Эврика

Эврика - 1. «Мен таптым!» деген қуаныш сезімін білдіретін одағай. Бұл сөзді алғаш рет гидростатикалық заңды ашқанда Архимед айтқан. Қиын шешімдердің кілтін тапқанда айтылады; 2. ғылым мен техниканың жаңа салаларындағы батыс еуропалық елдердің ғылыми-техникалық бірлестігінің бағдарламасы.

Архимед "Эврика" деп айқайлайды. Толқудан ол киінуді ұмытып, ваннадан сыртқа жалаңаш жүгіреді (сурет Пьетро Скальвини, гравюра Карло Орсолини, 1737).

Айтылуы

Ағылшын сөзіндегі екпін латын екпін ережелеріне сәйкес екінші буынға қойылады, егер оның құрамында ұзақ дауысты болса, соңғы буынның екпінді болуын талап етеді. Грек айтылуында бірінші буынның екпіні жоғары тонда болады, өйткені ежелгі грек екпін ережелері ультима (соңғы буын) ұзақ дауысты болмаса, екпінді екіншісіне қоймайды. Ағылшындардың есту қабілетіне арналған алғашқы екі буындағы ұзын дауысты дыбыстар екі еселенген екпін сияқты естіледі ("Мальта мысығы" тіркесіндегідей).

Бастапқы /h / жаңа грек және басқа да бірнеше еуропалық тілдерде, соның ішінде Каталан, француз, итальян, испан, португал, голланд және ағылшын тілдерінде алынып тасталды, бірақ фин, Дат және неміс сияқты басқа тілдерде сақталды.

Архимед

Ваннада Архимед бейнеленген 16 ғасырдағы иллюстрация, төменде оң жақта Иеро тәжі бар

"Эврика!" ежелгі грек ғалымы Архимедке жатады. Ол: "Эврика! Эврика!"Ол ваннаға кіріп, су деңгейінің көтерілгенін байқағаннан кейін, ол кенеттенесыстырылған судың көлемі денесінің суға батқан бөлігінің көлеміне тең болуы керек екенін түсінді. (Бұл арақатынас Архимед принципі деп аталатын нәрсе емес, ол сұйықтыққа батырылған дененің жоғары итеруімен айналысады.) Содан кейін ол дұрыс емес нысандардың көлемін жоғары дәлдікпен өлшеуге болатынын түсінді, бұл бұрын шешілмейтін мәселе болды. Олар оның ашқан жаңалығымен бөлісуге асық болғаны сонша, ол ваннадан шығып, Сиракуза көшелерімен жалаңаш жүгірді дейді..

Архимедтің көрегендігі Сиракузалық Иеронның дұрыс емес пішінді алтын уәде тәжінің тазалығын қалай бағалау керектігі туралы мәселені шешуге әкелді; ол зергеріне пайдалану үшін таза алтын берді және алтынды алып тастап, сол салмақтағы күмісті қосып алданып қалды деп күдіктенді. Заттарды жеткілікті дәлдікпен өлшеуге арналған жабдық бұрыннан бар еді, енді Архимед көлемді де өлшей алатындықтан, олардың арақатынасы объектінің тығыздығын, тазалықтың маңызды көрсеткішін береді (өйткені алтын күмістен екі есе тығыз, сондықтан бірдей көлемде айтарлықтай үлкен салмаққа ие).

Дереккөздер

1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Философия/жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын – Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ, 2006. ISBN 9965-808-82-1
2. IGCSE Physics Notes: Using Archimedes Principle to Find the Density of an Object. A Star Maths & Physics Tutors.
3. Tom Clegg Eureka! (8 сәуір 2001).