Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
«Теңге ілу» — ұлттық ойын.
Ойынға қатынасушылар тепе-тең екі топқа бөлінеді. Әрқайсысы жеке-жеке шыбықты «ат» қып мінеді. Ойынды бастаушы жүргізеді.
Ойын кезегі басталатын жерге сызық сызылады. Одан әрі 20—30 метрдей жерден тереңдігі бір қарыстай екі шұңқыр қазылады. Шұңқырға он-оннан тас салады. Содан екі топтан екі сайыскер шығады да, сызыққа келіп, қатарласып тұрады. Бастаушының белгісі бойынша шыбық аттарын құйғытып, шаба жөнеледі. Сол беттерімен әлгі шұңқырға жетіп, қол сұғып жібереді де, тасты іліп алып, әрі өтіп кетеді. Шұңқыр тұсында бөгелуге болмайды.
Ұпай әр сайыскердің іліп алған тастарының санына қарай есептеледі. Қай топ көп ұпай жинаса, сол топ жеңеді. Ойын жылдамдықты дамытып, тез әрі дәл әрекет етуді үйретеді.
Теңге ілу – бозбалалар мен жігіттердің атпен ойнайтын ойыны. Көбіне қыз ұзатылатын және сүндет тойларының думанында ойналады. Жігіттің атқа мықтылығы, ат үстіндегі самдағай әрекеті, денесін игеріп, билеп алған ептілігі сынға салынады. Теңгені іліп ала алмай, аттан ауып қалып жататындар да көп болады. Кейде бір ауылға келін ұзағырақ жылдардан кейін түсіп, беті ашылғаннан кейінгі сайранда ырым үшін де ойналады. Сонда жас келін өзінің шолпысын не алқа күмістерін орамалға түйіп, бір қарыстай терең қазылған, қолдың басы ғана сиятын шұңқырға салып қояды. Сәйгүлік мінген жігіттер жүз, жүз елу метрдей жерден екпіндете шауып келіп, сол ағынымен шұңқырдағы орамалды іліп әкетуге тиіс. Шұңқыр тұсында іркіліп, тоқтауға не аттың шабысын бәсеңдетуге болмайды. Кімде-кім орамалды іліп әкетсе, оны өзіне тартылған жас келіннің тарту сыйы деп біледі. Оны өзі алып қалмайды, қалаған адамына сыйлайды.
Теңге алу - ас пен тойда, ұлы жиындарда ат бәйгесінен кейінгі кезек балуандар күресі мен теңге алу деп аталатын ойынға берілген. Ойын шарты мынадай: қымыз не шұбат толы шараның ішіне алтын не күміс теңгелер тасталады. Шарт бойынша теңгені шараның түбінен тек ауызбен тауып, тістеп алу шығу керек. Көзін жұмып, басын қымызға тығып, тауып шыққан адамға осы теңге сыйлыққа беріледі. Әрине бұл ойын жұрттың ішек-сілесін қатырып, жұрттың көпке дейін көңілін сергітеді.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Сағындықов Е. С. / Қазақтың ұлттық ойындары. — Алматы: «Рауан» баспасы, 1991 жыл .—176 бет. ISBN 5-625-01063-3
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tenge ilu ulttyk ojyn Ojynga katynasushylar tepe ten eki topka bolinedi Әrkajsysy zheke zheke shybykty at kyp minedi Ojyndy bastaushy zhүrgizedi Ojyn kezegi bastalatyn zherge syzyk syzylady Odan әri 20 30 metrdej zherden terendigi bir karystaj eki shunkyr kazylady Shunkyrga on onnan tas salady Sodan eki toptan eki sajysker shygady da syzykka kelip katarlasyp turady Bastaushynyn belgisi bojynsha shybyk attaryn kujgytyp shaba zhoneledi Sol betterimen әlgi shunkyrga zhetip kol sugyp zhiberedi de tasty ilip alyp әri otip ketedi Shunkyr tusynda bogeluge bolmajdy Ұpaj әr sajyskerdin ilip algan tastarynyn sanyna karaj esepteledi Қaj top kop upaj zhinasa sol top zhenedi Ojyn zhyldamdykty damytyp tez әri dәl әreket etudi үjretedi Tenge ilu bozbalalar men zhigitterdin atpen ojnajtyn ojyny Kobine kyz uzatylatyn zhәne sүndet tojlarynyn dumanynda ojnalady Zhigittin atka myktylygy at үstindegi samdagaj әreketi denesin igerip bilep algan eptiligi synga salynady Tengeni ilip ala almaj attan auyp kalyp zhatatyndar da kop bolady Kejde bir auylga kelin uzagyrak zhyldardan kejin tүsip beti ashylgannan kejingi sajranda yrym үshin de ojnalady Sonda zhas kelin ozinin sholpysyn ne alka kүmisterin oramalga tүjip bir karystaj teren kazylgan koldyn basy gana siyatyn shunkyrga salyp koyady Sәjgүlik mingen zhigitter zhүz zhүz elu metrdej zherden ekpindete shauyp kelip sol agynymen shunkyrdagy oramaldy ilip әketuge tiis Shunkyr tusynda irkilip toktauga ne attyn shabysyn bәsendetuge bolmajdy Kimde kim oramaldy ilip әketse ony ozine tartylgan zhas kelinnin tartu syjy dep biledi Ony ozi alyp kalmajdy kalagan adamyna syjlajdy Tenge alu as pen tojda uly zhiyndarda at bәjgesinen kejingi kezek baluandar kүresi men tenge alu dep atalatyn ojynga berilgen Ojyn sharty mynadaj kymyz ne shubat toly sharanyn ishine altyn ne kүmis tengeler tastalady Shart bojynsha tengeni sharanyn tүbinen tek auyzben tauyp tistep alu shygu kerek Kozin zhumyp basyn kymyzga tygyp tauyp shykkan adamga osy tenge syjlykka beriledi Әrine bul ojyn zhurttyn ishek silesin katyryp zhurttyn kopke dejin konilin sergitedi Tagy karanyzҚazaktyn ulttyk ojyndarynyn tizimiDerekkozderSagyndykov E S Қazaktyn ulttyk ojyndary Almaty Rauan baspasy 1991 zhyl 176 bet ISBN 5 625 01063 3Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz