Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Радиобиология (лат. radio – сәуле шығарамын және ) – иондаушы сәулелердiң барлық түрiнiң тiрi организмдер мен оның қауымдастығына тигiзетiн әсерiн зерттейтiн ғылым.
Иондаушы сәуленiң биологиялық әсерiн зерттеу (1895), француз ғалымы (1896) жұмыстарынан, мен радийдi ашуынан (1898) басталады. Р. саласындағы зерттеу жұмыстарын 20 ғасырдың басында Ресейде орыс радиобиологы Е.С.Лондон жүргiздi. Ол 1911 ж. «Биология мен медицинадағы радий» атты монография жазды.
1904 ж. Германияда Г.Петерс сәуле әсерiнен тіндердің бөлiну процесiндегi ауытқуды тапты, ал П.Линзер мен Э.Хельбер 1905 ж. сәуле әсерiне ұшыраған жануарлар қанында уытты заттар пайда болатынын ашты.
20 ғасырдың 20-жылдары рентген және гамма сәулелерiнiң әр түрлi биология нысандарға тигiзетiн әсерлерi туралы көптеген жеке-жеке деректер жиналды. 1925 ж. орыс ғалымдары Г.А.Надсон мен Г.С.Филлипов рентген сәулесiнiң әсерiнен саңырауқұлақтарда болатын мутагендi құбылыстарды ашқан. Радиац. мутагенез туралы ғылыми басылымдар АҚШ-та (Г.Меллер, 1927; Л.Стедлер, 1928) жарық көрдi. Бұл ашылған жаңалықтар радиац. генетиканың негiзiн салуға ықпал еттi.
1950–60 ж. Радиобиологияда биофизика және биохимия әдiстердi қолдану арқылы зерттеу жұмыстарын жүргiзу басталды. Ядролық қаруларды жаппай сынау және жер бетiнiң радионуклидтермен (мысалы, егер қоршаған ортаға түссе, ұзақ жылдар бойы ыдырамайтын – Sr және Cs) ластануы Радиобиологияның алдына радиациялық сәулеге ұшыраған тiндерде болатын өзгерiстердi зерттеу, радионуклидтердiң әсер ету ұзақтығы және олардың организмнен шығу мерзiмiн анықтау сияқты жаңа мiндеттер қойды. Адамның ғарыш кеңiстiгiне шығуына және оны игеруiне байланысты радиацияның ғарыш жағдайында адамның жоғары жүйке жүйесiне тигiзетiн әсерiн зерттеуге көп көңiл бөлiнуден Радиобиологияның жаңа саласы – ғарыш Радиобиологиясы пайда болды. Ал Радиобиологиядағы ғылыми-зерттеу жұмыстары микроорганизмдермен тiкелей байланысты болғандықтан, оның жеке бiр саласы – радиациялық микробиология қалыптасты және Радиобиологияның жаңа салалары (радиациялық медицина, радиациялық экология, радиациялық генетика, т.б.) дамуда.
---Қазақстанда Радиобиологияның саласындағы жүйелi зерттеулер С.Б.Балмұқановтың бастамасымен 60-жылдары басталып, ҚР Ұлттық ғылым академиясының , Онкология және радиология ғылыми-зерттеу, ҚР Ядролық физика инситуттарында жүргiзiлiп келедi.
Дереккөздер
- "Қазақ энциклопедиясы"
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Radiobiologiya lat radio sәule shygaramyn zhәne iondaushy sәulelerdin barlyk tүrinin tiri organizmder men onyn kauymdastygyna tigizetin әserin zerttejtin gylym Iondaushy sәulenin biologiyalyk әserin zertteu 1895 francuz galymy 1896 zhumystarynan men radijdi ashuynan 1898 bastalady R salasyndagy zertteu zhumystaryn 20 gasyrdyn basynda Resejde orys radiobiology E S London zhүrgizdi Ol 1911 zh Biologiya men medicinadagy radij atty monografiya zhazdy 1904 zh Germaniyada G Peters sәule әserinen tinderdin bolinu procesindegi auytkudy tapty al P Linzer men E Helber 1905 zh sәule әserine ushyragan zhanuarlar kanynda uytty zattar pajda bolatynyn ashty 20 gasyrdyn 20 zhyldary rentgen zhәne gamma sәulelerinin әr tүrli biologiya nysandarga tigizetin әserleri turaly koptegen zheke zheke derekter zhinaldy 1925 zh orys galymdary G A Nadson men G S Fillipov rentgen sәulesinin әserinen sanyraukulaktarda bolatyn mutagendi kubylystardy ashkan Radiac mutagenez turaly gylymi basylymdar AҚSh ta G Meller 1927 L Stedler 1928 zharyk kordi Bul ashylgan zhanalyktar radiac genetikanyn negizin saluga ykpal etti 1950 60 zh Radiobiologiyada biofizika zhәne biohimiya әdisterdi koldanu arkyly zertteu zhumystaryn zhүrgizu bastaldy Yadrolyk karulardy zhappaj synau zhәne zher betinin radionuklidtermen mysaly eger korshagan ortaga tүsse uzak zhyldar bojy ydyramajtyn Sr zhәne Cs lastanuy Radiobiologiyanyn aldyna radiaciyalyk sәulege ushyragan tinderde bolatyn ozgeristerdi zertteu radionuklidterdin әser etu uzaktygy zhәne olardyn organizmnen shygu merzimin anyktau siyakty zhana mindetter kojdy Adamnyn garysh kenistigine shyguyna zhәne ony igeruine bajlanysty radiaciyanyn garysh zhagdajynda adamnyn zhogary zhүjke zhүjesine tigizetin әserin zertteuge kop konil bolinuden Radiobiologiyanyn zhana salasy garysh Radiobiologiyasy pajda boldy Al Radiobiologiyadagy gylymi zertteu zhumystary mikroorganizmdermen tikelej bajlanysty bolgandyktan onyn zheke bir salasy radiaciyalyk mikrobiologiya kalyptasty zhәne Radiobiologiyanyn zhana salalary radiaciyalyk medicina radiaciyalyk ekologiya radiaciyalyk genetika t b damuda Қazakstanda Radiobiologiyanyn salasyndagy zhүjeli zertteuler S B Balmukanovtyn bastamasymen 60 zhyldary bastalyp ҚR Ұlttyk gylym akademiyasynyn Onkologiya zhәne radiologiya gylymi zertteu ҚR Yadrolyk fizika insituttarynda zhүrgizilip keledi Derekkozder Қazak enciklopediyasy Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet