Теректі әулие Орталық Қазакстандағы тасқа бейнелеу өнерінің көне ескерткіші Ұлытау облысының жергілікті маңызы бар тарих

Теректі әулие – Орталық Қазакстандағы тасқа бейнелеу өнерінің көне ескерткіші, Ұлытау облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енген.

Орналасқан жері

Ұлытау ауданы, Теректі теміржол бекетінен солтүстік-шығысқа қарай 18 км жерде орналасқан. Ұлытау ұлттық тарихи-мәдени және табиғи қорық мұражайының аумағында батыстан шығысқа қарай тізбектелген күлгін гранитті жоталардан тұрады. Қатты жел эрозиясына ұшыраған жоталар жарты шар күйіне ұшыраған. Төбелердің шыңдары мен жандарында үңгірлік суреттер бар.

Кезеңі

Қола дәуірі (б.з.б. ІІІ-І мыңжылдық), ерте темір ғасыры (б.з.б. IX ғ. - б.з. III ғ.) және орта ғасырлар.

Тарихи деректер, сипаты

1930 жылдардың соңында кешенді Қ.И. Сәтпаев зерттеген. 1947-1956 жылдары кешен Ә.X. Марғұланмен, ал 1990 жылы 3.С. Самашев басшылығындағы археологиялық экспедициямен зерттелген. 1999 жылдан 2001 жылға дейін Ж.К. Құрманқұловтың басшылығымен Жезқазған университеті барлау-археологиялық экспедиция ұйымдастырып қола дәуіріне жататын екі қорған қоршаулар және ерте мұсылман уақытына жататын екі қорған қазылған.
2000-2004 жылдары кешенді зерттеу Канада мен Италиядан келген ғалымдармен жалғасты.

Петроглифтердің репертуары әртүрлі, бірақ суреттердің көпшілігі аттың мүсінін бейнелейді. Кешен аумағы 1,5x1 км алып жатыр, мұнда 50-ден аса ескерткіштер табылған: неолиттік тұрақтар, қола дәуірінің қоныстары, рудалар мен жартылай бағалы минералдарды алу үшін көлденең және тік ұңғыма қалдықтары, темір дәуірі қорғандары және IX, ХVІІ-ХІХ ғ. және XX ғғ. басындағы мазарлар. Сондай-ақ кешен аумағында көптеген туыс бауырластар қабірі орналасқан (шамамен жауынгерлердің).
Тұрғылықты жермен байланысты көптеген аңыздар мен дәстүрлер бар. Солардың бірі қасиетті шейх Хазрет Әли мен оның ескерткішіне барған Дүлдүл сәйгүлігі туралы аңыз.

Дереккөздер

Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9

[1] Қазақстанның тарихи-мәдени нысандарының және жаппай зиярат ету орындарының альбомы/ ; ҚР Мәдениет және спорт министрлігі, Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты ; [жоба авторы Т. Бекбергенов ; бас ред. А. Р. Хазбулатов]... – Астана : [б. ж.], 2018. - 495 б., суретті; . – Библиогр.: 490 б. . – 100 дана – ISBN 978-9961-23-485-9