Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Цикалдар (лат. Auchenorrhyncha, Cicadinea) – теңқанаттылар отрядының бір отряд тармағы. Жер шарында кең тараған, 17 мыңнан астам түрі белгілі. Дене тұрқы 3 — 65 мм, қанатын жайғанда ұзындығы 18,5 см. Басы қысқа, маңдайындағы күрделі екі көзі арасында үшбұрыш болып орналасқан 3 қарапайым көздері бар. Мұртшасы өте қысқа, қанаттары әдетте мөлдір, жүйкесі айқын көрінеді, кейде қаралау, ақ не айқын түсті. Дыбыс шығаратын аппараты жақсы жетілген ересектері сәске түсте ұзақ уақыт дыбыс шығарып тұрады. Цикалдарлардың дернәсілі топырақ арасында өсімдік тамыры сөлін сорып, негізінен 4 жыл, ал Солт. Америкада тіршілік ететін түрі 17 жыл өмір сүреді де, нимфаға (шала түрленіп дамитын жәндіктердің соңғы сатысы) айналып, ағаш, бұтаға көтеріліп өсімдік сөлімен қоректенетін ересек цикадаға айналады. Бұлар жылына 1 — 2 ұрпақ береді. Цикалдарлардың кейбір түрі — а. ш. дақылдарының зиянкестері, олар өсімдіктерде вирус ауруларын таратады.
| Цикадалар | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 цикадалардың түрлерi | ||||||||||
| ||||||||||
| Infraorders | ||||||||||
| |
Таксономия және әртүрлілік
Cicadoidea супертұқымы Cercopoidea (бақалар) қарындасы болып табылады. Цикадалар екі тұқымдасқа бөлінеді: Tettigarctidae және Cicadidae. Tettigarctidae тірі қалған екі түрі Австралияның оңтүстігінде және Тасманияда біреуін қамтиды. Cicadidae тұқымдасы Cicadettinae, Cicadinae, Derotettiginae, Tibicininae (немесе Tettigadinae) және Tettigomyiinae тармақшаларына бөлінеді. Олар Антарктидадан басқа барлық континенттерде кездеседі. Кейбір алдыңғы жұмыстарда Tibiceninae деп аталатын отбасылық деңгейдегі таксон да болды. Ең ірі түрі - Малайзия императорлық цикадасы Megapomponia imperatoria; Оның қанатының ұзындығы шамамен 20 см (8 дюйм) жетеді. Цикадалардың кейбір түрлері үшін де ұзақ жетілу уақыты бар.
Дүние жүзінде цикадалардың кем дегенде 3000 түрі жапырақты ағаштары бар кез келген мекендейтін жерлерде таралған, олардың көпшілігі тропикте кездеседі. Тұқымдардың көпшілігі бір биогеографиялық аймақпен шектеледі, ал көптеген түрлер өте шектеулі таралу аймағына ие. Бұл эндемизмнің жоғары дәрежесі Индонезия және Азия сияқты күрделі арал топтарының биогеографиясын зерттеу үшін пайдаланылды. Австралия мен Жаңа Зеландияда бірнеше жүз түр, Оңтүстік Африкада 150-ге жуық, Мексиканың солтүстігіндегі Америкада 170-тен астам, Латын Америкасында кем дегенде 800 және Оңтүстік-Шығыс Азия мен Батыста 200-ден астам түрі сипатталған. Тынық мұхитының бөліктері.
Палеарктикада 100-ге жуық түрі кездеседі. Бірнеше түрі Оңтүстік Еуропада кездеседі және бір түрі Англиядан белгілі, Жаңа Орман цикадасы, Монтана цикадасы, ол континенттік Еуропада да кездеседі. Көптеген түрлер ресми сипаттаманы күтеді және көптеген белгілі түрлер қазіргі заманғы акустикалық талдаумен, олардың әндерін сипаттайтын құралдармен мұқият зерттелуі керек.
2018 жылғы зерттеу ұсынған филогенетикалық емдеу. Солтүстік Америка түрлерінің көпшілігі біржылдық өсімдіктер, немесе құмырсқалар немесе ит цикадалар, Neotibicen, Megatibicen немесе Hadoa тұқымдастарының өкілдері, олар шілденің аяғында және тамызда пайда болғандықтан осылай аталды. Дегенмен, ең танымал Солтүстік Америка тұқымы Magicicada болуы мүмкін. Бұл мерзімді цикадалардың өте ұзақ өмір сүру циклі 13 немесе 17 жыл, ересектер кенеттен және қысқа уақытта көп мөлшерде пайда болады.
Австралиялық цикадалар Тасманияның айналасындағы тропикалық аралдар мен салқын жағалау жағажайларында, тропикалық сулы-батпақты жерлерде, биік және аласа шөлдерде, Жаңа Оңтүстік Уэльс пен Викторияның альпі аймақтарында, Сидней, Мельбурн және Брисбенді қоса алғанда, ірі қалаларда, сондай-ақ Тасмания таулы аймақтарында және қарлы далаларда кездеседі. Олардың көпшілігінде шие мұрын, қоңыр наубайшы, қызыл көз, көкөніс сатушы, сары дүйсенбі, виски ішуші, қос барабаншы және қара ханзада сияқты жалпы атаулар бар. Австралиялық көкөніс өсіруші Cyclochila australasiae - әлемдегі ең шулы жәндіктердің бірі.
Хор цикадасы, Жаңа Зеландияда кездесетін түр
Жапониядағы цикадалар Жаңа Зеландияда теңіз деңгейінен тау шыңдарына дейін бес тұқымдастың 40-тан астам түрі мекендейді және олардың барлығы Жаңа Зеландия мен оның іргелес аралдарына (Кермадек аралдары, Чатам аралдары) эндемик болып табылады. Бір түрі Австралияның техникалық бөлігі болып табылатын Норфолк аралында кездеседі. Жаңа Зеландиялық цикадалардың ең жақын туыстары Жаңа Каледония мен Австралияда тұрады.
Цикадалардың дыбыстары
Цикадалар өздері шығаратын ерекше дыбыстарымен белгілі. Кей кездері олардың дыбыстарын бір жарым шақырым жерден естуге болады. Аталық цикадалардың дыбыс шығаратын мүшесі денесінің астыңғы жағында орналасады. Цикадалар әр түрлі дыбыс шығарады. Кейбір дыбыстарының қаттылығы соншалық, олар адамның есту шегінен асып кетеді.
Ciлтемелер :
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, XVIII том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
- https://tilalemi.kz/books/7371.pdf Мұрағатталған 24 ақпанның 2022 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Cikaldar lat Auchenorrhyncha Cicadinea tenkanattylar otryadynyn bir otryad tarmagy Zher sharynda ken taragan 17 mynnan astam tүri belgili Dene turky 3 65 mm kanatyn zhajganda uzyndygy 18 5 sm Basy kyska mandajyndagy kүrdeli eki kozi arasynda үshburysh bolyp ornalaskan 3 karapajym kozderi bar Murtshasy ote kyska kanattary әdette moldir zhүjkesi ajkyn korinedi kejde karalau ak ne ajkyn tүsti Dybys shygaratyn apparaty zhaksy zhetilgen eresekteri sәske tүste uzak uakyt dybys shygaryp turady Cikaldarlardyn dernәsili topyrak arasynda osimdik tamyry solin soryp negizinen 4 zhyl al Solt Amerikada tirshilik etetin tүri 17 zhyl omir sүredi de nimfaga shala tүrlenip damityn zhәndikterdin songy satysy ajnalyp agash butaga koterilip osimdik solimen korektenetin eresek cikadaga ajnalady Bular zhylyna 1 2 urpak beredi Cikaldarlardyn kejbir tүri a sh dakyldarynyn ziyankesteri olar osimdikterde virus aurularyn taratady Cikadalarcikadalardyn tүrleriDүniesi ZhanuarlarZhamagaty BuynayaktylarTaby ZhәndikterSaby Zhartylaj katty kanattylar Kishi saby AuchenorrhynchaInfraordersTaksonomiya zhәne әrtүrlilikCicadoidea supertukymy Cercopoidea bakalar karyndasy bolyp tabylady Cikadalar eki tukymdaska bolinedi Tettigarctidae zhәne Cicadidae Tettigarctidae tiri kalgan eki tүri Avstraliyanyn ontүstiginde zhәne Tasmaniyada bireuin kamtidy Cicadidae tukymdasy Cicadettinae Cicadinae Derotettiginae Tibicininae nemese Tettigadinae zhәne Tettigomyiinae tarmakshalaryna bolinedi Olar Antarktidadan baska barlyk kontinentterde kezdesedi Kejbir aldyngy zhumystarda Tibiceninae dep atalatyn otbasylyk dengejdegi takson da boldy En iri tүri Malajziya imperatorlyk cikadasy Megapomponia imperatoria Onyn kanatynyn uzyndygy shamamen 20 sm 8 dyujm zhetedi Cikadalardyn kejbir tүrleri үshin de uzak zhetilu uakyty bar Dүnie zhүzinde cikadalardyn kem degende 3000 tүri zhapyrakty agashtary bar kez kelgen mekendejtin zherlerde taralgan olardyn kopshiligi tropikte kezdesedi Tukymdardyn kopshiligi bir biogeografiyalyk ajmakpen shekteledi al koptegen tүrler ote shekteuli taralu ajmagyna ie Bul endemizmnin zhogary dәrezhesi Indoneziya zhәne Aziya siyakty kүrdeli aral toptarynyn biogeografiyasyn zertteu үshin pajdalanyldy Avstraliya men Zhana Zelandiyada birneshe zhүz tүr Ontүstik Afrikada 150 ge zhuyk Meksikanyn soltүstigindegi Amerikada 170 ten astam Latyn Amerikasynda kem degende 800 zhәne Ontүstik Shygys Aziya men Batysta 200 den astam tүri sipattalgan Tynyk muhitynyn bolikteri Palearktikada 100 ge zhuyk tүri kezdesedi Birneshe tүri Ontүstik Europada kezdesedi zhәne bir tүri Angliyadan belgili Zhana Orman cikadasy Montana cikadasy ol kontinenttik Europada da kezdesedi Koptegen tүrler resmi sipattamany kүtedi zhәne koptegen belgili tүrler kazirgi zamangy akustikalyk taldaumen olardyn әnderin sipattajtyn kuraldarmen mukiyat zerttelui kerek 2018 zhylgy zertteu usyngan filogenetikalyk emdeu Soltүstik Amerika tүrlerinin kopshiligi birzhyldyk osimdikter nemese kumyrskalar nemese it cikadalar Neotibicen Megatibicen nemese Hadoa tukymdastarynyn okilderi olar shildenin ayagynda zhәne tamyzda pajda bolgandyktan osylaj ataldy Degenmen en tanymal Soltүstik Amerika tukymy Magicicada boluy mүmkin Bul merzimdi cikadalardyn ote uzak omir sүru cikli 13 nemese 17 zhyl eresekter kenetten zhәne kyska uakytta kop molsherde pajda bolady Avstraliyalyk cikadalar Tasmaniyanyn ajnalasyndagy tropikalyk araldar men salkyn zhagalau zhagazhajlarynda tropikalyk suly batpakty zherlerde biik zhәne alasa sholderde Zhana Ontүstik Uels pen Viktoriyanyn alpi ajmaktarynda Sidnej Melburn zhәne Brisbendi kosa alganda iri kalalarda sondaj ak Tasmaniya tauly ajmaktarynda zhәne karly dalalarda kezdesedi Olardyn kopshiliginde shie muryn konyr naubajshy kyzyl koz kokonis satushy sary dүjsenbi viski ishushi kos barabanshy zhәne kara hanzada siyakty zhalpy ataular bar Avstraliyalyk kokonis osirushi Cyclochila australasiae әlemdegi en shuly zhәndikterdin biri Hor cikadasy Zhana Zelandiyada kezdesetin tүr Zhaponiyadagy cikadalar Zhana Zelandiyada teniz dengejinen tau shyndaryna dejin bes tukymdastyn 40 tan astam tүri mekendejdi zhәne olardyn barlygy Zhana Zelandiya men onyn irgeles araldaryna Kermadek araldary Chatam araldary endemik bolyp tabylady Bir tүri Avstraliyanyn tehnikalyk boligi bolyp tabylatyn Norfolk aralynda kezdesedi Zhana Zelandiyalyk cikadalardyn en zhakyn tuystary Zhana Kaledoniya men Avstraliyada turady Cikadalardyn dybystaryCikadalar ozderi shygaratyn erekshe dybystarymen belgili Kej kezderi olardyn dybystaryn bir zharym shakyrym zherden estuge bolady Atalyk cikadalardyn dybys shygaratyn mүshesi denesinin astyngy zhagynda ornalasady Cikadalar әr tүrli dybys shygarady Kejbir dybystarynyn kattylygy sonshalyk olar adamnyn estu sheginen asyp ketedi Ciltemeler Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 XVIII tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet https tilalemi kz books 7371 pdf Muragattalgan 24 akpannyn 2022 zhyly