Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тартанаулы маймылдар (лат. Sіmіae catarrhіnae) – приматтар отряды тармағына жататын маймылдар тобы.
Тартанаулы маймылдар Төмен сатыдағы тартанаулы маймылдар және Адам тектес маймылдар болып 3 топқа бөлінеді:
- (лат. Parapithecoidea) - олардың қаңқа қалдықтары Египетте Ніл өзенінің батысындағы Файюм қазаншұңқырындағы олигоцен жыныстарынан (бұдан 35 – 38 млн. жыл бұрын) табылған. Олар шамамен бұдан 23 – 25 млн. жыл бұрын екі тармаққа (церкопитекоидтар және гоминоидтар) бөлінген.
- церкопитекоидтар (лат. Cercopithecoidea)
- гоминоидтар (лат. Hominoidea) - адам тектес маймылдар тобын гиббондар, , тұқымдастары құрайды. Африка мен Азияда таралған 100-ге жуық түрі бар.
Тартанаулы маймылдың танау тесіктері бір-біріне жақын орналасқан және олар төмен қарай бағытталған. Құйрығы едәуір ұзын, кейбір түрінде қысқа, магот пен адам тектес маймылдар құйрықсыз. Көбісінің терісі түксіз болып келеді. Тартанаулы маймылдың 32 тісі болады, азу тістерінің үстіңгі жағындағы бұдырлардың саны әр түрлі (церкопитекоидтарда 4, адам тектес маймылдарда – бесеу). Миы жақсы жетілген. Тартанаулы маймылдар ағаш басында, жартылай жерде тіршілік етеді, араларында тек жерді мекендейтін түрлері де бар. Көпшілігі үйір-үйірімен топтанып жүреді. Қрі түрлері жыныстық жағынан 8 – 12 жасында жетіледі. Көпшілігі баласын 5 – 6 ай, гиббон 7 ай, орангутанг 9 айдай көтереді. Негізінен жалқы кейде егіз туады. Таратнаулы маймылдар өсімдік жемісімен, жапырағымен, бүрімен, сондай-ақ жәндіктер мен олардың дернәсілімен, құс жұмыртқасымен, балапанымен, ұсақ омыртқасыздармен қоректенеді.
Тар танаулы маймылдардың танауының пердесі жұқа және танауы денесінің алдына қарай бағытталған. Құйрығы ешқашанда қармалағыш болмайды, кейбір түрлерінде мүлдем жойылып кетен немесе қалдықтары болады. Әдетте, ұрт қалтасы, жамбас сірісі болады. Тіс формуласы:
- i2/2
- c1/1
- pm2/2
- m3/3=32
Дереккөздер
- Все о животных. Млекопитающие, Минск, 2000; Вишняцкий Л.Б., Человек в лабиринте эволюции, М., 2004; Павлинов И.Я., Удивительная жизнь животных, М., 2004
- "Қазақ Энциклопедиясы", 8 том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tartanauly majmyldar lat Simiae catarrhinae primattar otryady tarmagyna zhatatyn majmyldar toby Tartanauly majmyldar Tomen satydagy tartanauly majmyldar zhәne Adam tektes majmyldar bolyp 3 topka bolinedi lat Parapithecoidea olardyn kanka kaldyktary Egipette Nil ozeninin batysyndagy Fajyum kazanshunkyryndagy oligocen zhynystarynan budan 35 38 mln zhyl buryn tabylgan Olar shamamen budan 23 25 mln zhyl buryn eki tarmakka cerkopitekoidtar zhәne gominoidtar bolingen cerkopitekoidtar lat Cercopithecoidea gominoidtar lat Hominoidea adam tektes majmyldar tobyn gibbondar tukymdastary kurajdy Afrika men Aziyada taralgan 100 ge zhuyk tүri bar Tartanauly majmyldyn tanau tesikteri bir birine zhakyn ornalaskan zhәne olar tomen karaj bagyttalgan Қujrygy edәuir uzyn kejbir tүrinde kyska magot pen adam tektes majmyldar kujryksyz Kobisinin terisi tүksiz bolyp keledi Tartanauly majmyldyn 32 tisi bolady azu tisterinin үstingi zhagyndagy budyrlardyn sany әr tүrli cerkopitekoidtarda 4 adam tektes majmyldarda beseu Miy zhaksy zhetilgen Tartanauly majmyldar agash basynda zhartylaj zherde tirshilik etedi aralarynda tek zherdi mekendejtin tүrleri de bar Kopshiligi үjir үjirimen toptanyp zhүredi Қri tүrleri zhynystyk zhagynan 8 12 zhasynda zhetiledi Kopshiligi balasyn 5 6 aj gibbon 7 aj orangutang 9 ajdaj koteredi Negizinen zhalky kejde egiz tuady Taratnauly majmyldar osimdik zhemisimen zhapyragymen bүrimen sondaj ak zhәndikter men olardyn dernәsilimen kus zhumyrtkasymen balapanymen usak omyrtkasyzdarmen korektenedi Tar tanauly majmyldardyn tanauynyn perdesi zhuka zhәne tanauy denesinin aldyna karaj bagyttalgan Қujrygy eshkashanda karmalagysh bolmajdy kejbir tүrlerinde mүldem zhojylyp keten nemese kaldyktary bolady Әdette urt kaltasy zhambas sirisi bolady Tis formulasy i2 2 c1 1 pm2 2 m3 3 32DerekkozderVse o zhivotnyh Mlekopitayushie Minsk 2000 Vishnyackij L B Chelovek v labirinte evolyucii M 2004 Pavlinov I Ya Udivitelnaya zhizn zhivotnyh M 2004 Қazak Enciklopediyasy 8 tom