Тұрғын халық есебі

Тұрғын халық есебі, халық есебі –

1. қайсыбір аумақтағы тұрғындардың саны туралы деректер жинау;
2. халық туралы мәліметтер алудың нақты түрі.

Мәліметтер жинаудың жиілігі мен сипатына қарай бір жолғы және ағымдағы тұрғын халық есебі түрлеріне бөлінеді. Бір жолғы тұрғын халық есебі – негізінен белгілі бір елді мекенде немесе ауданда белгілі бір уақытта тұратын адамдардың саны туралы мәліметтерді бір рет жинау. Халық санағынан өзгешелігі: мұнда есеп оңайлатылған ережелер бойынша жүргізіледі, тек тұрғындардың жалпы саны туралы мәліметтер ғана жиналады, кейде жасы мен жынысы бойынша бөліп көрсетіледі. Бұл орайда тұрғын халық есебі адамдарға міндетті түрде сұрау салу жолымен емес, көбінесе тұрғындардың белгілі бір тізімдері немесе басқа да құжаттар бойынша жүргізіледі, яғни заңды халық ескеріледі, сөйтіп бір жолғы тұрғын халық есебінің растығы тиісті құжаттардың толықтығы мен дәлдігіне тікелей байланысты болады. Халық есебінің осы бір жолғы түрі қазіргі кезеңде негізінен тұрғындардың жалпы санын бағалау үшін қолданылады.

Ағымдағы тұрғын халық есебі – халықтың қазіргі санын, оның барлық өзгеріп отыратын оқиғаларын (туу, өлу, келу, кету) тіркеу негізінде бағалауға арналған белгілі бір аумақ тұрғындарының белгілі бір тізімдерін жүргізу. Көбінесе экономикалық сипаттамаларды тіркеумен байланысты болып келеді. Кейбір елдерде халықтың тізілімдері немесе автоматтандырылған картотекалар түрінде болады. Мұндай жолмен халықтың құрамы туралы егжей-тегжейлі мәлімет алу мүмкін болмайтындықтан ағымдағы тұрғын халық есебінде тұрақты халық санағын жүргізу қажет болады. Кейде демографиялық оқиғалардың ағымдағы есебін де тұрғын халық есебінің осы ағымдағы түріне жатқызады, оның деректері бойынша халық санағы кезінде жиналған мәліметтер халықтың саны мен құрамының ағымдағы есебі түрінде қаралады.

Сілтемелер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том