Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Риман геометриясы, Риманның эллипстік геометриясы — Евклидтік емес геометриялардың бірі.
Риман геометриясының негізгі нысандары нүкте, түзу және жазықтық; негізгі ұғымдары — тиістілік (нүктенің түзуге, нүктенің жазықтыққа), реттілік (түзудегі нүктенің, жазықтықтағы берілген нүкте арқылы өтетін түзулердің, т.б.), конгруэнттілік (фигуралардың).
Риман геометриясының тиістілік және реттілік аксиомалары толығымен проективтік геометрия аксиомаларымен бірдей, сондықтан Риман геометриясы бойынша: кез келген екі нүкте арқылы бір ғана түзу өтеді; екі жазықтық бір түзу бойымен қиылысады; бір жазықтықта жатқан екі түзу бір нүктеде қиылысады; түзудегі кез келген нүктелер жұбы екі кесіндіні анықтайды; жазықтықта жатқан түзу жазықтықты екіге бөлмейді (демек, егер а түзуі жазықтығына тиісті болса, онда жазықтығының а түзуінде жатпайтын кез келген екі нүктесін а түзуін қимайтындай кесіндімен қосуға болады); жазықтық кеңістікті екі жарты кеңістікке бөлмейді. Риман геометриясының проективтік геометриядан айырмашылығы: мұнда фигуралардың конгруэнттілігі мен геом. шамаларды өлшеу (ұзындық, бұрыштың шамасы, аудан, көлем) ұғымдары қарастырылады. Сондықтан Риман геометриясы метрикалық кеңістік. Риман геометриясы мен Евклидтік геометрияның конгруэнттілік аксиомалары мәндес. Риман жазықтығының моделін сферадағы диаметралды қарама-қарсы нүктелерді “беттестіріп” алуға болады. Алынған нысанды “нүкте” деп, ал сферадағы үлкен шеңберді “түзу” деп қарастырады. Осы “нүктелер” мен “түзулерден” алынған фигуралар Риман геометриясының тиістілік, реттілік, конгруэнттілік аксиомаларын қанағаттандырады. Риман геометриясын алғаш Бернхард Риман (1826 — 1866) өзінің лекцияларында риман жазықтығы теориясының дербес жағдайы ретінде қарастырған.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Riemannian geometry |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Riman geometriyasy Rimannyn ellipstik geometriyasy Evklidtik emes geometriyalardyn biri Riman geometriyasynyn negizgi nysandary nүkte tүzu zhәne zhazyktyk negizgi ugymdary tiistilik nүktenin tүzuge nүktenin zhazyktykka rettilik tүzudegi nүktenin zhazyktyktagy berilgen nүkte arkyly otetin tүzulerdin t b kongruenttilik figuralardyn Riman geometriyasynyn tiistilik zhәne rettilik aksiomalary tolygymen proektivtik geometriya aksiomalarymen birdej sondyktan Riman geometriyasy bojynsha kez kelgen eki nүkte arkyly bir gana tүzu otedi eki zhazyktyk bir tүzu bojymen kiylysady bir zhazyktykta zhatkan eki tүzu bir nүktede kiylysady tүzudegi kez kelgen nүkteler zhuby eki kesindini anyktajdy zhazyktykta zhatkan tүzu zhazyktykty ekige bolmejdi demek eger a tүzui zhazyktygyna tiisti bolsa onda zhazyktygynyn a tүzuinde zhatpajtyn kez kelgen eki nүktesin a tүzuin kimajtyndaj kesindimen kosuga bolady zhazyktyk kenistikti eki zharty kenistikke bolmejdi Riman geometriyasynyn proektivtik geometriyadan ajyrmashylygy munda figuralardyn kongruenttiligi men geom shamalardy olsheu uzyndyk buryshtyn shamasy audan kolem ugymdary karastyrylady Sondyktan Riman geometriyasy metrikalyk kenistik Riman geometriyasy men Evklidtik geometriyanyn kongruenttilik aksiomalary mәndes Riman zhazyktygynyn modelin sferadagy diametraldy karama karsy nүktelerdi bettestirip aluga bolady Alyngan nysandy nүkte dep al sferadagy үlken shenberdi tүzu dep karastyrady Osy nүkteler men tүzulerden alyngan figuralar Riman geometriyasynyn tiistilik rettilik kongruenttilik aksiomalaryn kanagattandyrady Riman geometriyasyn algash Bernhard Riman 1826 1866 ozinin lekciyalarynda riman zhazyktygy teoriyasynyn derbes zhagdajy retinde karastyrgan Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Riemannian geometry