Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қалқаншалылар (Pentatomіdae) – жәндіктер класы, жартылай қаттықанаттылар отрядының бір тұқымдасы. 400-ге жуық түрі бар.
| Қалқаншалылар | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Кіші тұқымдастары | ||||||||||||||||
| |
Негізгі туыстары: , , . Екі жұп қанаттарының бірінші жұбы жартылай қатты, жартылай жарғақты, артқы қанаттары мөлдір, жарғақты, жүйкеленіп келеді. Кеудесінің арқа жағындағы қалқаншасы құрсағының 2/3 бөлігін жауып тұрады, қалқаншалылар деп аталуы да осыдан. Кеудесінің артқы бөлігінде өткір, жағымсыз иіс шығаратын (цимицин қышқылына байланысты) бездері орналасқан. Мысалы, оңтүстік-шығыс Азияда кездесетін деген түрінің иіс шығару бездері өзінің улы секреттерін 10 – 15 см қашықтыққа дейін шашырата алады. Қалқаншалылардың сопақша келген денесінің ұзындығы 2 – 40 мм-ге дейін, жасыл немесе көк жылтыр түсті, кейде ақ, сары, қызыл дақтары болады. Мұртшалары ұзын 5 бунақты. Ауыз аппараты шаншып-соратын тұмсыққа айналған. Тұмсығы 4 бунақты, тыныш қалыпта дененің бауыр жағына қарай бүгіліп орналасады. Жақсы дамыған үш жұп аяқтары бар. Шала түрленіп дамиды. Аналығы екі қатар орналасқан 6 жұп ұрықтанған жұмыртқаларын өсімдіктердің жапырақтары мен сабақтарына жабыстырып салады. Жұмыртқадан шыққан дернәсілі ересек түріне өте ұқсас, тек оның дене пішіні, кіші қанаттары мен жыныс мүшелері толық жетілмеген. Дернәсілдер түлеу арқылы өседі. Әр түлеген сайын жетіспеген мүшелері толығады. Барлық мүшелері толық жетілгеннен кейін дернәсіл имаго деп аталатын ересек сатыға өтеді. Қалқаншалылар – ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері.
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қalkanshalylar Pentatomidae zhәndikter klasy zhartylaj kattykanattylar otryadynyn bir tukymdasy 400 ge zhuyk tүri bar ҚalkanshalylarDүniesi ZhanuarlarZhamagaty BuynayaktylarTaby ZhәndikterSaby Zhartylaj katty kanattylar Kishi saby ҚandalalarYksham saby Ұly tukymdasy Tukymdasy Pentatomidae 1815Kishi tukymdastary Negizgi tuystary Eki zhup kanattarynyn birinshi zhuby zhartylaj katty zhartylaj zhargakty artky kanattary moldir zhargakty zhүjkelenip keledi Keudesinin arka zhagyndagy kalkanshasy kursagynyn 2 3 boligin zhauyp turady kalkanshalylar dep ataluy da osydan Keudesinin artky boliginde otkir zhagymsyz iis shygaratyn cimicin kyshkylyna bajlanysty bezderi ornalaskan Mysaly ontүstik shygys Aziyada kezdesetin degen tүrinin iis shygaru bezderi ozinin uly sekretterin 10 15 sm kashyktykka dejin shashyrata alady Қalkanshalylardyn sopaksha kelgen denesinin uzyndygy 2 40 mm ge dejin zhasyl nemese kok zhyltyr tүsti kejde ak sary kyzyl daktary bolady Murtshalary uzyn 5 bunakty Auyz apparaty shanshyp soratyn tumsykka ajnalgan Tumsygy 4 bunakty tynysh kalypta denenin bauyr zhagyna karaj bүgilip ornalasady Zhaksy damygan үsh zhup ayaktary bar Shala tүrlenip damidy Analygy eki katar ornalaskan 6 zhup uryktangan zhumyrtkalaryn osimdikterdin zhapyraktary men sabaktaryna zhabystyryp salady Zhumyrtkadan shykkan dernәsili eresek tүrine ote uksas tek onyn dene pishini kishi kanattary men zhynys mүsheleri tolyk zhetilmegen Dernәsilder tүleu arkyly osedi Әr tүlegen sajyn zhetispegen mүsheleri tolygady Barlyk mүsheleri tolyk zhetilgennen kejin dernәsil imago dep atalatyn eresek satyga otedi Қalkanshalylar auyl sharuashylyk dakyldarynyn ziyankesteri DerekkozderҚazakstan Respublikasynyn tabigaty 3 tom 2 bolim