Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қалақай (лат. Urtica) — қалақайлар тұқымдасынан бір туысы.
| Қалақай | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Қосүйлі қалақай (Urtica dioica) | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Species | ||||||||||||
| 53 түрі бар |
Бір жылдық не көп жылдық, қос үйлі және сирек те болса бір үйлі шөптесін өсімдік. Сабағы мен жапырағы түкті. Жапырақтары қарама-қарсы орналасқан. Ұсақ гүлдері масақ тәрізді гүл шоғын құрайды.
Қоныржай және тропик аймақта 40-тан астам, Қазақстанда 3 түрі бар. Көлеңкелі, ылғалды жерлерде, орманда, бақта, жол бойында өседі. Қазақстандың барлық түрінің құрамында ақуыз көп болады. Жемшөптік маңызды түрі — қосүйлі қалақай (Urtica dioica) сондай-ақ Қазақстанның барлық жерінде кездеседі.Биіктігі 1 м-дей. Сабағы тік, жапырақтары өркенге қарамауылықарсы орналасады. Өсімдікті түгелдей күйдіргіш безді түктер жапқан. Безді түктер денеге тисе түктің ұшы морт сынып, түбіндегі (ішіндегі) сұйықтық дереу денеге жайылып күйдіреді. Халық аузындағы «қалақай шақты» деген осы. Бұл туысқа жататын өсімдіктер бір үйлі, кейде екі үйлі болады. Гүлшоғырлары сырғагүл, жай және күрделі масақ тәрізді, жартылай шатыр болып жапырақ қолтығынан немесе сабақтың ұшынан дамиды. Аталық гүлінде біркелкі 4 тостағанша жапырақша, 4 аталық (жай гүлсерікті) бар. Аналық гүлінде 4 тостағанша жапырақшаның екеуі сыртқы, екеуі ішкі шеңберде орналасқан. Көктемнің аяғынан бастап, жаз бойы гүлдейді. Жемісі – бір-бірімен біріккен қос жаңғақша. Қос үйлі қалақай – құнарлы мал азығы. Малға туралған және булаған түрінде беріледі. Тұқымын жылқы мен құс сүйсініп жейді. Қалақайдың барлық түрінің құрамында ақуыз, сондай-ақ К, С, В витаминдері, заттар және минералды тұздар, әр түрлі органикалық қышқылдар болғандықтан, ол тағам ретінде және медицинада пайдаланылады. Қалақай препаратын диабетпен ауырғанда, кептірілген жапырағынан жасалған қайнатындыны қақырық түсіру және асқазанды тазарту үшін ішеді. Жаңа жұлып алған жас жапырағын сүйелге жапсырады.
Сілтемелер
Дереккөздер
- Қазақстан Республикасының табиғаты 3 том, 2 бөлім
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қalakaj lat Urtica kalakajlar tukymdasynan bir tuysy ҚalakajҚosүjli kalakaj Urtica dioica Dүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby RaushangүldilerTukymdasy UrticaceaeTegi Urtica Karl Linnej 1753Species53 tүri bar Bir zhyldyk ne kop zhyldyk kos үjli zhәne sirek te bolsa bir үjli shoptesin osimdik Sabagy men zhapyragy tүkti Zhapyraktary karama karsy ornalaskan Ұsak gүlderi masak tәrizdi gүl shogyn kurajdy Қonyrzhaj zhәne tropik ajmakta 40 tan astam Қazakstanda 3 tүri bar Kolenkeli ylgaldy zherlerde ormanda bakta zhol bojynda osedi Қazakstandyn barlyk tүrinin kuramynda akuyz kop bolady Zhemshoptik manyzdy tүri kosүjli kalakaj Urtica dioica sondaj ak Қazakstannyn barlyk zherinde kezdesedi Biiktigi 1 m dej Sabagy tik zhapyraktary orkenge karamauylykarsy ornalasady Өsimdikti tүgeldej kүjdirgish bezdi tүkter zhapkan Bezdi tүkter denege tise tүktin ushy mort synyp tүbindegi ishindegi sujyktyk dereu denege zhajylyp kүjdiredi Halyk auzyndagy kalakaj shakty degen osy Bul tuyska zhatatyn osimdikter bir үjli kejde eki үjli bolady Gүlshogyrlary syrgagүl zhaj zhәne kүrdeli masak tәrizdi zhartylaj shatyr bolyp zhapyrak koltygynan nemese sabaktyn ushynan damidy Atalyk gүlinde birkelki 4 tostagansha zhapyraksha 4 atalyk zhaj gүlserikti bar Analyk gүlinde 4 tostagansha zhapyrakshanyn ekeui syrtky ekeui ishki shenberde ornalaskan Koktemnin ayagynan bastap zhaz bojy gүldejdi Zhemisi bir birimen birikken kos zhangaksha Қos үjli kalakaj kunarly mal azygy Malga turalgan zhәne bulagan tүrinde beriledi Tukymyn zhylky men kus sүjsinip zhejdi Қalakajdyn barlyk tүrinin kuramynda akuyz sondaj ak K S V vitaminderi zattar zhәne mineraldy tuzdar әr tүrli organikalyk kyshkyldar bolgandyktan ol tagam retinde zhәne medicinada pajdalanylady Қalakaj preparatyn diabetpen auyrganda keptirilgen zhapyragynan zhasalgan kajnatyndyny kakyryk tүsiru zhәne askazandy tazartu үshin ishedi Zhana zhulyp algan zhas zhapyragyn sүjelge zhapsyrady SiltemelerDәrilik osimdikterDerekkozderҚazakstan Respublikasynyn tabigaty 3 tom 2 bolim