Этникалық қауымдастық, этнос - бір-бірімен әлеуметтік-экономикалық байланыстағы, өзара түсінікті тілде сөйлейтін адамдар арасындағы белгілі бір аумақта қалыптасады. Олар өмір сүру жолында белгілі бір мәдени тұтастықты сақтайды және өздерін жеке дербес топ ретінде сезінеді.
Этникалық көші-қон тайпа, халық және ұлт жатады. Оның қалыптасуында ең алдымен аумағы мен тілі маңызды рөл атқарады. Кейде топтасқан сан алуан халықтардан да тұруы мүмкін (мыс., АҚШ, Австралия, Үндістан, т.б.). Этникалық көші-қонтардың қалыптасуында дін, нәсілдік жақындық қосымша рөл атқарады. Этногенез барысында, әсіресе белгілі бір табиғи жағдайлар әсерінен жүргізілген шаруашылық қарекеттер нәтижесінде Этникалық көші-қонтың рухани және заттай мәдениеттері, тұрмысы мен топтық психол. келбеті қалыптасады. Қауымдастық мүшелерінің ортақ таным-түсініктері орнығады. Ортақ сана арасынан ең алдымен қауымдастықтың қалыптасуы жайындағы таным-түсініктері ерекше байқалады. Мұның сыртқы көрінісі тікелей этнониммен байланысады. Қалыптасқан Этникалық көші-қон әлеум. ағза ретінде ұрпақ жалғастығы арқасында сақталып отырылады әрі дамиды, неке, мәдениет, тіл, дәстүр, т.б. арқылы беріледі. Тарихи үрдістер нәтижесінде ол өзгерістерге ұшырауы мүмкін. Этникалық көші-қон теориясы туралы пікір таластар әлі күнге дейін толастаған жоқ. Әсіресе этн. топтарды түрге бөлуде көмескі мәселелер жеткілікті. Әзірге Этникалық көші-қонтың тарихи түрлері – тайпа, халық, ұлт деп есептелінеді. Сондай-ақ белгілі бір жерде (аумақта) тұратын тұтас және әлеум. ұйымы бар Э. қ-тар да, терр. жағынан бөлек-бөлек (әр жерде) Этникалық көші-қондар да кездеседі.
Аталмыш термин кейде бірнеше халықты, яғни этно-лингвистик. топтарды атау үшін қолданылады (мыс., орыс, украин, поляк, т.б. “славян этникалық қа-уымдастығына”, ал қазақ, қырғыз, түрікмен, т.б. түркі халықтарының Этникалық көші-қон тобына енеді). Сонымен қатар, бір халықтың ішіндегі этногр. топтарды белгілеу үшін де Этникалық көші-қон термині қолданыла береді (мыс., орыс ішінде – поморлар, кержактар; қазақта – үйсін, қыпшақ, т.б.). Бұл айтылған екі жағдайдың екеуі де “этнос” деп аталады.С. Борбасов
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, X том
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Etnikalyk kauymdastyk etnos bir birimen әleumettik ekonomikalyk bajlanystagy ozara tүsinikti tilde sojlejtin adamdar arasyndagy belgili bir aumakta kalyptasady Olar omir sүru zholynda belgili bir mәdeni tutastykty saktajdy zhәne ozderin zheke derbes top retinde sezinedi Etnikalyk koshi kon tajpa halyk zhәne ult zhatady Onyn kalyptasuynda en aldymen aumagy men tili manyzdy rol atkarady Kejde toptaskan san aluan halyktardan da turuy mүmkin mys AҚSh Avstraliya Үndistan t b Etnikalyk koshi kontardyn kalyptasuynda din nәsildik zhakyndyk kosymsha rol atkarady Etnogenez barysynda әsirese belgili bir tabigi zhagdajlar әserinen zhүrgizilgen sharuashylyk kareketter nәtizhesinde Etnikalyk koshi kontyn ruhani zhәne zattaj mәdenietteri turmysy men toptyk psihol kelbeti kalyptasady Қauymdastyk mүshelerinin ortak tanym tүsinikteri ornygady Ortak sana arasynan en aldymen kauymdastyktyn kalyptasuy zhajyndagy tanym tүsinikteri erekshe bajkalady Munyn syrtky korinisi tikelej etnonimmen bajlanysady Қalyptaskan Etnikalyk koshi kon әleum agza retinde urpak zhalgastygy arkasynda saktalyp otyrylady әri damidy neke mәdeniet til dәstүr t b arkyly beriledi Tarihi үrdister nәtizhesinde ol ozgeristerge ushyrauy mүmkin Etnikalyk koshi kon teoriyasy turaly pikir talastar әli kүnge dejin tolastagan zhok Әsirese etn toptardy tүrge bolude komeski mәseleler zhetkilikti Әzirge Etnikalyk koshi kontyn tarihi tүrleri tajpa halyk ult dep eseptelinedi Sondaj ak belgili bir zherde aumakta turatyn tutas zhәne әleum ujymy bar E k tar da terr zhagynan bolek bolek әr zherde Etnikalyk koshi kondar da kezdesedi Atalmysh termin kejde birneshe halykty yagni etno lingvistik toptardy atau үshin koldanylady mys orys ukrain polyak t b slavyan etnikalyk ka uymdastygyna al kazak kyrgyz tүrikmen t b tүrki halyktarynyn Etnikalyk koshi kon tobyna enedi Sonymen katar bir halyktyn ishindegi etnogr toptardy belgileu үshin de Etnikalyk koshi kon termini koldanyla beredi mys orys ishinde pomorlar kerzhaktar kazakta үjsin kypshak t b Bul ajtylgan eki zhagdajdyn ekeui de etnos dep atalady S BorbasovDerekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 X tom Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz