Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарабас өгізшағала (лат. Ichthyaetus ichthyaetus) – татреңтәрізділер отрядының шағалалар тұқымдасына жататын құс.
| Қарабас өгізшағала | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 (IUCN3.1) | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Ichthyaetus ichthyaetus (, 1773, Каспий теңізі) | ||||||||||||||
| Larus ichthyaetus |
Қазақстанда Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігінде, Еділ – Жайық өзендерінің суқоймаларында, Наурызым мен Қорғалжын қорықтарында, Павлодар мен Қарағанды облыстарының суқоймаларында, Балқаш – Алакөл су алабында ұялайды. Ұшып келу және ұшып кету кезеңдерінде Қазақстанның барлық суқоймаларынан, оның ішінде Оңтүстік Алтайдың таудағы көлдерінен де кездестіруге болады.
Ұялайтын жерлері – ащы көлдердің аралдары. Қанатының ұзындығы 45 – 55 см, салмағы 1,2 – 1,9 кг-дай болатын ірі құс. Бауыры ақ, арқасы көгілдір, атына сай басы қара, көзінің айналасы – ақ, тұмсығы сары, оның ұшы қызғылттау, сирағы – жасыл сары болып келеді. Қанатын баяу қағып, асықпай ұшады. Үлкен шоғыр құрып топталып ұялайды. 3 – 4 жылда жыныстық жағынан жетіледі. Ұясын жерге салып, ондағы 1 – 4 шұбар жұмыртқаны қоразы мен мекиені 25 – 30 күндей шайқайды. Басқа шағалалардан ерекшелігі – балапандарының түсі – аппақ, өзіне жақын қарабас, мойнақ не реликті шағалалардың балапандарына ұқсас болуында. Қарабас өгіз шағаланың негізгі қорегі – балық, жәндіктер (қоңыздар, көкқасқа шегіртке), кесірткелер, кеміргіштер (сарышұнақтар мен құм тышқандары), сол сияқты майда құстар, кейде үйректер мен қасқалдақтарды да ұстайды. Қарабас өгіз шағала – жыл құсы. Ақпанның аяғы – наурыздың басында ұшып келіп, тамыз – қыркүйекте ұшып кетеді. Көпшілігі Каспий теңізінің жағалауларында қыстайды. 1976 жылдан Алматы хайуанаттар бағында бірнеше жұбы бар. Санының жылдан-жылға азаюына байланысты Наурызым мен Қорғалжын, Алакөл қорықтарында, сол сияқты «Реликт шағала» қорықшасында қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Дереккөздер
- Қазақ Энциклопедиясы
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Ichthyaetus ichthyaetus |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarabas ogizshagala lat Ichthyaetus ichthyaetus tatrentәrizdiler otryadynyn shagalalar tukymdasyna zhatatyn kus Қarabas ogizshagala IUCN3 1 Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby TatrentәrizdilerTukymdasy Tegi Tүri I ichthyaetusIchthyaetus ichthyaetus 1773 Kaspij tenizi Larus ichthyaetusLarus ichthyaetus Қazakstanda Kaspij tenizinin soltүstik shygys boliginde Edil Zhajyk ozenderinin sukojmalarynda Nauryzym men Қorgalzhyn koryktarynda Pavlodar men Қaragandy oblystarynyn sukojmalarynda Balkash Alakol su alabynda uyalajdy Ұshyp kelu zhәne ushyp ketu kezenderinde Қazakstannyn barlyk sukojmalarynan onyn ishinde Ontүstik Altajdyn taudagy kolderinen de kezdestiruge bolady Ұyalajtyn zherleri ashy kolderdin araldary Қanatynyn uzyndygy 45 55 sm salmagy 1 2 1 9 kg daj bolatyn iri kus Bauyry ak arkasy kogildir atyna saj basy kara kozinin ajnalasy ak tumsygy sary onyn ushy kyzgylttau siragy zhasyl sary bolyp keledi Қanatyn bayau kagyp asykpaj ushady Үlken shogyr kuryp toptalyp uyalajdy 3 4 zhylda zhynystyk zhagynan zhetiledi Ұyasyn zherge salyp ondagy 1 4 shubar zhumyrtkany korazy men mekieni 25 30 kүndej shajkajdy Baska shagalalardan ereksheligi balapandarynyn tүsi appak ozine zhakyn karabas mojnak ne relikti shagalalardyn balapandaryna uksas boluynda Қarabas ogiz shagalanyn negizgi koregi balyk zhәndikter konyzdar kokkaska shegirtke kesirtkeler kemirgishter saryshunaktar men kum tyshkandary sol siyakty majda kustar kejde үjrekter men kaskaldaktardy da ustajdy Қarabas ogiz shagala zhyl kusy Akpannyn ayagy nauryzdyn basynda ushyp kelip tamyz kyrkүjekte ushyp ketedi Kopshiligi Kaspij tenizinin zhagalaularynda kystajdy 1976 zhyldan Almaty hajuanattar bagynda birneshe zhuby bar Sanynyn zhyldan zhylga azayuyna bajlanysty Nauryzym men Қorgalzhyn Alakol koryktarynda sol siyakty Relikt shagala korykshasynda korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen DerekkozderҚazak Enciklopediyasy Batys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 zhyl ISBN 9965 607 02 8Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Ichthyaetus ichthyaetus