Флюс

Флюс (нем. Flus — ағын, ағыс) — домна пешінің шихтасына бос жыныстардың балқу температурасын төмендету және күл мен күкіртті қож түрінде ығыстыру үшін қосылатын минералды заттар.

Флюс тау жыныстарымен және отын күлімен қосылып қож түзеді. Қождың салмағы жеңіл болғандықтан металл қорытылғанда сұйық қорытпаның не металдың жоғарғы қабатында тұрады да металды газ бен ауадан қорғайды. Әктас СаСО3 (кальцийдің көмірқышқыл тұзы) әрқашан домна өндірісінің Флюсі болып саналады. Әдетте құрамында 53 — 55% СаО және өте аз мөлшерде кремнезем, күкірт және фосфоры бар әктас қолданылады. Қолданылуына қарай және металға тигізетін әсері бойынша барлық Флюс былайша жіктеледі: ылбыр (), тазартқыш және өзгерткіш Флюс Химика құрамы жағынан қышқыл, бейтарап және негізді болып бөлінеді. Ылбыр Флюстер металл мен қорытпаларды салқындаудан, тотығудан және газбен қанығудан, ал тазартқыш Флюс беткі қабатты салқындаудан, газдың біршама енуінен, сонымен қатар Флюсте еритін тотықтардан және ластанудан қорғайды. Өзгерткіш Флюстердің құрамына белсенді химика заттар кіреді. Олар зиянды қоспаларды сұйық металда ерімейтін қосылыстарға айналдырады.

Түрлері

• Араластырылғaн флюс (орыс. Флюс смешанный) — майда түйіршікті шикіқұрам мұқият араластырылып біркелкі орташа құрамға келтіріледі. Ұзақ сақтау, тасымалдауға байланысты үлесті салмақ айырмашы- лығына орай флюс құрамы жіктеледі. Қазір араластырылған флюстер өте шағын жоне сирек қолданылады.
• Балқытылғaн флюс (орыс. Флюс плавленный) — шикіқұрамы арнайы пеште балқытылып тербелісті тор бетіне су ағымымен шашыратылып құйылады. Нөтижесінде, құйма түйіршікті болып қалыптасып, ұсақ түйіршіктер тор астына түсіп, ірі түйіршіктер тор бетінде қалып жіктеледі.
• Керамикалық флюс (орыс. Флюс керамический) — ұнтақ шикіқұрам мүқият арластырылып желімдеуші материал қолданып (әдетте, сұық шыны), түйіршіктеу тәсілімен өндіріледі. Флюс түйіршіктерінің химиялық құрамы, тығыздығы, құрылымы түрақты болады. Сондықтан мүнда құрамдық жіктелу орын алмайды. Құрамындағы легирлеуші элементтер тотық емес таза түрінде болады да, флюстің легирлеуші қабілеті де жогары болады. Сондықтан төменкөміртекті сыммен Керамикалық флюс қабатының астында легирленген болатгы пісіруге болады.
• Қақталған флюс (орыс. Флюс спеченный) — шикіқұрамы жоғары температурада балқытуға жеткізілмей қақталып, түтас боп қатайған табақ материал түрінде өндіріледі де, механикалық тәсілмен белгілі мөлшерлі түйіршіктерге ұсақталады.
• Пемзотүрлі флюс (орыс. Флюс пемзовидный) — балқытылған шикізатты қатайту нәтижесінде, түйіршіктері кеуекті (тығыздығы төмендеу) және күңгірт (мөлдір емес) болып қалыптасқан флюс.
• Пісіру флюсі (орыс. Сварочный флюс) — пісірілген жік сапасын қойылған талаптарға сөйкес қалыптастыру үшін қолданылатын ұсақ түйіршікті арнайы технологиямен өндірілетін материал. Негізінен, автоматтандырылған электрдоғалы және электрқожды пісіру тәсілдерінде қолданьшады. Флюс электрдоғасының жалындау тиянактьшығын өсіру, пісіру аумағын ауадан оқшаулау, доғаның жылу қуатының ысыраптануын төмендетіп, пайдалы үлесін өсіру, пісіру ваннасын тотықсыздандыру, легирлеу процестерін жүргізуге қатысады, ал электрқожды пісіруде балқытылған флюс жылу энергиясының негізгі қоры болып табьшады. 
• Шынытүрлі флюс (орыс. Флюс стекловидный) — түйіршіктерінің тығыздығы салыстырмалы түрде жоғары және мөлдір болып қалыптасқан флюс.

Дереккөздер