Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сыпатай Әлібекұлы (1781/82 – 1867/68) – батыр.
Ұлы жүздің Дулат тайпасының Ботбай руынан. Әкесі Әлібек момын, етік тігіп, өрім өрумен аймағына аты танылған адам болған. Бірақ балалары – Андас та, Сыпатай да намысқой, өр кеуделі жігіт болып өседі.
Көз көрген кескінін К.Әзірбаев: «зор денелі, құлағы сүйемдей, омырау жүні бір түп қамыстай, құлағына тұрған қырауды қамшысымен қағып түсіреді екен. Сөзге де шешен, тапқыр болыпты», – деп суреттейді. XIX ғасырдың 1-жартысында қоқандықтардың елге көрсеткен зорлық-зомбылығын көріп өскен Сыпатай батыр Қоқан хандығынан елін азат етуді өз өмірінің басты мұраты етеді. Атқа мініп, қол жинап, салық жинап жүрген Қоқан ханының жасауылдарын айдап шығады. Міне, осы кезде оның ұйымдастырушылық қабілеті жарқырай көрініп, ерлік істерімен ел құрметіне бөленеді. Арқадан ығысқан Кенесары хан оңтүстікке келіп, Қоқан бекіністеріне шабуыл жасаған соң ел азаматтарын бастап, Сыпатай батыр Кенесары ханға қосылып, оның сенімді батырларының біріне айналады. Бірақ Кенесары хан қырғыздарға соғыс жасағанда, Сыпатай батыр одан бөлініп, өз әскерін бастап кетіп қалады. Оның өзіндік себебі де бар еді.
Жиырмадан жаңа аса берген албырт кездерінде өз елінің жуандары ағайынды екі батырды – Андас пен Сыпатайды сыйғызбай қуып жібергенде, олар көрші қырғыздарға барып паналаған болатын. Қырғыз ағайындар елін Қоқан басқыншыларынан қорғасқан екі батырға риза болып, өз ұлдарындай көріп, алдарына мал салып, үстеріне үй тігіп, қоныстығына жер береді. Қырғыздардың солто тайпасының манабы Қанай Сыпатайдың екінші әкесіндей болып, үлкен қамқорлық көрсетеді. Өзін баласындай етіп өсірген елге Кенесары шабуыл жасамақ болғанда, не істерін білмеген ол қатты қиналады. Ақыры өздеріне адамгершілікпен соншалық жақсылық жасаған елге шабуыл жасауға ұжданы жібермейді, әрі ата жұртының ежелгі көршісі бауырлас елмен қарым-қатынасты бұзғысы келмейді. Сөйтіп екі жақтың арасындағы қантөгіске қатысудан бас тартады.
Кейіннен 1860-жылдары Черняев бастаған орыс әскерінің Қоқан хандығына қарсы жорығына Сыпатайдың балалары қатысады. Сыпатай батыр қайтыс болған соң оның асы 1870 жылы Меркіге таяу жерде Сарыкемерде берілді. 1992 жылы С. б-дың 210 жылдығы аталып өтілді. Мазары жаңғыртылып, қайта салынды. 2002 жылы Сыпатай батырға Меркі ауданының іргесінен үлкен ескерткіш тұрғызылды.
Дереккөздер
- Даланың дара ділмарлары.-Алматы: ЖШС "Қазақстан" баспа үйі", 2001, - 592 бет. ISBN 5-7667-5647
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sypataj Әlibekuly 1781 82 1867 68 batyr Ұly zhүzdin Dulat tajpasynyn Botbaj ruynan Әkesi Әlibek momyn etik tigip orim orumen ajmagyna aty tanylgan adam bolgan Birak balalary Andas ta Sypataj da namyskoj or keudeli zhigit bolyp osedi Koz korgen keskinin K Әzirbaev zor deneli kulagy sүjemdej omyrau zhүni bir tүp kamystaj kulagyna turgan kyraudy kamshysymen kagyp tүsiredi eken Sozge de sheshen tapkyr bolypty dep surettejdi XIX gasyrdyn 1 zhartysynda kokandyktardyn elge korsetken zorlyk zombylygyn korip osken Sypataj batyr Қokan handygynan elin azat etudi oz omirinin basty muraty etedi Atka minip kol zhinap salyk zhinap zhүrgen Қokan hanynyn zhasauyldaryn ajdap shygady Mine osy kezde onyn ujymdastyrushylyk kabileti zharkyraj korinip erlik isterimen el kurmetine bolenedi Arkadan ygyskan Kenesary han ontүstikke kelip Қokan bekinisterine shabuyl zhasagan son el azamattaryn bastap Sypataj batyr Kenesary hanga kosylyp onyn senimdi batyrlarynyn birine ajnalady Birak Kenesary han kyrgyzdarga sogys zhasaganda Sypataj batyr odan bolinip oz әskerin bastap ketip kalady Onyn ozindik sebebi de bar edi Zhiyrmadan zhana asa bergen albyrt kezderinde oz elinin zhuandary agajyndy eki batyrdy Andas pen Sypatajdy syjgyzbaj kuyp zhibergende olar korshi kyrgyzdarga baryp panalagan bolatyn Қyrgyz agajyndar elin Қokan baskynshylarynan korgaskan eki batyrga riza bolyp oz uldaryndaj korip aldaryna mal salyp үsterine үj tigip konystygyna zher beredi Қyrgyzdardyn solto tajpasynyn manaby Қanaj Sypatajdyn ekinshi әkesindej bolyp үlken kamkorlyk korsetedi Өzin balasyndaj etip osirgen elge Kenesary shabuyl zhasamak bolganda ne isterin bilmegen ol katty kinalady Akyry ozderine adamgershilikpen sonshalyk zhaksylyk zhasagan elge shabuyl zhasauga uzhdany zhibermejdi әri ata zhurtynyn ezhelgi korshisi bauyrlas elmen karym katynasty buzgysy kelmejdi Sojtip eki zhaktyn arasyndagy kantogiske katysudan bas tartady Kejinnen 1860 zhyldary Chernyaev bastagan orys әskerinin Қokan handygyna karsy zhorygyna Sypatajdyn balalary katysady Sypataj batyr kajtys bolgan son onyn asy 1870 zhyly Merkige tayau zherde Sarykemerde berildi 1992 zhyly S b dyn 210 zhyldygy atalyp otildi Mazary zhangyrtylyp kajta salyndy 2002 zhyly Sypataj batyrga Merki audanynyn irgesinen үlken eskertkish turgyzyldy DerekkozderDalanyn dara dilmarlary Almaty ZhShS Қazakstan baspa үji 2001 592 bet ISBN 5 7667 5647Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz