Пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК) – жүйенің (механизмнің) энергияны түрлендіру немесе басқа денеге беру тиімділігін сипаттайтын шама. Ол көбінесе грек әрпі η -мен () белгіленіп, мына өрнек арқылы анықталады: η =Wпайд./Wтол, мұндағы Wпайд., Wтол. жүйенің жұмыс істеуі кезінде жұмсаған пайдалы және толық энергиялары. Орнықты режимде жұмыс істейтін механизмдерде сырттан келтірілген энергияның (Wтол.) бір бөлігі (Wпайд.) пайдалы кедергілерді (металл кесу, жүк көтеру, затты бөлшектеу, т.б.) жеңуге, ал қалған бөлігі (Wшығ.) зиянды кедергілерді (үйкеліс, денені қыздыру, гистерезис тұзағы, құйынды токтар) жеңуге жұмсалады. Бұл жағдайда η =Wпайд./Wтол. Немесе η =1–Wшығ./Wтол. арқылы анықталады. Кез келген механизмнің жұмыс істеуі кезінде міндетті түрде энергия шығындары болатындықтан барлық уақытта η <1 болады. Ол ондық бөлшекпен немесе пайызбен (%) өрнектеледі. Мысалы, ЖЭС-тің Пайдалы әсер коэффициенті 0,35 – 0,40 (35 – 40%), іштен жанатын қозғалтқыштарда 0,40 – 0,50 (40 – 50%), қуатты генераторларда 0,98 (98%); ал фотосинтез процесінің Пайдалы әсер коэффициенті 12 – 15% шамасында. Термодинамиканың екінші заңына сәйкес жылу қозғалтқыштарының Пайдалы әсер коэффициенттерінің ең жоғарғы мәні Карно циклі бойынша анықталады. Машиналардың (әр түрлі қондырғылардың) Пайдалы әсер коэффициенті олардың әрбір элементтерінің жылулық, механикалық т.б. Пайдалы әсер коэффициенттері мен оның экономиялық, техникалық, т.б. Пайдалы әсер коэффициенттеріне ажыратылады. Жүйенің (механизмнің) толық Пайдалы әсер коэффициенті оның дербес элементтерінің Пайдалы әсер коэффициентінің көбейтіндісіне тең:
η = (An+1)/A1 = η1ˑ η2 ˑ...ˑ ηn = ηi
“ Пайдалы әсер коэффициенті ” ұғымы өзінің жалпылама қасиетіне байланысты әр түрлі қондырғыларды (атомдық реакторлар, электр генераторлары, жылу қозғалтқыштары, жартылай өткізгіш құрылғылар, биологиялық объектілер, т.б.) қуаты мен тиімділігіне қарай бір-бірімен салыстыруға мүмкіндік береді.
Дереккөздер
- “Қазақ Энциклопедиясы”, 7-том
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Машинажасау. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Pajdaly әser koefficienti PӘK zhүjenin mehanizmnin energiyany tүrlendiru nemese baska denege beru tiimdiligin sipattajtyn shama Ol kobinese grek әrpi h men belgilenip myna ornek arkyly anyktalady h Wpajd Wtol mundagy Wpajd Wtol zhүjenin zhumys isteui kezinde zhumsagan pajdaly zhәne tolyk energiyalary Ornykty rezhimde zhumys istejtin mehanizmderde syrttan keltirilgen energiyanyn Wtol bir boligi Wpajd pajdaly kedergilerdi metall kesu zhүk koteru zatty bolshekteu t b zhenuge al kalgan boligi Wshyg ziyandy kedergilerdi үjkelis deneni kyzdyru gisterezis tuzagy kujyndy toktar zhenuge zhumsalady Bul zhagdajdah Wpajd Wtol Nemese h 1 Wshyg Wtol arkyly anyktalady Kez kelgen mehanizmnin zhumys isteui kezinde mindetti tүrde energiya shygyndary bolatyndyktan barlyk uakyttah lt 1 bolady Ol ondyk bolshekpen nemese pajyzben ornekteledi Mysaly ZhES tin Pajdaly әser koefficienti 0 35 0 40 35 40 ishten zhanatyn kozgaltkyshtarda 0 40 0 50 40 50 kuatty generatorlarda 0 98 98 al fotosintez procesinin Pajdaly әser koefficienti 12 15 shamasynda Termodinamikanyn ekinshi zanyna sәjkes zhylu kozgaltkyshtarynyn Pajdaly әser koefficientterinin en zhogargy mәni Karno cikli bojynsha anyktalady Mashinalardyn әr tүrli kondyrgylardyn Pajdaly әser koefficienti olardyn әrbir elementterinin zhylulyk mehanikalyk t b Pajdaly әser koefficientteri men onyn ekonomiyalyk tehnikalyk t b Pajdaly әser koefficientterine azhyratylady Zhүjenin mehanizmnin tolyk Pajdaly әser koefficienti onyn derbes elementterinin Pajdaly әser koefficientinin kobejtindisine ten h An 1 A1 h1ˑ h2 ˑ ˑ hn hi Pajdaly әser koefficienti ugymy ozinin zhalpylama kasietine bajlanysty әr tүrli kondyrgylardy atomdyk reaktorlar elektr generatorlary zhylu kozgaltkyshtary zhartylaj otkizgish kurylgylar biologiyalyk obektiler t b kuaty men tiimdiligine karaj bir birimen salystyruga mүmkindik beredi Derekkozder Қazak Enciklopediyasy 7 tom Қazak tili terminderinin salalyk gylymi tүsindirme sozdigi Mashinazhasau Almaty Mektep baspasy 2007 ISBN 9965 36 417 6Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet