Салыстырмалы психология - адам психикасының шығу тегі мен дамуының, адам санасының қалыптасуының психологиялық алғышарттары мен заңдылықтарын, адам мен жануарлардың психологиялық қарекетіндегі жалпылық мен айырмашылықты, (адамның мінез-құлқындағы әлеуметтік пен биологиялық мәселесі) зерттейтін психология саласы. Бұл мәселелерді зерттеу адам психологиясы мен зоопсихологияның (жануарлардың психикасы, шығу тегі, эволюция барысында дамуы және психикалық процестердің онтогенезде қалыптасуы туралы ғылым) мәліметтерін салыстыру арқылы жүзеге асырылады.
Жануарлар мен адамның психикалық қарекетінің гомологиялық және анологиялық (ақиқат ұқсас және сырттай ғана ұқсас) компоненттері мен детерминанттары анықталады; бұлар олардың шығу тегінің ортақтығын және адамның арғы жануар тегінен алынғанын, сондай-ақ адамның мінез-құлқы мен психикасының әлеуметтік-тарихи факторлардың әрекеті нәтижесінде пайда болып, дамыған түбегейлі сапалық айырмашылықтарын көрсетеді. Осыған байланысты қазіргі уақыттағы маймылдардың амалдау, құралдармен әрекет жасау, табындық іс-әрекеті және т.б. психикалық функцияларын зерделеу негізінде адамның еңбек қарекетінің, адамзат қоғамының, сөйлеуінің шығуының биопсихологиялық алғышарттарын анықтауға ерекше назар аударылады.
Адамның мінез-құлқының биологиялық детерминанттары (жануарлардың мінез-құлқымен ортақтары немесе тікелей содан шыққаны) этологиялық зерттеулер әдістері мен нәтижелері қарастырылып зерттеледі. Адам мен жануарлар психикаларының арақатынасы, олардың психикалық функциялары мен ерекшеліктері туралы мәселе ежелгі ойшылдардан бастап зерттеліп, барлық діндерде дүниетанымдар күресінің объектісі болды (адамның "мәңгі өлмейтін" жаны мен жануарлардың "өлетін" жаны немесе жануарларда жан болмайтыны туралы түсініктер).
XYIII ғ. аяғында, XIX ғ. басында бұл проблеманың ғылыми зерттелуі Ж.Б.Ламарктың, Ж.Л. Бьюффонның, бертініректе Ч.Дарвиннің есімдерімен байланысты. Салыстырмалы психология мәліметтерінің психология, философия, антропология және басқа ғылымдар проблемаларын шешу үшін елеулі мәні бар.
Бала психологиясы мен мектепке дейінгі педагогика үшін адамның, балалар мен жоғары сатыдағы сүтқоректілер балаларының мінез-құлықтарының салыстырмалы — зерттеу, баланың психикалық дамуының биологиялық негіздері мен факторларын талдау маңызды. Мұндай салыстырмалы зерттеулердің енді бір аспектісі — балалар мен жануарлар арасындағы қарым-қатынастар мен өзара түсіністіктің заңдылықтарын танып-білу, ақыл-ой, адамгершілік тәрбиесі, табиғат қорғау тұрғысындағы тәрбие мақсатында бұл заңдылықтарды пайдалану. Салыстырмалы психология мәліметтері практикалық негізде мен медицинада да қолданылады.
Дереккөздер
- Жантану атауларының түсіндірме сөздігі. — Алматы: "Сөздік-Словарь", 2006. - 384 бет. ISBN 9965-409-98-6
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Salystyrmaly psihologiya adam psihikasynyn shygu tegi men damuynyn adam sanasynyn kalyptasuynyn psihologiyalyk algysharttary men zandylyktaryn adam men zhanuarlardyn psihologiyalyk kareketindegi zhalpylyk men ajyrmashylykty adamnyn minez kulkyndagy әleumettik pen biologiyalyk mәselesi zerttejtin psihologiya salasy Bul mәselelerdi zertteu adam psihologiyasy men zoopsihologiyanyn zhanuarlardyn psihikasy shygu tegi evolyuciya barysynda damuy zhәne psihikalyk procesterdin ontogenezde kalyptasuy turaly gylym mәlimetterin salystyru arkyly zhүzege asyrylady Adam Һomo Sapiens kaj zhagynan biregej degen surakka zhauap beru үshin baska tүrlerdin әsirese Primattar kabiletin bilu kazhet 1 sessiya Sankt Peterburgtegi Leningrad hajuanattar bagyndagy Orfej atty gibbon Hylobates lar zhәne 4 zhasar bala bul ekeuindegi әrtүrli tүsinikterdin kalyptasuy men ozektilenuin zertteu eki katysushynyn kishkenerek suret ugymyna ie boluy Olar үsh ortasha keskin arasynan shagyn keskindi zhogargy zhagyndagy zhup suret kalgan үsh үlken keskin arasynan ortasha keskindi orta zhәne tomen zhagyndagy zhup suretter tandaudy үjrendi Zhanuarlar men adamnyn psihikalyk kareketinin gomologiyalyk zhәne anologiyalyk akikat uksas zhәne syrttaj gana uksas komponentteri men determinanttary anyktalady bular olardyn shygu teginin ortaktygyn zhәne adamnyn argy zhanuar teginen alynganyn sondaj ak adamnyn minez kulky men psihikasynyn әleumettik tarihi faktorlardyn әreketi nәtizhesinde pajda bolyp damygan tүbegejli sapalyk ajyrmashylyktaryn korsetedi Osygan bajlanysty kazirgi uakyttagy majmyldardyn amaldau kuraldarmen әreket zhasau tabyndyk is әreketi zhәne t b psihikalyk funkciyalaryn zerdeleu negizinde adamnyn enbek kareketinin adamzat kogamynyn sojleuinin shyguynyn biopsihologiyalyk algysharttaryn anyktauga erekshe nazar audarylady Adamnyn minez kulkynyn biologiyalyk determinanttary zhanuarlardyn minez kulkymen ortaktary nemese tikelej sodan shykkany etologiyalyk zertteuler әdisteri men nәtizheleri karastyrylyp zertteledi Adam men zhanuarlar psihikalarynyn arakatynasy olardyn psihikalyk funkciyalary men erekshelikteri turaly mәsele ezhelgi ojshyldardan bastap zerttelip barlyk dinderde dүnietanymdar kүresinin obektisi boldy adamnyn mәngi olmejtin zhany men zhanuarlardyn oletin zhany nemese zhanuarlarda zhan bolmajtyny turaly tүsinikter XYIII g ayagynda XIX g basynda bul problemanyn gylymi zerttelui Zh B Lamarktyn Zh L Byuffonnyn bertinirekte Ch Darvinnin esimderimen bajlanysty Salystyrmaly psihologiya mәlimetterinin psihologiya filosofiya antropologiya zhәne baska gylymdar problemalaryn sheshu үshin eleuli mәni bar Bala psihologiyasy men mektepke dejingi pedagogika үshin adamnyn balalar men zhogary satydagy sүtkorektiler balalarynyn minez kulyktarynyn salystyrmaly zertteu balanyn psihikalyk damuynyn biologiyalyk negizderi men faktorlaryn taldau manyzdy Mundaj salystyrmaly zertteulerdin endi bir aspektisi balalar men zhanuarlar arasyndagy karym katynastar men ozara tүsinistiktin zandylyktaryn tanyp bilu akyl oj adamgershilik tәrbiesi tabigat korgau turgysyndagy tәrbie maksatynda bul zandylyktardy pajdalanu Salystyrmaly psihologiya mәlimetteri praktikalyk negizde men medicinada da koldanylady DerekkozderZhantanu ataularynyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2006 384 bet ISBN 9965 409 98 6Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet