну коэффициенті 1,60 – 1,72 аралығында, органикалық массасының меншікті салмағы 1,34 – 1,60. Спирт-бензол экстрактының өнімділігі 3 – 20%, бастапқы шайыр шығымы 5 – 20%. Гумин қышқылының мөлшері 60%-ға дейін ауытқиды, кейде одан да асады. Қоңыр көмірдің адсорбция шамасы жоғары және газ сыйымдылығы мол. Қоңыр көмір генетикалық топтарға, кластарға және петрограф типтерге бөлінеді. қазба көмірлердің көмірлену дәрежесі тұрғысынан жүйеленген тізбегінің ең бастапқы, яғни шымтезек пен тас көмір аралығындағы мүшесі; көмірлену дәрежесі нөлге тең, алайда шымтезектерден біршама каттылығымен ерекшеленеді; қоңыр немесе қоңырқай реңді қара түстерге боялған. Көмірлердің халықаралық жүйесіне сәйкес, Қ.к. мен тас көмірдің аралығындағы шекара оның ылғалды күлсіз массасының жану жылуы 5700 ккал/кг шамасында болуына сәйкес келеді деп есептеледі; Қоңыр көмірлердің орташа жану жылуы 6500—7200 ккал/кг қоңыр көмір әр түрлі геологиялық кезеңдерде қалыптасқан. Қазақстан аумағында негізінен юра кезеңінің қоңыр көмір алаптары мен кен орындары (Майкөбен, Торғай, Қарағанды, Леңгір, Боралдай, т.б.) көп.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология. А.Қ.Қүсайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы ЖАҚ, 2003. — 248 бет. ISВN 5-7667-8188-1, ISВN 9965-16-512-2
 | Бұл — геология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Қonyr komir pajdaly kazyndy Geologiyalyk zhasy kuramy zhangyshtygy zhoninen shymtezek pen tas komir aralygynan oryn alady Shymtezekten tygyzdygynyn zhogarylygymen al tas komirden tүrli rendi konyr konyrkaj tүsterimen azhyratylady Auada usak bolshekterge үgiletin konyr komir gumin kyshkyldy su tartkysh zhәne ylgaly mol keledi Zhanatyn massasynda komirtek 55 78 sutek 4 6 5 ottek 15 30 t b shajyr 5 20 ushpa zattar bolady 5400 7400 kkal kg zhylu bole zhanady Genetikalyk belgilerine karaj konyr komir tygyz zhәne borpyldak lignitter bolyp bolinedi Өnerkәsiptik zhiktemede tabigi ylgaldylygy bojynsha konyr komir 1B 2B 3B satylaryna bolinedi Syrtky belgileri bojynsha konyr komir zher siyakty kopsymaly zhәne tygyz tүrlerge azhyratylady Synu koefficienti 1 60 1 72 aralygynda organikalyk massasynyn menshikti salmagy 1 34 1 60 Spirt benzol ekstraktynyn onimdiligi 3 20 bastapky shajyr shygymy 5 20 Gumin kyshkylynyn molsheri 60 ga dejin auytkidy kejde odan da asady Қonyr komirdin adsorbciya shamasy zhogary zhәne gaz syjymdylygy mol Қonyr komir genetikalyk toptarga klastarga zhәne petrograf tipterge bolinedi kazba komirlerdin komirlenu dәrezhesi turgysynan zhүjelengen tizbeginin en bastapky yagni shymtezek pen tas komir aralygyndagy mүshesi komirlenu dәrezhesi nolge ten alajda shymtezekterden birshama kattylygymen erekshelenedi konyr nemese konyrkaj rendi kara tүsterge boyalgan Komirlerdin halykaralyk zhүjesine sәjkes Қ k men tas komirdin aralygyndagy shekara onyn ylgaldy kүlsiz massasynyn zhanu zhyluy 5700 kkal kg shamasynda boluyna sәjkes keledi dep esepteledi Қonyr komirlerdin ortasha zhanu zhyluy 6500 7200 kkal kg konyr komir әr tүrli geologiyalyk kezenderde kalyptaskan Қazakstan aumagynda negizinen yura kezeninin konyr komir alaptary men ken oryndary Majkoben Torgaj Қaragandy Lengir Boraldaj t b kop DerekkozderҚazak enciklopediyasy Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Geologiya A Қ Қүsajynov Almaty Mektep baspasy ZhAҚ 2003 248 bet ISVN 5 7667 8188 1 ISVN 9965 16 512 2 Bul geologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz