Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Сомбреро галактикасы (Messier 104, ағылш. M 104, NGC 4594, қаз. Мессье 104, М104, "Шиқалпақ галактикасы" деп те атауға болады, "сомбреро" Мексикалық қалпақ үлгісін көрсетеді) — Sa-Sb түріндегі спиралді (үйрілмелі) галактика есептеледі. Оның жарқырауы +8.7, жерден 28 млн жарық жылы қашықтықта орналасқан. Бұл галактиканың диаметрі шамамен 50 000 жарық жылы, үлкендігі Құс жолы галактикасының 30％ -шамасында.
Астрономдар алғашында оны сақинасы кішкентай, нәзік спиралді галактика деп түсінген болатын. Бірақ түсірген суреттерге негізделгенде, айналасындағы "қалпақ жиегі жолағы" бұрынғыдан әлдеқайда ауқымды эллипис галактика екендігі мәлім болды. Бұл галактиканың +9.0 болып, жай телескоптармен де байқауға болады. Кейбіреулердің айтуынша, Сомбреро галактикасы Құс жолының 10 млн мегапарсек (megaparsecs) радиусы аумағы ішіндегі ең жарық галактика есептеледі екен.
Ол өзегінде Қара құрдымы бар, жарқырауы күшті алып галактика есептеледі. Оның әсіресе экваторға жақын аумағында жұлдызара тозаңнан құралған қараңғы өңір бар. Оның келбеті көркем болғандықтан көптеген обсерваториялардың, тіпті кейбір арнаулы сурет түсіретін маңызды нысанына айналған.
Байқалуы
Ол 1781ж. 11 мамырда Мессьенің бақылауы барысында тұңғыш рет тіркелді және ол Мессье екінші рет жасаған Галактикалар мен Тұмандықтар тізіміне енді.
Ол сондай-ақ ең алғаш байқалған жарығының қызылға жылжуы өте күшті аспан денесі есептеледі. Лоуэлл обсерваториясының жетекшісі V.M. Slipher-дің 1912 жылғы өлшеуі арқылы ол секундына 1000 км жылдамдықпен бізден барынша алыстап барады.
Ядросы
Сомбреро галактикасының (М104) ядросы зерттеулер арқылы (АЯТИӨ, немесе LINER, Low ionization nuclear emission region) құралғаны мәлім болды. Өзек өңірден ионданған газдар байқалады, тек олар әлсіз ионданған (яғни, атомдар тек аз санды электрондарын ғана жоғалтқан). Ионданған газдардың энергиясы әлі де таласты тақырып болып келеді. Кейбір бұл түрдегі галактикалардың энергиясы өте ыстық жас жұлдыздардан келсе, кейбірінде энергияны галактика өзегі қамдайды (әсіресе аса алып қара құрдымы бар өңірден келетін энергия). Инфрақызыл спектроскопияны бақылау арқылы Сомбреро галактикасының өзегінде жұлдыз пайда болу әрекеті байқалмады. Бірақ бір бар екені расталуда. Ол Сомбреро галактикасының газының иондануын энергиямен қамдап жатса керек.
Өзегіндегі Қара құрдым
1990 жылы John Kormendy басшылығындағы зерттеу тобы аталған галактика өзегінде аса алып қара құрдым бар екенін анықтады. Аталған топ CFHT телескопы мен Хаббл ғарыш телескопының спектроскоптық деректеріне негізделіп, бұл галактиканың ядросының массасы күн массасының 1 млрд есесіндей (109Mʘ) үлкен болғанда ғана (аса алып қара құрдым шамасында) бұл галактиканың ядросындағы жұлдыздар өзгерісінің жылдамдығын оң түсіндіруге болады деп есептеді. Бұл жақын галактикалар арасында мөлшерленген ең алып Қара құрдым есептеледі.
Синхротронды сәулелену
Радио және рентген толқын ұзындығы өңіріне сай Сомбреро галактикасының өзегіндегі күшті екені байқалады. Синхротронды сәулелену әдетте жоғары жылдамдықтағы электрон күшті магнит өрісі өңірінен өткендегі тербелістен пайда болады. Бұл құбылыс қозғалыстағы галактика өзегінде біршама жалпыласқан. Галактика ядросындағы кейбір синхротронды сәулелену уақытқа сай өзгергенімен, Сомбреро галактикасының радиомагнитті сәулеленуінің қарқын өзгерісі 10-20% шамасында.
Толық айқындалмаған субмиллиметрлік радиация
2006 жылы екі зерттеу тобы аталған галактикадан толқын ұзындығы 850 микрон болатын байқағанын жариялады. Бұл субмиллиметрлік радиация жұлдызара шаңдардан (әдетте инфрақызыл сәулесі және субмиллиметрлік толқын диапазонында кездесетін) пайда болмаған, синхротронды сәулеленуден (әдетте радиотолқынында кездесетін) пайда болмаған, ыстық газдың тежегіш сәулеленуінен (әдетте субмиллиметрлік радиацияда кездесетін) пайда болмаған, молекулалық газдан (субмиллиметрлік радиация спектрінде кездесетін ) пайда болмаған, оның қайнары әлі күнге белгісіз болып қалуда.
Қатысты суреттер
 |  |  |
 |  |  |
 | |
Сыртқы сілтеме
- Messier 104, SEDS галактикасы Мұрағатталған 10 қыркүйектің 2004 жылы.
- Хаббл ғарыш телескопы сайты: Сомбреро галактикасының суреттері
- Еуропалық ғарыш агенттігі/Хаббл M104 суреті Мұрағатталған 17 қаңтардың 2007 жылы.
- NightSkyInfo.com - M104, Сомбреро галактикасы
Дереккөздер
- [1] Famous Sombrero Galaxy Shows Surprising Side
- Karachentsev, Igor D.; Karachentseva, Valentina E.; Huchtmeier, Walter K.; Makarov, Dmitry I. (2003). "A Catalog of Neighboring Galaxies". The Astronomical Journal 127 (4): 2031–2068. Bibcode 2004AJ....127.2031K. :10.1086/382905. 0004-6256.
- L. C. Ho, A. V. Filippenko, W. L. W. Sargent (1997 жылы). "A Search for "Dwarf" Seyfert Nuclei. III. Spectroscopic Parameters and Properties of the Host Galaxies". Astrophysical Journal Supplement（Астрофизика журналы) 112 том: 315-390бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/1997ApJS..112..315H.
- J. Kormendy, R. Bender, E. A. Ajhar, A. Dressler, S. M. Faber, K. Gebhardt, C. Grillmair, T. R. Lauer, D. Richstone, S. Tremaine (1996). "Хаббл ғарыш телескопы анықтаған 1 X 10 9 Mʘ Қара құрдым NGC 4594 орналасқан.". Astrophysical Journal Letters 473: L91-L94. http://adsabs.harvard.edu/abs/1996ApJ...473L..91K.
- A. G. de Bruyn, P. C. Crane, R. M. Price, J. B. Carlson (1976 жылы). "NGC 3031 пен NGC 4594 орталығында радиотолқынды тарқату қайнары оранласқан". Astronomy and Astrophysics 46 том: 243-251 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/1976A&A....46..243D.
- E. Hummel, J. M. van der Hulst, J. M. Dickey (1984 жылы). "спиралді галактиканың радиотолқынды тарқату орталығы - Starburst or accretion". Astronomy and Astrophysics 134 том: 207-221бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/1984A&A...134..207H.
- A. Thean, A. Pedlar, M. J. Kukula, S. A. Baum, C. P. O'Dea (2000 жыл). "High-resolution radio observations of Seyfert galaxies in the extended 12-μm sample - I. The observations". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 314 том: 573-588 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2000MNRAS.314..573T.
- T. Di Matteo, C. L. Carilli, A. C. Fabian (2001 жыл). "Limits on the Accretion Rates onto Massive Black Holes in Nearby Galaxies". Astrophysical Journal 547 том: 731-739 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2001ApJ...547..731D.
- S. Pellegrini, G. Fabbiano, F. Fiore, G. Trinchieri, A. Antonelli (2002 жыл). "Nuclear and global X-ray properties of LINER galaxies: Chandra and BeppoSAX results for Sombrero and NGC 4736". Astronomy and Astrophysics 383 том: 1-13 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2002A&A...383....1P.
- S. Pellegrini, A. Baldi, G. Fabbiano, D.-W. Kim (2003 жыл). "An XMM-Newton and Chandra Investigation of the Nuclear Accretion in the Sombrero Galaxy (NGC 4594)". Astrophysical Journal 597 том: 175-185 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2003ApJ...597..175P.
- M. Krause, R. Wielebinski, M. Dumke (2006 жыл). "Сомбреро галактикасы (NGC 4594) радиотолқынды өзегінің субмиллиметрлік радиациясын күзету.". Astronomy and Astrophysics 448 том: 133-142 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2006A&A...448..133K.
- G. J. Bendo, B. A. Buckalew, D. A. Dale, B. T. Draine, R. D. Joseph, R. C. Kennicutt Jr., K. Sheth, J.-D. T. Smith, F. Walter, D. Calzetti, J. M. Cannon, C. W. Engelbracht, K. D. Gordon, G. Helou, D. Hollenbach, E. J. Murphy, H. Roussel (2006). "Spitzer and JCMT Observations of the Active Galactic Nucleus in the Sombrero Galaxy (NGC 4594)". Astrophysical Journal 645: 134–147. :10.1086/504033. http://adsabs.harvard.edu/abs/2006ApJ...645..134B.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Sombrero galaktikasy Messier 104 agylsh M 104 NGC 4594 kaz Messe 104 M104 Shikalpak galaktikasy dep te atauga bolady sombrero Meksikalyk kalpak үlgisin korsetedi Sa Sb tүrindegi spiraldi үjrilmeli galaktika esepteledi Onyn zharkyrauy 8 7 zherden 28 mln zharyk zhyly kashyktykta ornalaskan Bul galaktikanyn diametri shamamen 50 000 zharyk zhyly үlkendigi Қus zholy galaktikasynyn 30 shamasynda Shikalpak magynasyndagy Sombrero galaktikasy Astronomdar algashynda ony sakinasy kishkentaj nәzik spiraldi galaktika dep tүsingen bolatyn Birak tүsirgen suretterge negizdelgende ajnalasyndagy kalpak zhiegi zholagy buryngydan әldekajda aukymdy ellipis galaktika ekendigi mәlim boldy Bul galaktikanyn 9 0 bolyp zhaj teleskoptarmen de bajkauga bolady Kejbireulerdin ajtuynsha Sombrero galaktikasy Қus zholynyn 10 mln megaparsek megaparsecs radiusy aumagy ishindegi en zharyk galaktika esepteledi eken Ol ozeginde Қara kurdymy bar zharkyrauy kүshti alyp galaktika esepteledi Onyn әsirese ekvatorga zhakyn aumagynda zhuldyzara tozannan kuralgan karangy onir bar Onyn kelbeti korkem bolgandyktan koptegen observatoriyalardyn tipti kejbir arnauly suret tүsiretin manyzdy nysanyna ajnalgan BajkaluyOl 1781zh 11 mamyrda Messenin bakylauy barysynda tungysh ret tirkeldi zhәne ol Messe ekinshi ret zhasagan Galaktikalar men Tumandyktar tizimine endi Ol sondaj ak en algash bajkalgan zharygynyn kyzylga zhylzhuy ote kүshti aspan denesi esepteledi Louell observatoriyasynyn zhetekshisi V M Slipher din 1912 zhylgy olsheui arkyly ol sekundyna 1000 km zhyldamdykpen bizden barynsha alystap barady YadrosySombrero galaktikasynyn M104 yadrosy zertteuler arkyly AYaTIӨ nemese LINER Low ionization nuclear emission region kuralgany mәlim boldy Өzek onirden iondangan gazdar bajkalady tek olar әlsiz iondangan yagni atomdar tek az sandy elektrondaryn gana zhogaltkan Iondangan gazdardyn energiyasy әli de talasty takyryp bolyp keledi Kejbir bul tүrdegi galaktikalardyn energiyasy ote ystyk zhas zhuldyzdardan kelse kejbirinde energiyany galaktika ozegi kamdajdy әsirese asa alyp kara kurdymy bar onirden keletin energiya Infrakyzyl spektroskopiyany bakylau arkyly Sombrero galaktikasynyn ozeginde zhuldyz pajda bolu әreketi bajkalmady Birak bir bar ekeni rastaluda Ol Sombrero galaktikasynyn gazynyn iondanuyn energiyamen kamdap zhatsa kerek Habbl garysh teleskopymen HST tartylgan Sombrero galaktikasy M104 suret iesi HST NASA ESA Өzegindegi Қara kurdym1990 zhyly John Kormendy basshylygyndagy zertteu toby atalgan galaktika ozeginde asa alyp kara kurdym bar ekenin anyktady Atalgan top CFHT teleskopy men Habbl garysh teleskopynyn spektroskoptyk derekterine negizdelip bul galaktikanyn yadrosynyn massasy kүn massasynyn 1 mlrd esesindej 109Mʘ үlken bolganda gana asa alyp kara kurdym shamasynda bul galaktikanyn yadrosyndagy zhuldyzdar ozgerisinin zhyldamdygyn on tүsindiruge bolady dep eseptedi Bul zhakyn galaktikalar arasynda molsherlengen en alyp Қara kurdym esepteledi Sinhrotrondy sәulelenuRadio zhәne rentgen tolkyn uzyndygy onirine saj Sombrero galaktikasynyn ozegindegi kүshti ekeni bajkalady Sinhrotrondy sәulelenu әdette zhogary zhyldamdyktagy elektron kүshti magnit orisi onirinen otkendegi terbelisten pajda bolady Bul kubylys kozgalystagy galaktika ozeginde birshama zhalpylaskan Galaktika yadrosyndagy kejbir sinhrotrondy sәulelenu uakytka saj ozgergenimen Sombrero galaktikasynyn radiomagnitti sәulelenuinin karkyn ozgerisi 10 20 shamasynda Tolyk ajkyndalmagan submillimetrlik radiaciya2006 zhyly eki zertteu toby atalgan galaktikadan tolkyn uzyndygy 850 mikron bolatyn bajkaganyn zhariyalady Bul submillimetrlik radiaciya zhuldyzara shandardan әdette infrakyzyl sәulesi zhәne submillimetrlik tolkyn diapazonynda kezdesetin pajda bolmagan sinhrotrondy sәulelenuden әdette radiotolkynynda kezdesetin pajda bolmagan ystyk gazdyn tezhegish sәulelenuinen әdette submillimetrlik radiaciyada kezdesetin pajda bolmagan molekulalyk gazdan submillimetrlik radiaciya spektrinde kezdesetin pajda bolmagan onyn kajnary әli kүnge belgisiz bolyp kaluda Қatysty suretterSyrtky siltemeMessier 104 SEDS galaktikasy Muragattalgan 10 kyrkүjektin 2004 zhyly Habbl garysh teleskopy sajty Sombrero galaktikasynyn suretteri Europalyk garysh agenttigi Habbl M104 sureti Muragattalgan 17 kantardyn 2007 zhyly NightSkyInfo com M104 Sombrero galaktikasyDerekkozder 1 Famous Sombrero Galaxy Shows Surprising Side Karachentsev Igor D Karachentseva Valentina E Huchtmeier Walter K Makarov Dmitry I 2003 A Catalog of Neighboring Galaxies The Astronomical Journal 127 4 2031 2068 Bibcode 2004AJ 127 2031K 10 1086 382905 0004 6256 L C Ho A V Filippenko W L W Sargent 1997 zhyly A Search for Dwarf Seyfert Nuclei III Spectroscopic Parameters and Properties of the Host Galaxies Astrophysical Journal Supplement Astrofizika zhurnaly 112 tom 315 390bet http adsabs harvard edu abs 1997ApJS 112 315H J Kormendy R Bender E A Ajhar A Dressler S M Faber K Gebhardt C Grillmair T R Lauer D Richstone S Tremaine 1996 Habbl garysh teleskopy anyktagan 1 X 10 9 Mʘ Қara kurdym NGC 4594 ornalaskan Astrophysical Journal Letters 473 L91 L94 http adsabs harvard edu abs 1996ApJ 473L 91K A G de Bruyn P C Crane R M Price J B Carlson 1976 zhyly NGC 3031 pen NGC 4594 ortalygynda radiotolkyndy tarkatu kajnary oranlaskan Astronomy and Astrophysics 46 tom 243 251 bet http adsabs harvard edu abs 1976A amp A 46 243D E Hummel J M van der Hulst J M Dickey 1984 zhyly spiraldi galaktikanyn radiotolkyndy tarkatu ortalygy Starburst or accretion Astronomy and Astrophysics 134 tom 207 221bet http adsabs harvard edu abs 1984A amp A 134 207H A Thean A Pedlar M J Kukula S A Baum C P O Dea 2000 zhyl High resolution radio observations of Seyfert galaxies in the extended 12 mm sample I The observations Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 314 tom 573 588 bet http adsabs harvard edu abs 2000MNRAS 314 573T T Di Matteo C L Carilli A C Fabian 2001 zhyl Limits on the Accretion Rates onto Massive Black Holes in Nearby Galaxies Astrophysical Journal 547 tom 731 739 bet http adsabs harvard edu abs 2001ApJ 547 731D S Pellegrini G Fabbiano F Fiore G Trinchieri A Antonelli 2002 zhyl Nuclear and global X ray properties of LINER galaxies Chandra and BeppoSAX results for Sombrero and NGC 4736 Astronomy and Astrophysics 383 tom 1 13 bet http adsabs harvard edu abs 2002A amp A 383 1P S Pellegrini A Baldi G Fabbiano D W Kim 2003 zhyl An XMM Newton and Chandra Investigation of the Nuclear Accretion in the Sombrero Galaxy NGC 4594 Astrophysical Journal 597 tom 175 185 bet http adsabs harvard edu abs 2003ApJ 597 175P M Krause R Wielebinski M Dumke 2006 zhyl Sombrero galaktikasy NGC 4594 radiotolkyndy ozeginin submillimetrlik radiaciyasyn kүzetu Astronomy and Astrophysics 448 tom 133 142 bet http adsabs harvard edu abs 2006A amp A 448 133K G J Bendo B A Buckalew D A Dale B T Draine R D Joseph R C Kennicutt Jr K Sheth J D T Smith F Walter D Calzetti J M Cannon C W Engelbracht K D Gordon G Helou D Hollenbach E J Murphy H Roussel 2006 Spitzer and JCMT Observations of the Active Galactic Nucleus in the Sombrero Galaxy NGC 4594 Astrophysical Journal 645 134 147 10 1086 504033 http adsabs harvard edu abs 2006ApJ 645 134B