Орбиталь

Орбиталь (лат. orbіta – жол, із) – атомда, молекулада немесе басқа кванттық жүйелерде бір электрон күйін сипаттайтын толқындық функция. Орбиталь белгіленген жүйесіне қарай атомдық, молекулалық, кристалдық түрлерге бөлінеді. Атомдық орбитальдің пішіні әр түрлі болып келеді. Электрондар ядроны орбиталь бойымен қозғалып жүріп, электрондық қабат немесе деңгейлер құрады. Оны 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 сандарымен нөмірлеп, кейде бас әріптермен де белгілейді. Деңгейлерді орбитальдар деп атап, ондағы деңгейшелерді , , , кіші әріптерімен көрсетеді. Әрбір деңгейшедегі орбиталь саны да әр түрлі. Паули принципіне сәйкес әр орбитальда екі электроннан артық болмайды. Егер орбитальда электрон біреу болса – жұптаспаған, екеу болса –жұптасқан электрондар деп аталады. Электрон бұлттарының пішіні де әр түрлі: s – шар, p – гантель тәрізді, ал d, f күрделі. Молекулалық орбиталь электронды молекуладағы барлық ядролардың өрісін және қалған электрондардың ортақ өрісін сипаттайды. Онда қарапайым аналитикалық тұжырым болмайды, атомдық орбитальдың сызықтық комбинациясы түрінде жазылады. Молекулалық орбиталь молекуладағы электрон тығыздығын сипаттайды, теор. химияда көптеген құбылысты түсіндіреді. Орбиталь түсінігі химиялық байланыстың түзілуін суреттеп, молекула құрылысы өзгергенде электрон тығыздығының таралуын түсінуге мүмкіндік береді.

Электрондардың атом айналасындағы қозғалысы

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том