Шіркеу және дін қызметшілері

Шіркеу және дін қызметшілері

Покрова шіркеуі

Христиан шіркеуінің бөлінуі

Алғаш христиан шіркеуін Рим епископы (V ғасырдан бастап «папа») басқарды. 395 жылы Империя Батыс және Шығыс болып бөлініп кеткеннен кейін, Византиядағы шіркеу басшысы императорға тәуелді Константинополь патриархы болды. Бірақ XI ғасырдың ортасына дейін христиан шіркеуі біртұтас деп саналды. Дегенмен екі шіркеу арасындағы айырмашылықтар ұлғая түсті. Шығыс Рим империясындағы шіркеу басшысы - патриархтың Рим папасындағыдай ұлан-байтақ иелігі болған жоқ. Рим папасы Батыс елдеріндегі әлсіреген өкімет билігін өзіне тәуелді етуге тырысса, Шығыстағы шіркеу жолға қойылған мемлекеттік құрылымның бір бөлігі болды. Батыста ресми тіл латын тілі болды. Діни рәсімдер тек сол тілде жүргізілді. Киелі кітапты жергілікті халықтардың тілдеріне аударуға рұқсат етілмеді. Ал шығыс шіркеуі рәсімдерді әр ұлттың өз тілінде атқаруына рұқсат берді. Батыста барлық дінбасылардың үйленуіне тыйым салынды, ал шығыста монахтарға ғана үйленуге рұқсат етілмеді. Шығыстағы дінбасылар шаштары мен сақал-мұрттарын қырмады.
Бұл тіл мен мәдениет арасындағы айырмашылық бірте-бірте діни әдет-ғұрыптар мен рәсімдердегі ерекшеліктерді туғызып, ұлғайта түсті. Оның үстіне Рим папасының шығыстағы шіркеуді өз қол астына бағындыру әрекеті Константинополь патриархтығының наразылығын туғызды. 867 жылы Рим папасы мен Константинополь патриархы арасындағы қатынас үзілді. X ғасырдың басында екеуі қайта татуласты. Бірақ татулық көпке созылмады. 1054 жылы екі шіркеу біржолата бөлініп кетті.
Батыстағы Рим папасы басқарған шіркеу католиктік («бүкіләлемдік» деген сөзден шыққан) деп, Шығыс Рим империясындағы патриарх басқарған шіркеу («құдайды дұрыс мадақтайтын» деген сөзден шыққан) деп аталды.

Христиан қоғамындағы папалардың рөлі

IX ғасырдың ортасынан пaпa билігі әлсірей бастады. Ол әлсіреу екі ғасырға жуық уақытқа созылды. Әлсіреудің бір себебі папаны қолдап отыратын Франк империясының ыдырауы болды. Қасиетті Рим империясы құрылғаннан кейін папалар тек германдық императорлардың қалауы бойынша тағайындала бастады. Шіркеу құлшылық етушілерге ықпалын әлсіретіп, беделінен айырылды.
Католик шіркеуінде пaпa билігін нығайту қозғалысы өріс алды. 1073 жылы папа болып сайланған VII Григорий өте пысық, айлакер, мақсатына жетпейінше тыным таппайтын, атаққұмар адам еді. VII Григорий мен Герман королі IV Генрихтің арасында епископтарды тағайындау құқы үшін күрес басталды.
Король VII Григорий папа биліктен тайдырылды деп жариялады. Оған жауап ретінде VII Григорий Генрихтің қол астындағы құлшылық етушілерді корольге берген анттарынан босатқанын, корольдің тақтан түсірілгендігін жариялады. Осы жағдайды пайдаланып, Германияның ірі феодалдары IV Генрихке қарсы бүлік шығарды.

Король папамен келісімге келу жолын іздестіруге мәжбүр болды. 1077 жылы ол бір топ нөкерлерімен Италияға аттанды. Оны естіген папа елдің солтүстігіндегі Кнос замогына барып бекініп алды. Генрих үш күн бойы жалаң аяқ, жалаң бас замоктың сыртында тұрып, папаның қабылдауын, сөйтіп күнәсін кешіруін өтінді.

Ақыры оның өтініші қабыл болып, күнәсі кешірілді. Бірақ феодалдар бүлігін басқаннан кейін Генрих папаға қарсы соғысын жалғастырып, Италияға жорыққа шықты. барып тығылған папаға Италияның оңтүстігінен нормандар көмекке келіп үлгерді. Папа солармен бірге Италияның оңтүстігіне кетіп, сол жақта көп ұзамай кайтыс болады.
Папалардың императорлармен күресі екі жүз жылдан астам уақытқа созылды. Ол күрес алма-кезек жеңіспен жүріп отырды. Оған Германия мен Италияның феодалдары мен қалалары тартылды.
Папа билігі III Иннокентий (1198-1216) тұсында қатты күшейді. Ол папа тек Петр апостолдың мұрагері ғана емес, сондай-ақ құдайдың жердегі өкілі деп жарияланды. «Біз барлық халықтар мен патшалықтарға үстемдік етуге жаралғанбыз», - деді ол. Салтанатты қабылдауларға қатысушылардың бәрі папаның алдында тізелерін бүгіп, оның аяқ киімін сүюге тиіс болды. Мұндай құрметке Еуропа корольдерінің бірде-бірі бөленген жоқ еді.
III Иннокентий папалық аймактың көлемін кеңейтті. Ол еуропалық елдердің ішкі, сыртқы істеріне араласты. Тіпті бір кездерде папа императорларды таққа отырғызып, тақтан тайдырып та отырды.

Англияның, Полыпаның, Пиреней түбегіндегі кейбір мемлекеттердің корольдері өздерін папаның бағыныштысы деп санады. Папа көптеген қантөгіс соғыстар, неміс рыцарьларының Балтық жағалауы мен Руське қарсы жорықтарын ұйымдастырды.

Епископтар мен архиепископтар

Бірнеше , бірнеше епископтықты архиепископтар басқарды. Барлық архиепископтардың басшысы Рим папасы болды. Оның ерекше тігілген бас киімі « деп аталды. Папа құдіреттілігінің тағы бір белгісі қолына алтын және күміс кілттер ұстап жүруі еді. Епископтар мен архиепископтардың ерекше белгілері « деп аталатын биік бөрік пен қолдарына ұстайтын асатаяк болды. Монахтар (гректің «монахос» - жалғыз адам деген сөзінен шыққан) монастырьларда тұрды. Батыста ірі монастырьларды аббаттық деп атады. Оларды аббаттар (әке) басқарды. 325 жылы Никея қаласында шакырылған жиында христиан діні басты кағидаларының қысқаша мазмұны қабылданды. Ол сенім нышаны деп аталды. Христиан дінінің басты кітабы Көне Өсиет пен Жаңа Өсиетті біріктірген Таурат болып танылды. Шіркеудің мақсаты адамды құдайға құлшылық етуге баулу, о дүниедегі мәңгілік өмірге дайындау деп көрсетілді.

Дереккөздер

1. Орта ғасырлардағы дүние жүзі тарихы. - Алматы: Атамұра,2007.ISBN 9965-34-625-9