Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Топырақ құнарлылығы — топырақтың өсімдіктер дүниесін қажетті қоректік заттармен және сумен, ал тамыр жүйесін оттекпен, жылумен және қолайлы физ.-хим. ортамен қамтамасыз ету қасиеті. Бұл топырақтың ең басты . Топырақ құнарлылығы. жалпы өнімділігі мен а. ш. дақылдарының түсім мөлшерін анықтайды.
Топырақ құнарлылығын екіге бөледі: табиғи және жасанды. Топырақ құнарлылығы топырақ түзілу процесі нәтижесінде пайда болған топырақтың табиғи күйіндегі құнарлылығы. Ол қарашірінді қабатының қалыңдығына, қарашірінді құрамына, қоректік элементтердің жеткілікті болуына, топырақтың түйіршікті, минерал. және хим. құрамына, микробиол. процестердің қарқындылығына тәуелді. Топырақ құнарлылығы сол табиғи құнарлылықты арттыру мақсатында қолдан жасалған көптеген әрекеттердің (өңдеу, тыңайтқыштар қолдану, дақылдарды егіп өсіру, мелиорация, т.б.) алынады және егілген а. ш. түсім мөлшеріне қарай бағаланады. Топырақты қорғап және оны дұрыс пайдалана білсе, оның құнарлылығы артады.
Табиғи құнарлылығы төмен, егіншілікке жарамсыз топырақтарды да адам қолымен , егіншілікке қарқынды пайдалану арқылы жоғары өнім беретін алқаптарға айналдыруға болады. Табиғи құнарлылық пен жасанды құнарлылықтың қосындысы – экон. немесе тиімділік құнарлылық деп аталады. Ғасырлар бойы адамзат қоғамы негізінен табиғи құнарлылықты пайдаланып, соның берген азды-көпті өнімін қанағат тұтып келді. кезде ұзақ жылдар бойы егіншіліктің үш танапты жүйесі орын алып, онда тың жатқан жерлерді жыртып, оған үш жылдай қатарынан егіс еккен. Ол жерлерден табиғи құнарлылығы арқасында өнім алып, одан кейінгі жылдары өнім азая бастаған кезде егістікті басқа жерлерге ауыстырып егу тәжірибесі өріс алып келді. Мұны егіншіліктің көшпелі жүйесі деп те атады. Дегенмен ғыл.-тех. прогрестің даму нәтижесінде жерді үнемі дұрыс пайдаланған жағдайда, ол ешуақытта жарамсыз болып, істен шығып қалмайтыны белгілі болды. жылдан-жылға жақсара түседі.
Дереккөздер
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, VIII том
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Topyrak kunarlylygy topyraktyn osimdikter dүniesin kazhetti korektik zattarmen zhәne sumen al tamyr zhүjesin ottekpen zhylumen zhәne kolajly fiz him ortamen kamtamasyz etu kasieti Bul topyraktyn en basty Topyrak kunarlylygy zhalpy onimdiligi men a sh dakyldarynyn tүsim molsherin anyktajdy Topyrak kunarlylygyn ekige boledi tabigi zhәne zhasandy Topyrak kunarlylygy topyrak tүzilu procesi nәtizhesinde pajda bolgan topyraktyn tabigi kүjindegi kunarlylygy Ol karashirindi kabatynyn kalyndygyna karashirindi kuramyna korektik elementterdin zhetkilikti boluyna topyraktyn tүjirshikti mineral zhәne him kuramyna mikrobiol procesterdin karkyndylygyna tәueldi Topyrak kunarlylygy sol tabigi kunarlylykty arttyru maksatynda koldan zhasalgan koptegen әreketterdin ondeu tynajtkyshtar koldanu dakyldardy egip osiru melioraciya t b alynady zhәne egilgen a sh tүsim molsherine karaj bagalanady Topyrakty korgap zhәne ony durys pajdalana bilse onyn kunarlylygy artady Tabigi kunarlylygy tomen eginshilikke zharamsyz topyraktardy da adam kolymen eginshilikke karkyndy pajdalanu arkyly zhogary onim beretin alkaptarga ajnaldyruga bolady Tabigi kunarlylyk pen zhasandy kunarlylyktyn kosyndysy ekon nemese tiimdilik kunarlylyk dep atalady Ғasyrlar bojy adamzat kogamy negizinen tabigi kunarlylykty pajdalanyp sonyn bergen azdy kopti onimin kanagat tutyp keldi kezde uzak zhyldar bojy eginshiliktin үsh tanapty zhүjesi oryn alyp onda tyn zhatkan zherlerdi zhyrtyp ogan үsh zhyldaj katarynan egis ekken Ol zherlerden tabigi kunarlylygy arkasynda onim alyp odan kejingi zhyldary onim azaya bastagan kezde egistikti baska zherlerge auystyryp egu tәzhiribesi oris alyp keldi Muny eginshiliktin koshpeli zhүjesi dep te atady Degenmen gyl teh progrestin damu nәtizhesinde zherdi үnemi durys pajdalangan zhagdajda ol eshuakytta zharamsyz bolyp isten shygyp kalmajtyny belgili boldy zhyldan zhylga zhaksara tүsedi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 zhyl ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet