Торқанаттылар лат Chrysopidae жәндіктердің бір отряды Тор қанаттылар Қазбалық ауқымы 299 0 Ma ПреК К О С Д Кр П Т Ю Б Пг

Торқанаттылар (лат. Chrysopidae) – жәндіктердің бір отряды.

Тор қанаттылар
Қазбалық ауқымы: 299–0 Ma

ПреК

К

to Recent

Дүниесі:	Жануарлар
Жамағаты:	Буынаяқтылар
Табы:	Жәндіктер
Кіші табы:	Қанатты жәндіктер
Ықшам табы:	Шаңкөбелектер
Ұлы сабы:	~
Сабы:	Neuroptera Карл Линней,

Кіші отрядлары

Торқанаттылар - толық түрленген жәндіктер,олардың екі жұп ұзын, мөлдір қанаттары тор желісі пішіндес сипатта. Барлық торқанаттылар - жыртқыштар, сондықтан топырақта немесе суда тіршілік ететін олардың дернәсілдері бұлардан қалыспайды, кейде тіпті ересек дарақтардан да асып түседі. Өз олжасын дернәсіл алдымен өткір бізгегімен пісіп, содан кейін жарасына ас қорыту сөлдерін төгеді және күйдірілген азығын (бұл үшін оларда бізгек пен төменгі жағының әр жағында арнайы науа орналасқан).

Жыртқышта қарапайым алтынкөз алдына жан салмайды-нәзік қанаттары және үлкен алтын көздері бар әсем солғын-жасыл жәндік. Оның үстіне алтынкөздер шіркейлерді, құрттарды және ұсақ биттерді талмай аулайды. Аналықтары жұмыртқаларын ұзын, жұқа сабаққа салып, оны шіркейлер құжынаған жапырақпен бекітеді. Алтынкөздердің дернәсілдері жұмыртқадан тырбаңдап әрең шығып,бірден асқа бас қояды. Күніне тататындары 100-150 шіркей.

Тор қанаттылар тұқымдастары

Hemerobiiformia
- Berothidae
- Chrysopidae
- Coniopterygidae
- Dilaridae
- Hemerobiidae
- Ithonidae
- Mantispidae
- Neurorthidae
- Osmylidae
- Polystoechotidae
- Sisyridae
Myrmeleontiformia
- Ascalaphidae
- Myrmeleontidae
- Nemopteridae
- Nymphidae
- Psychopsidae

Түрлері

Құмырсқа арыстаны - торқанаттылардың ішіндегі ең танымал өкілдерінің бірі. Ересек құмырсқа арыстандары - әлсіз мөлдір қанатты көркем жәндіктер, олар өз атауларын икемсіз, үлкен жақты жыртқыш дернәсілдеріне бола алған. Жұмыртқаны құйрығымен жарған дернәсіл қазылған құрғақ құмға келіп, оны айналасына шашып,бірте-бірте диаметрі 10 см, тереңдігі 5 см шұқыршық жасап алады. Оның жақтары кең жайылған түбіне құмырсқа арыстаны батып қалып,олжасын күтіп жатады. Тұзаққа шым-шыдап төгіліп жатқан құм жиегімен келіп, құмырсқа мен басқа да жәндіктер ілігеді, ал егер олар шығуға тырбанса,қармақтың иесі оны құм түйіршігімен атқылап,төменге түсіреді. Құмырсқа арыстаны құрбандығының тәніне кіргізетін сілекей оны жансыздандырады,сондықтан ең ірі деген жәндіктердің өзі оның құрығына ілінеді. Құмырсқа арыстандарының туысқандары аскалаф дернәсілдері қақпан құрмайды, тек тастың және құлаған жапырақтың астында аң аулайды.

де торқанаттылар тобына жатады. Олар бастары созылыңқы және алдыңғы жауырындары ұзын біртүрлі кейіптегі жәндіктер. Денесінің алдыңғы бөлігінің кейпі шындығында да түйенің басы мен мойнын еске түсіреді.

дәуіттерге еш қатысы болмаса да, сырт көркімен соларға ұқсап тұрады. Дәуіттердегі сияқты, олардың алдыңғы аяқтары да ұзын әрі тісті жіліншікті,ол жәндіктерді аулауға бейімделген, бірақ мантиспалардың тек шіркейлерге,жапырақ жегілерге, цикадкаларға,аққанаттар мен басқа да мелюзгаларға ғана әлдері жетеді. Мантиспа дернәсілдері жек өрмекшілерінің пілләсін тауып,оларға кіреді де жұмыртқалармен және жас өрмекшілермен қоректенеді.

Сиднейдағы алтынкөз
Алтынкөз

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.
Балалардың энциклопедиясы РОСМЭН,Жәндіктер,Мәскеу Росмэн 2012.

Сыртқы сілтемелер

http://zooclub.ru/chlen/nasek/218.shtml
http://zooznaika.ru/1234.shtml Мұрағатталған 4 наурыздың 2016 жылы.

[1] «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.

[2] Балалардың энциклопедиясы РОСМЭН,Жәндіктер,Мәскеу Росмэн 2012.