Соматикалық жүйке жүйесі (лат. systemа nervosum somatіcum) - организмнің сыртқы ортамен байланысын қамтамасыз етеді. Соматикалық жүйке жүйесі сезім (көру, есту) органдары мен тері рецепторлары арқылы сыртқы тітіркендіргіштерді қабылдап, оларға көлденең жолақты бұлшық еттерді жиыру арқылы жауап береді. Бұл қаңқа және кейбір ішкі органдардың (тіл, көмей, жұтқыншақ) көлденең жолақты бұлшық етті жүйкелендіруі арқылы іске асады. Соматикалық жүйке жүйесінің вегетативтік жүйке жүйесінен айырмашылығы – адамның еркіне бағынатын органдарды (мысалы, мимикалық бұлшық еттерді) жүйкелендіреді. Соматикалық жүйке жүйесінің орталық бөлігіне: ми қыртысындағы сезімтал және қозғалтқыш орт-тар; ортаңғы мида, ми көпірінде, сопақша мида орналасқан бассүйек (ми) жүйкелерінің сезімтал, қозғалтқыш ядролары; жұлынның 31 сегментіндегі сезімтал және қозғалтқыш ядролар жатады. Соматикалық жүйке жүйесінің шеткі бөлігін (31 жұп) жұлын және бассүйек жүйкелері құрайды. Организмнің өзінен және сыртқы ортадан келетін тітіркендіргіштер (жүйке импульстері) жұлын, бассүйек жүйкелері, өткізгіш жолдар арқылы ми қыртысындағы (сұр затындағы) сезім орталықтарына келеді. Мысалы, есту орталық – самайлық жоғар қатпарда; көру орталық – шүйделік бөлікте орналасқан. Бұл сезім орталықтарынан шығатын жүйке импульстері орталық алдындағы қатпарға беріледі. Бұл қатпарда қозғалтқыш жүйке клеткалары (алып пирамидалық – Бец клеткалары) орналасқан. Осы ми қыртысынан шығатын импульстер бассүйек және жұлын жүйкелерінің қозғалтқыш ядролары арқылы бұлшық еттерді қозғалысқа келтіріп, организмнің қимылын, сыртқы ортада бір жерден екінші жерге жылжуын қамтамасыз етеді. Соматикалық жүйке жүйесінің қозғыштығы мен импульсті өткізу жылдамдығы вегетативтік жүйкемен салыстырғанда жоғары болады. Соматикалық жүйке жүйесінің миелиндік қабығы қозғалтқыш ядроларының орталық жүйке жүйесінде орналасуына байланысты олардан шығатын шеткі жүйкелер органдарға еш жерде үзілмей жетеді.
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Пайдаланылған әдебиет
- , , т. 2, М., 2001
- , Адам анатомиясы, 2-т., А., 2004
- Қазақ энциклопедиясы
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Somatikalyk zhүjke zhүjesi lat systema nervosum somaticum organizmnin syrtky ortamen bajlanysyn kamtamasyz etedi Somatikalyk zhүjke zhүjesi sezim koru estu organdary men teri receptorlary arkyly syrtky titirkendirgishterdi kabyldap olarga koldenen zholakty bulshyk etterdi zhiyru arkyly zhauap beredi Bul kanka zhәne kejbir ishki organdardyn til komej zhutkynshak koldenen zholakty bulshyk etti zhүjkelendirui arkyly iske asady Somatikalyk zhүjke zhүjesinin vegetativtik zhүjke zhүjesinen ajyrmashylygy adamnyn erkine bagynatyn organdardy mysaly mimikalyk bulshyk etterdi zhүjkelendiredi Somatikalyk zhүjke zhүjesinin ortalyk boligine mi kyrtysyndagy sezimtal zhәne kozgaltkysh ort tar ortangy mida mi kopirinde sopaksha mida ornalaskan bassүjek mi zhүjkelerinin sezimtal kozgaltkysh yadrolary zhulynnyn 31 segmentindegi sezimtal zhәne kozgaltkysh yadrolar zhatady Somatikalyk zhүjke zhүjesinin shetki boligin 31 zhup zhulyn zhәne bassүjek zhүjkeleri kurajdy Organizmnin ozinen zhәne syrtky ortadan keletin titirkendirgishter zhүjke impulsteri zhulyn bassүjek zhүjkeleri otkizgish zholdar arkyly mi kyrtysyndagy sur zatyndagy sezim ortalyktaryna keledi Mysaly estu ortalyk samajlyk zhogar katparda koru ortalyk shүjdelik bolikte ornalaskan Bul sezim ortalyktarynan shygatyn zhүjke impulsteri ortalyk aldyndagy katparga beriledi Bul katparda kozgaltkysh zhүjke kletkalary alyp piramidalyk Bec kletkalary ornalaskan Osy mi kyrtysynan shygatyn impulster bassүjek zhәne zhulyn zhүjkelerinin kozgaltkysh yadrolary arkyly bulshyk etterdi kozgalyska keltirip organizmnin kimylyn syrtky ortada bir zherden ekinshi zherge zhylzhuyn kamtamasyz etedi Somatikalyk zhүjke zhүjesinin kozgyshtygy men impulsti otkizu zhyldamdygy vegetativtik zhүjkemen salystyrganda zhogary bolady Somatikalyk zhүjke zhүjesinin mielindik kabygy kozgaltkysh yadrolarynyn ortalyk zhүjke zhүjesinde ornalasuyna bajlanysty olardan shygatyn shetki zhүjkeler organdarga esh zherde үzilmej zhetedi Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Pajdalanylgan әdebiet t 2 M 2001 Adam anatomiyasy 2 t A 2004 Қazak enciklopediyasy Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet