Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Табақ тарту (кәделі табақтар) — қонағы бар үйдің қонақжайлылығын көрсетіп етті ұсыну. Тартылған табақтың құрамы келген қонақтың кім екеніне байланысты әртүрлі түрлері бар. Негізінен қонақтың сыйлы қонаққа қойдың басын ұсынған. Олардың ең негізгілері: бас табақ, қос табақ, сый табақ, күйеу табағы, келін табағы, жастар табағы, жай табақ.
Бас табақ
Жасы үлкен қарттарға, аса сыйлы қонақтарға тартылады. Оған салынатын кәделі мүшелері: бас, жамбас, , белдеме (ол жамбастың серігі) сүбе қабырға, қойдың ұлтабары; жылқы етінен — қазы, қарта, жал, жая.
Жай табақ
Ортан жілік бастаған, жауырын мен тоқпан , Қабырға, омыртқа салынады. Жастар табарының ең кәделі жілігі — асықты жілік пен төс. Асықты жілікті әдетте күйеудің жолдасы не қыздық жеңгесі кеседі. Күйеу төсті кесуге тиіс.
Қос табақ
Құда, құдағиларға тартылатын арнаулы табақ. Мұның да кәделі мүшелері бас табақпен парапар. Оның қос табақ деп аталатын себебі, ол құда, құдағилық көпшілікпен бірге жеген қонақасының үстіне арнайы әкелінетін екінші тоқпан жілік болуынан.
Сый табақ
Құда — жегжаттық қатынасы болмаса да ерекше сый-құрметке лайық адамдарға тартылатын қосалқы табақ.
Бас табақ, қос табақ, сый табақтарға жауырын, тоқпан жілік сияқты кәдесіз жіліктерді араластыруға болмайды.
Ет туралып болған соң табаққа сарымсақ, бұрыш қосып әзірлеген тұздық құйылады. Соңынан қатық не құрт қосқан сорпа беріледі. Етті сіңіру үшін сорпаның пайдасы көп.
Жеңге табақ
Қазақта мен жеңгелерімен ерекше қалжыңдасады, бөлекше әзілдеседі. Тіптен жақсы көреді, бал тілімен әзіл айтысады. Сөйтіп жандары жақсылықпен жанасады. Ойын-күлкі, әзіл-қалжыңды өмір берекесімен табысады. "Жеңге жолы шеше жолымен бірдей" деген сөз бар қазақта. Қазақ қыз жігіттері жеңгелерін құрметтейді, күтеді, мол дастарқан жаяды. "Жеңге табақ" деген атпен ас әзірлейді.
"Жеңге табаққа" қойдың жамбасын, жауырынын, арқа белдемесін, сүбе қабырғасын, жүрек, бауырын, тоқ ішегін, бүйректерін салады.
Табаққа салынатын мүшелердің өзіндік тілі болады.
- бауыр, бүйрек салуы - бауырыңды бауырыңдай көр;
- жүрек - табысқан жүрегі бұрылып тұратын болсын;
- жамбас асуы - жолың үлкен шеше орнында сыйлаймыз;
- ішек-қарын суы - бауырымыз араласып, сыр жасырмайық,- дегені.
Жезде табақ
Қазақ "жездеден киген жең болмас, етектен кескен тоң болмас" дегенді әзіл үшін, ойын-қызық үшін шығарғанын да жасырмайды. "Жездеге ілессең, жерде қалмайсың" деп жезделерін таудай бағалайды. Жезде-аға деп, ағынан жарылып ағалайды. "Жезде табақты" жездесіне балдыздар дайындайды.
Оған ортан жілік, жауырын, қабырға, белдеме, қарын, тоқ ішек, бауыр, жүрек, бүйрек, құйымшақ салады. Жезде табаққа салынатын сый-сыбаға негізінен "жеңге табақпен" бірдей болады. Ал ұқсамайтын жері құйымшақ қосады.
"Жезде табаққа" салынатын сый-сыбаға негізінен "жеңге табақпен" бірдей болады. Ал ұқсамайтын жері құйымшақ қосылады. Онысы балдыз-қыздардың жездесіне көрсеткен әзіл-қалжыңы, назды қылығы. "Құйымшақ жеген қойшы болады", "сіз бізге қойшы боласыз" дегені. Бұл әзілді білетін қу жезделер білдірмей отырып, балдыз қыздардың біріне ұсына қояды. Оны байқамай алып қойған қыз жездеден жеңілген болып, оған киіт кигізеді. Ал момын, әлжуаз, жол мен қулықты сезбейтін жезде болса, құйымшақты білмей жеп қойса, оны аңдып тұрған қыз балдыздар жезделерін шап беріп ұстап алып, жеңген жолын сұрайды. Ас қайырылып болған соң, жезделер табаққа күміс теңге, жүзік, сырға салып қайтарады. Мұны күтімақы "көңіл табу", "арашалану салты" деп атайды.
Беташар табақ
Қазақтың келін түсіру салтында келіннің бетін ашқан жігітке арнап, "беташар табақ" деген ас сыйлайды, үлкен сый-құрмет көрсетеді. Беташар табаққа тіл жағын, бауырын, ортан жілік, жауырын, белдеме, қабырға, үстіне таңдай салады. Оның үстіне әдемі кестелі қолжаулық жабады, болса күміс жүзік, теңге қояды. Бет ашқан жігіт жора-жолдастарымен алқа-қотан отырып, теңгені, жүзікті, қол жаулықты бөлісіп алады да бата жасайды, әнші жігіт "таңдайым тақылдасын" деп таңдайды жейді, қалған еттерді бәрі бөлісіп жейді. Мұны қазақ кәдесінде "беташар табақ" деп атайды.
Қазақтың сый-сыбағасындағы беташар табақтың да өзіндік құпия тілі бар, қызық қыры, сан алуан тілі бар. Беташар табаққа бас салмауы жасыңда кәрілік келмесін дегені, тіл жақ, таңдай тартуы шешен болыңдар, бұлбұлдай сайраған әнші болыңдар, тілдеріңнен бл тамсын, келіннің беті жарық, жолы ашық болсын дегені. Жүрек салғаны жүрек таза, ақниетті болыңдар дегені. Бауыр салғаны бауырдай жақын болайық, жамандық, суық сөз, сұмпайы тіл болмасын дегені. Ал осының бәрін салып сыйлағаны, ер жігіттің басын қастерлегені. Келіннің бетін кім ашса, сол ыстық көрінеді деп, ыстық аспен ықылас сыйлауы құрмет көрсету боп табылады.
Бала табақ
Баласын бақытына балайтын қазекем олардың рухани өсіп жетілуіне ерекше мән береді, сонымен бірге азықпен қоректендіруге де аса мән беріп, бала жолы бал, үлкен жол деп үйге келген балаларға "бала табақ" тартып, ас-дәм сыйлап отырған.
Бала табаққа асық жілік, жауырын, ортан жілік, арқа, белдеме, тілжақ, қабырға салады. "Баланы қуыс үйден құр шығарма" деп, оларға киім-кешек, тәтті тағам сияқты әр алуан балаларға тән тарту ұсынады. Баланың меселін қайтарма, қалағанын бер, "сәбидің көңілі қайтса, кедей боп қаламыз", "бала бақытынан асқан бақыт жоқ", "көрші үйдің баласын ұрма, қолың қалтақ, бұтың талтақ" болады деп ырымдайды. Осыдан -ақ баладан дана тәрбиелеген халқымыздың дәстүр-тағылымы көрініп жатпай ма?! Баланы баласыну, бәлсіну, яки көзге ілмей, яғни азаматтық жолға да, арға да үйлеспейді, тәрбиеге де дұрыс келмейді. Баланы бала демей, дана деу, оған дұрыс мәміле жасаудың өзі үлкен кісілік парыз. Парыз ғана емес, мойынды қиып түсер парыз.Оны Оны әрбір есті адам есінде берік сақтауы қажет. "Алыстан алты жастағы бала келсе, ауылдың алпыс жастағы ақсақалы сәлем береді" деп, бұрынғы өткен көнекөз қарттар амандаса барған ғой. Баламен тізе қағысып отрып, ауылдың, ата-ананың амандығын ұғысқан ғой. Баланы бала демей, даналарша сыйласқан ғой. Әуелі екі қария таныса қалса, ел амандығынан соң, "қанша балаң бар?" деп сұрап, "бақытты екенсің" деп жатады. Қанша ақшаң, қанша малың бар деп сұраған емес. Өркениетті ел өренімін деп мақтанады.
Дереккөздер
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
- ҚапалбековБ., Ильясова Н. Қазақ есімдері. —Қазақмыс: Тіл құрал, 2007. — 86 бет.
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tabak tartu kәdeli tabaktar konagy bar үjdin konakzhajlylygyn korsetip etti usynu Tartylgan tabaktyn kuramy kelgen konaktyn kim ekenine bajlanysty әrtүrli tүrleri bar Negizinen konaktyn syjly konakka kojdyn basyn usyngan Olardyn en negizgileri bas tabak kos tabak syj tabak kүjeu tabagy kelin tabagy zhastar tabagy zhaj tabak Bas tabakZhasy үlken karttarga asa syjly konaktarga tartylady Ogan salynatyn kәdeli mүsheleri bas zhambas beldeme ol zhambastyn serigi sүbe kabyrga kojdyn ultabary zhylky etinen kazy karta zhal zhaya Zhaj tabakOrtan zhilik bastagan zhauyryn men tokpan Қabyrga omyrtka salynady Zhastar tabarynyn en kәdeli zhiligi asykty zhilik pen tos Asykty zhilikti әdette kүjeudin zholdasy ne kyzdyk zhengesi kesedi Kүjeu tosti kesuge tiis Қos tabakҚuda kudagilarga tartylatyn arnauly tabak Munyn da kәdeli mүsheleri bas tabakpen parapar Onyn kos tabak dep atalatyn sebebi ol kuda kudagilyk kopshilikpen birge zhegen konakasynyn үstine arnajy әkelinetin ekinshi tokpan zhilik boluynan Syj tabakҚuda zhegzhattyk katynasy bolmasa da erekshe syj kurmetke lajyk adamdarga tartylatyn kosalky tabak Bas tabak kos tabak syj tabaktarga zhauyryn tokpan zhilik siyakty kәdesiz zhilikterdi aralastyruga bolmajdy Et turalyp bolgan son tabakka sarymsak burysh kosyp әzirlegen tuzdyk kujylady Sonynan katyk ne kurt koskan sorpa beriledi Etti siniru үshin sorpanyn pajdasy kop Zhenge tabakҚazakta men zhengelerimen erekshe kalzhyndasady bolekshe әzildesedi Tipten zhaksy koredi bal tilimen әzil ajtysady Sojtip zhandary zhaksylykpen zhanasady Ojyn kүlki әzil kalzhyndy omir berekesimen tabysady Zhenge zholy sheshe zholymen birdej degen soz bar kazakta Қazak kyz zhigitteri zhengelerin kurmettejdi kүtedi mol dastarkan zhayady Zhenge tabak degen atpen as әzirlejdi Zhenge tabakka kojdyn zhambasyn zhauyrynyn arka beldemesin sүbe kabyrgasyn zhүrek bauyryn tok ishegin bүjrekterin salady Tabakka salynatyn mүshelerdin ozindik tili bolady bauyr bүjrek saluy bauyryndy bauyryndaj kor zhүrek tabyskan zhүregi burylyp turatyn bolsyn zhambas asuy zholyn үlken sheshe ornynda syjlajmyz ishek karyn suy bauyrymyz aralasyp syr zhasyrmajyk degeni Zhezde tabakҚazak zhezdeden kigen zhen bolmas etekten kesken ton bolmas degendi әzil үshin ojyn kyzyk үshin shygarganyn da zhasyrmajdy Zhezdege ilessen zherde kalmajsyn dep zhezdelerin taudaj bagalajdy Zhezde aga dep agynan zharylyp agalajdy Zhezde tabakty zhezdesine baldyzdar dajyndajdy Ogan ortan zhilik zhauyryn kabyrga beldeme karyn tok ishek bauyr zhүrek bүjrek kujymshak salady Zhezde tabakka salynatyn syj sybaga negizinen zhenge tabakpen birdej bolady Al uksamajtyn zheri kujymshak kosady Zhezde tabakka salynatyn syj sybaga negizinen zhenge tabakpen birdej bolady Al uksamajtyn zheri kujymshak kosylady Onysy baldyz kyzdardyn zhezdesine korsetken әzil kalzhyny nazdy kylygy Қujymshak zhegen kojshy bolady siz bizge kojshy bolasyz degeni Bul әzildi biletin ku zhezdeler bildirmej otyryp baldyz kyzdardyn birine usyna koyady Ony bajkamaj alyp kojgan kyz zhezdeden zhenilgen bolyp ogan kiit kigizedi Al momyn әlzhuaz zhol men kulykty sezbejtin zhezde bolsa kujymshakty bilmej zhep kojsa ony andyp turgan kyz baldyzdar zhezdelerin shap berip ustap alyp zhengen zholyn surajdy As kajyrylyp bolgan son zhezdeler tabakka kүmis tenge zhүzik syrga salyp kajtarady Muny kүtimaky konil tabu arashalanu salty dep atajdy Betashar tabakҚazaktyn kelin tүsiru saltynda kelinnin betin ashkan zhigitke arnap betashar tabak degen as syjlajdy үlken syj kurmet korsetedi Betashar tabakka til zhagyn bauyryn ortan zhilik zhauyryn beldeme kabyrga үstine tandaj salady Onyn үstine әdemi kesteli kolzhaulyk zhabady bolsa kүmis zhүzik tenge koyady Bet ashkan zhigit zhora zholdastarymen alka kotan otyryp tengeni zhүzikti kol zhaulykty bolisip alady da bata zhasajdy әnshi zhigit tandajym takyldasyn dep tandajdy zhejdi kalgan etterdi bәri bolisip zhejdi Muny kazak kәdesinde betashar tabak dep atajdy Қazaktyn syj sybagasyndagy betashar tabaktyn da ozindik kupiya tili bar kyzyk kyry san aluan tili bar Betashar tabakka bas salmauy zhasynda kәrilik kelmesin degeni til zhak tandaj tartuy sheshen bolyndar bulbuldaj sajragan әnshi bolyndar tilderinnen bl tamsyn kelinnin beti zharyk zholy ashyk bolsyn degeni Zhүrek salgany zhүrek taza aknietti bolyndar degeni Bauyr salgany bauyrdaj zhakyn bolajyk zhamandyk suyk soz sumpajy til bolmasyn degeni Al osynyn bәrin salyp syjlagany er zhigittin basyn kasterlegeni Kelinnin betin kim ashsa sol ystyk korinedi dep ystyk aspen ykylas syjlauy kurmet korsetu bop tabylady Bala tabakBalasyn bakytyna balajtyn kazekem olardyn ruhani osip zhetiluine erekshe mәn beredi sonymen birge azykpen korektendiruge de asa mәn berip bala zholy bal үlken zhol dep үjge kelgen balalarga bala tabak tartyp as dәm syjlap otyrgan Bala tabakka asyk zhilik zhauyryn ortan zhilik arka beldeme tilzhak kabyrga salady Balany kuys үjden kur shygarma dep olarga kiim keshek tәtti tagam siyakty әr aluan balalarga tәn tartu usynady Balanyn meselin kajtarma kalaganyn ber sәbidin konili kajtsa kedej bop kalamyz bala bakytynan askan bakyt zhok korshi үjdin balasyn urma kolyn kaltak butyn taltak bolady dep yrymdajdy Osydan ak baladan dana tәrbielegen halkymyzdyn dәstүr tagylymy korinip zhatpaj ma Balany balasynu bәlsinu yaki kozge ilmej yagni azamattyk zholga da arga da үjlespejdi tәrbiege de durys kelmejdi Balany bala demej dana deu ogan durys mәmile zhasaudyn ozi үlken kisilik paryz Paryz gana emes mojyndy kiyp tүser paryz Ony Ony әrbir esti adam esinde berik saktauy kazhet Alystan alty zhastagy bala kelse auyldyn alpys zhastagy aksakaly sәlem beredi dep buryngy otken konekoz karttar amandasa bargan goj Balamen tize kagysyp otryp auyldyn ata ananyn amandygyn ugyskan goj Balany bala demej danalarsha syjlaskan goj Әueli eki kariya tanysa kalsa el amandygynan son kansha balan bar dep surap bakytty ekensin dep zhatady Қansha akshan kansha malyn bar dep suragan emes Өrkenietti el orenimin dep maktanady DerekkozderShanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9 ҚapalbekovB Ilyasova N Қazak esimderi Қazakmys Til kural 2007 86 bet Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet