Қара бүлдірген

Қара бүлдірген – раушангүлділер тұқымдасы, туысына жататын бұталардың ортақ атауы.

Солтүстік Америка мен Еуропада 400-ден астам түрі белгілі. Жиі кездесетіні – Rubus caesius. Көп жылдық тамыр сабақтары және жер бетінде екі жылдық тікенекті өркендері болады. Саусақ салалы жапырақтарының шеті иректелген. Гүлі қос жынысты, негізінен, ақ кейде қызғылт түсті, шашақ гүлшоғырына топталған. Жемісі – ұсақ, шырынды, сүйекті, қара немесе қызыл қара түсті. Жемісінің құрамында 4 – 8% қант, 0,8 – 1,4% органикалық қышқыл, С витамині және каротин бар. Жемісі – жеуге жарамды және одан тосап, джем қайнатады. Қара бүлдірген – суыққа төзімді, топырақ талғамайтын өсімдік. Қара бүлдіргеннің өзара оңай будандасып жаңа сорттар беретін 300-ге жуық түрі Америка және Еуропада мәдени түрде өсіріледі. Қара Бүлдіргенді көбеюіне қарай тік сабақты Қара бүлдірген (негізінен атпа тамырларымен көбейеді) және жатаған сабақты Қара бүлдірген (сабақ бүршігімен көбейетін) деп бөледі. Қара бүлдірген Қазақстанның солтүстік облыстарында, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарының таулы аудандарында, орман алаңқайлары мен бұталы қопаларда және өзен жағалауларында өседі. Сондай-ақ қолдан өсіріледі.

Қара бүлдіргеннің гүлдеуі

Жабайы түрінде барлық жерде кездеседі, әсіресе Кавказда кең тараған. Қазақстанның солтүстік облыстарында, Талдықорған, Алматы, Шығыс Қазақстан облыстарының таулы аудандарында өседі. Жемісі шырынды, түсі қара немесе қара қошқыл, қара қоңыр болып келеді. Формасы жағынан таңқурайға ұқсас. Дәмі тіл үйіретін қышқылтым-тәтті, кейде қышқылтым болады. Қара бүлдірген құрамында қант, органикалық қышқылдар, азотты заттар, пектинді минералды тұтқыр заттар, 22 мг % С витамині каротин (А провитамині) бар. Шілдеде піседі, ауа райының құрғақ кезінде жинайды. Ең жақсы сорттары: Кавказская, Длинноплодная, Сизая. Қара бүлдірген өте нәзік жидек, қалыпты жағдайда 1—2 күн, ал температура 0ᵒС болғанда бір апта сақталады. Қара бүлдіргеннен қайнатпа (дайындау әдісі таңқурай мен қой бүлдірген қайнатқандағыдай), джем, шырын, кисель дайындайды.

Қара бүлдірген киселі

Таңдап алып, тазартылып жуылған жидекті езіп електен өткізеді. Су құйылған кастрюльге қант салып ысытады да, картоп ұнын қосып (аз мөлшерде суық сумен арал асырылған) қайнатады. Үстіне езілген пюре салып әбден араластырады.

1 стакан қара бүлдіргенге: 3/4 стакан қант, 2 стакан су, әркім өз қалауынша картоп крахмалын қосады.

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Blackberry

Дереккөздер

1. Қазақ Энциклопедиясы
2. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9