Қау немесе Боз (лат. Stipa) – астық тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер тегі.
Қау | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||
түрлері | ||||||||||||||||
300 түрі белгілі |
Қазақстанның шалғынды, далалы және тау бөктерлерінде өсетін 32 түрі бар. Ең көп тарағандары:
Олардың биіктігі 10 – 120 см-дей. Сабағы тік, тегіс болады. Гүлдері сыпыртқы гүлшоғырына топталған. Сәуір – шілде айларында гүлдеп, тамызда жемістенеді. Жемісі – дәнек. Құрамында гүлдену сатысында 10,5% протеин, 32% клетчатка, 3,5% май, 7% күл, 46% азотсыз экстративті заттар болады. Қаудың төмен гүл қабыршақтарының астыңғы жағы – ұзын (15 см-дей), қылқанды келеді. Олар төмен қарай шашақталып иіліп тұрады. Міне, осы белгісіне қарай қау өскен алқап – құбылмалы күмістей жалтырап жатқан кілемге ұқсайды. Сәл жел ессе болды, өсімдіктің төгіліп тұрған шашақты гүлшоғыры тербеліп, кілем үстімен теңіздің толқыны соққандай болады. Гүліндегі қылқандар – өсімдікке көрік беріп тұрған әшекей емес. Бұл – өсімдік тұқымының желді ұстайтын желкені болып табылады. Ауаның ылғалдығы өзгерсе болды, гүл қылқаны жазылады да, дәнекті орнынан қозғайды. Орнынан қозғалған дәнек – қылқанның төменгі үшкір жағымен жерге түседі. Осылай қылқаны арқылы өсімдіктің дәнегінің өздігінен топыраққа көміліп қалуы деген осы. Ал кей жағдайда, дәнек жерге түспей, қой мен ешкінің жүніне жабысып қалады. Бұл кезде олар малдың тері асты қабатына өтіп, үшкірі малдың денесіне батып, қатты ауыртады. Кейде тіпті мал өліп те кетуі мүмкін. Қауды түйе мен қой сүйсініп жейді.
Қаудың: Қаратау қауы (S. karatavіensіs), Күнгей қауы S. (kurgeіca) және ауыспалы қауы – сирек кездесетін өсімдіктер. Олардың таралу аймағы жылдан жылға азаюына байланысты Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Дереккөздер
- “Тараз энциклопедиясы”
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қau nemese Boz lat Stipa astyk tukymdasyna zhatatyn kop zhyldyk shoptesin osimdikter tegi ҚauDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Dara zharnaktylarSaby Tukymdasy PoaceaeKishi tukymdasy Tajpasy Tegi Stipa Karl Linnejtүrleri300 tүri belgili Қazakstannyn shalgyndy dalaly zhәne tau bokterlerinde osetin 32 tүri bar En kop taragandary lat S capillata lat S talassica lat S tutgaica Olardyn biiktigi 10 120 sm dej Sabagy tik tegis bolady Gүlderi sypyrtky gүlshogyryna toptalgan Sәuir shilde ajlarynda gүldep tamyzda zhemistenedi Zhemisi dәnek Қuramynda gүldenu satysynda 10 5 protein 32 kletchatka 3 5 maj 7 kүl 46 azotsyz ekstrativti zattar bolady Қaudyn tomen gүl kabyrshaktarynyn astyngy zhagy uzyn 15 sm dej kylkandy keledi Olar tomen karaj shashaktalyp iilip turady Mine osy belgisine karaj kau osken alkap kubylmaly kүmistej zhaltyrap zhatkan kilemge uksajdy Sәl zhel esse boldy osimdiktin togilip turgan shashakty gүlshogyry terbelip kilem үstimen tenizdin tolkyny sokkandaj bolady Gүlindegi kylkandar osimdikke korik berip turgan әshekej emes Bul osimdik tukymynyn zheldi ustajtyn zhelkeni bolyp tabylady Auanyn ylgaldygy ozgerse boldy gүl kylkany zhazylady da dәnekti ornynan kozgajdy Ornynan kozgalgan dәnek kylkannyn tomengi үshkir zhagymen zherge tүsedi Osylaj kylkany arkyly osimdiktin dәneginin ozdiginen topyrakka komilip kaluy degen osy Al kej zhagdajda dәnek zherge tүspej koj men eshkinin zhүnine zhabysyp kalady Bul kezde olar maldyn teri asty kabatyna otip үshkiri maldyn denesine batyp katty auyrtady Kejde tipti mal olip te ketui mүmkin Қaudy tүje men koj sүjsinip zhejdi Қaudyn Қaratau kauy S karataviensis Kүngej kauy S kurgeica zhәne auyspaly kauy sirek kezdesetin osimdikter Olardyn taralu ajmagy zhyldan zhylga azayuyna bajlanysty Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Derekkozder Taraz enciklopediyasy Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet