Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Олстер (ирл. Cúige Uladh [ˌkuːɟə ˈʊlˠə], ағылш. Ulster [ˈʌlstər], олст.-шотл. Ulstèr) — Ирландияның төрт тарихи аймақтарының бірі, қазіргі уақытта аралдың солтүстігінде тоғыз графтықты біріктіреді. Алтауы - , , , , және - Солтүстік Ирландияға кірсе, қалғаны - , и — Ирландия Республикасына кіреді. Негізгі тіл - ағылшын, екінші ең көп таралған - ирланд тілі. Солтүстік Ирландия халқының шамамен 10%-ы ирланд тілін біледі, дегенмен бұл тіл республиканың құрамына кіретін барлық графтықтарда оқытылады. Көбінесе Олстерді ресми емес түрде Солтүстік Ирландия деп атайды.
| Олстер | |||||
| ирл. Cúige Uladh, ағылш. Ulster | |||||
 | |||||
| |||||
| Әкімшілігі | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Әкімшілік орталық | |||||
| Тарихы мен географиясы | |||||
| Координаттары | 54°24′ с. е. 7°00′ б. б. / 54.4° с. е. 7.0° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 54°24′ с. е. 7°00′ б. б. / 54.4° с. е. 7.0° б. б. (G) (O) (Я) | ||||
| Жер аумағы | 21 882 км² км² | ||||
| Ірі қаласы | Белфаст | ||||
| Тұрғындары | |||||
| Тұрғыны | 2 105 656 адам (2011) | ||||
| Тығыздығы | 96,23 адам/км² | ||||
| Ресми тілдері | |||||
| Сандық идентификаторлары | |||||
| ISO 3166-2 коды | IE-U | ||||
|
| |||||
 Олстер Ортаққорда Координаттар: 54°24′ с. е. 7°00′ б. б. / 54.4° с. е. 7.0° б. б. (G) (O) (Я) | |||||
Тарихы
Тарихи тұрғыдан, біздің дәуіріміздің басында болған ежелгі Ирландияның солтүстік (патшалығы) астанасымен негізінен аңыз-әңгімесі бойынша сипатталған (патшалықтың құлдырауынан біршама кешірек, VII ғасырда жазылған, бар болған ауызша дәстүрге сәйкес). Археологиялық қазбалар аталған астанасы, сипатталған киім бөлшектері, күйме құрылымдары және жауынгерлік техникасы бар патшалықтың болғанын растайды.
«Басып алу кітабына» сәйкес Ирландияның бестіктерге бөлінуі, сәйкесінше Улад патшалығының құрылуы Фир Болг тайпасының бес ағайынды жетекшілерімен жүзеге асырылды.
Осы бестіктің патшасы таққа отырарда, ол елдің көзінше атпен жақындық жасауы керек (ежелгі кельттер арасындағы биліктің белгісі), кейіннен осы атты сойып, жейтіні (патша халықпен бірге) жайлы XII ғасырға қатысты сипаттама сақталған.
Ерте орта ғасырларда аймақты О’Нил әулеті басқарды. XII ғасырда Норман шапқыншылығынан кейін Олстер норман барондары - алдымен де Курси, содан кейін де Лейсидің қарамағына өтті. Олар бұл жерде Олстер графтығын құрды.
ХІХ ғасырда Олстер Ирландияның ең бай және гүлденген аймағына айналды, ал Белфаст халқы бойынша елдің астанасы, Дублинді басып озды.
ХХ ғасырда Олстер мен ағылшын олстерлік арасындағы қақтығыстардың алаңына айналды (Олстер қорғаныс қауымдастығы, Олстер еріктілері майданы).
Әкімшілік бөлініс
Олстердің тоғыз графтығынан алтауы - Антрим (Aontroim), Арма (Ard Mhacha), Даун (An Dun), Ферман (Fear Manach), Лондондерри (Doire) және Тирон (Tír Eoghain) - 1921 жылы Ирландияның бөлінуінен кейін Біріккен Королдіктің құрамына енген Солтүстік Ирландияны құрайды. Олстердің үш графтығы, Каван (An Cabhan), Донегал (Dun na nGall) және Монахан (Muineachan) Ирландия Республикасының құрамына кіреді.
| № | Графтық | Тұрғындар чел. (2011) | Ауданы, км² | Тығыздығы, адам/км² | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Солтүстік Ирландия | |||||||
| 1 | 618 108 | 3046 km2 (1176 кв. миль) | 202,9 | ||||
| 2 | 174 792 | 1254 km2 (484 кв. миль) | 131,8 | ||||
| 3 | 531 665 | 2466 km2 (952 кв. миль) | 215,6 | ||||
| 4 | 61 170 | 1691 km2 (653 кв. миль) | 36,1 | ||||
| 5 | 247 132 | 2075 km2 (801 кв. миль) | 119,1 | ||||
| 6 | 177 986 | 3263 km2 (1260 кв. миль) | 54,5 | ||||
| Ирландия | |||||||
| 7 | 73 183 | 1931 km2 (746 кв. миль) | 37,7 | ||||
| 8 | 161 137 | 4861 km2 (1877 кв. миль) | 32,9 | ||||
| 9 | 60 483 | 1295 km2 (500 кв. миль) | 46,7 | ||||
| Всего | 2 105 656 | 21882 km2 (8449 кв. миль) | 96,23 | ||||
География
Британ аралдарындағы ең үлкен көл - Олстердің шығысында орналасқан. Аймақтың ең биік нүктесі - (848 м) орналасқан. Ирландияның ең солтүстік нүктесі, Малин Хед, Донегал графтығында орналасқан, Еуропадағы биіктігі бойынша алтыншы клиф (601 м) аралында орналасқан. Ирландияның ең шығыс нүктесі Олстерде Даун графтығында, ал Ұлыбританиядағы ең батыс нүктесі орналасқан. Британдық аралдардағы ең ұзын өзен, , Каван графтығындағы Шеннон ойысы мен Фермана графтығының жерасты салаларынан бастау алады. Олстердің шығыс бөлігіндегі жанартаулық белсенділік Ирландиядағы ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұраларының үшеуінің бірі - Антрим және үстіртінің пайда болуына әкелді. Олстерде друмлин белдігі бар. Олстердің географиялық орталығы Тайрон графтығының Померой мен Каррикмор ауылдарының арасында орналасқан. Ауданға келетін болсақ, Донегал графтығы - Олстердегі ең ірі графтық.
Әдебиет
- Braidwood, J. 1964. Ulster Dialects, An Introductory Symposium Ulster Folk Museum.
- Faulkner, J. and Thompson, R. 2011. The Natural History of Ulster. National Museums of Northern Ireland. Publication No. 026.
- Morton, O. 1994. Marine Algae of Northern Ireland. Ulster Museum, Belfast.
- Sheane, Michael. Ulster Blood. Ilfracombe: Arthur H. Stockwell, 2005.
- Stewart and Corry's Flora of the North-east of Ireland. Third edition. Institute of Irish Studies, The Queen's University of Belfast
Сілтеме
- BBC Nations Ирландия тарихы (ағыл.)
- Британ аралдары Ирландия мен Ұлыбританияның тәуелсіз көрінісі (ағыл.)
- Inconvenient Peripheries Ethnic Identity and the United Kingdom Estate The cases of «Protestant Ulster» and Cornwall’ by prof Philip Payton (ағыл.)
- Mercator Atlas of Europe Ирландия картасы («Irlandia») шамамен 1564
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Olster irl Cuige Uladh ˌkuːɟe ˈʊlˠe agylsh Ulster ˈʌlster olst shotl Ulster Irlandiyanyn tort tarihi ajmaktarynyn biri kazirgi uakytta araldyn soltүstiginde togyz graftykty biriktiredi Altauy zhәne Soltүstik Irlandiyaga kirse kalgany i Irlandiya Respublikasyna kiredi Negizgi til agylshyn ekinshi en kop taralgan irland tili Soltүstik Irlandiya halkynyn shamamen 10 y irland tilin biledi degenmen bul til respublikanyn kuramyna kiretin barlyk graftyktarda okytylady Kobinese Olsterdi resmi emes tүrde Soltүstik Irlandiya dep atajdy Olsterirl Cuige Uladh agylsh UlsterEltanbasyӘkimshiligiӘkimshilik ortalykBelfastTarihy men geografiyasyKoordinattary54 24 s e 7 00 b b 54 4 s e 7 0 b b 54 4 7 0 G O Ya Koordinattar 54 24 s e 7 00 b b 54 4 s e 7 0 b b 54 4 7 0 G O Ya Zher aumagy21 882 km km Iri kalasyBelfastTurgyndaryTurgyny2 105 656 adam 2011 Tygyzdygy96 23 adam km Resmi tilderiagylshyn irlandSandyk identifikatorlaryISO 3166 2 kodyIE UOlster Ortakkorda Koordinattar 54 24 s e 7 00 b b 54 4 s e 7 0 b b 54 4 7 0 G O Ya TarihyTarihi turgydan bizdin dәuirimizdin basynda bolgan ezhelgi Irlandiyanyn soltүstik patshalygy astanasymen negizinen anyz әngimesi bojynsha sipattalgan patshalyktyn kuldyrauynan birshama keshirek VII gasyrda zhazylgan bar bolgan auyzsha dәstүrge sәjkes Arheologiyalyk kazbalar atalgan astanasy sipattalgan kiim bolshekteri kүjme kurylymdary zhәne zhauyngerlik tehnikasy bar patshalyktyn bolganyn rastajdy Basyp alu kitabyna sәjkes Irlandiyanyn bestikterge bolinui sәjkesinshe Ulad patshalygynyn kuryluy Fir Bolg tajpasynyn bes agajyndy zhetekshilerimen zhүzege asyryldy Osy bestiktin patshasy takka otyrarda ol eldin kozinshe atpen zhakyndyk zhasauy kerek ezhelgi keltter arasyndagy biliktin belgisi kejinnen osy atty sojyp zhejtini patsha halykpen birge zhajly XII gasyrga katysty sipattama saktalgan Erte orta gasyrlarda ajmakty O Nil әuleti baskardy XII gasyrda Norman shapkynshylygynan kejin Olster norman barondary aldymen de Kursi sodan kejin de Lejsidin karamagyna otti Olar bul zherde Olster graftygyn kurdy HIH gasyrda Olster Irlandiyanyn en baj zhәne gүldengen ajmagyna ajnaldy al Belfast halky bojynsha eldin astanasy Dublindi basyp ozdy HH gasyrda Olster men agylshyn olsterlik arasyndagy kaktygystardyn alanyna ajnaldy Olster korganys kauymdastygy Olster eriktileri majdany Әkimshilik bolinisOlster boyalgan Soltүstik Irlandiya kyzgylt tүsti al Irlandiya Respublikasy zhasyl tүsti Olsterdin togyz graftygynan altauy Antrim Aontroim Arma Ard Mhacha Daun An Dun Ferman Fear Manach Londonderri Doire zhәne Tiron Tir Eoghain 1921 zhyly Irlandiyanyn bolinuinen kejin Birikken Koroldiktin kuramyna engen Soltүstik Irlandiyany kurajdy Olsterdin үsh graftygy Kavan An Cabhan Donegal Dun na nGall zhәne Monahan Muineachan Irlandiya Respublikasynyn kuramyna kiredi Graftyk Turgyndar chel 2011 Audany km Tygyzdygy adam km Soltүstik Irlandiya1 618 108 3046 km2 1176 kv mil 202 92 174 792 1254 km2 484 kv mil 131 83 531 665 2466 km2 952 kv mil 215 64 61 170 1691 km2 653 kv mil 36 15 247 132 2075 km2 801 kv mil 119 16 177 986 3263 km2 1260 kv mil 54 5Irlandiya7 73 183 1931 km2 746 kv mil 37 78 161 137 4861 km2 1877 kv mil 32 99 60 483 1295 km2 500 kv mil 46 7Vsego 2 105 656 21882 km2 8449 kv mil 96 23GeografiyaBritan araldaryndagy en үlken kol Olsterdin shygysynda ornalaskan Ajmaktyn en biik nүktesi 848 m ornalaskan Irlandiyanyn en soltүstik nүktesi Malin Hed Donegal graftygynda ornalaskan Europadagy biiktigi bojynsha altynshy klif 601 m aralynda ornalaskan Irlandiyanyn en shygys nүktesi Olsterde Daun graftygynda al Ұlybritaniyadagy en batys nүktesi ornalaskan Britandyk araldardagy en uzyn ozen Kavan graftygyndagy Shennon ojysy men Fermana graftygynyn zherasty salalarynan bastau alady Olsterdin shygys boligindegi zhanartaulyk belsendilik Irlandiyadagy YuNESKO nyn dүniezhүzilik muralarynyn үsheuinin biri Antrim zhәne үstirtinin pajda boluyna әkeldi Olsterde drumlin beldigi bar Olsterdin geografiyalyk ortalygy Tajron graftygynyn Pomeroj men Karrikmor auyldarynyn arasynda ornalaskan Audanga keletin bolsak Donegal graftygy Olsterdegi en iri graftyk ӘdebietBraidwood J 1964 Ulster Dialects An Introductory Symposium Ulster Folk Museum Faulkner J and Thompson R 2011 The Natural History of Ulster National Museums of Northern Ireland Publication No 026 Morton O 1994 Marine Algae of Northern Ireland Ulster Museum Belfast Sheane Michael Ulster Blood Ilfracombe Arthur H Stockwell 2005 Stewart and Corry s Flora of the North east of Ireland Third edition Institute of Irish Studies The Queen s University of BelfastSiltemeBBC Nations Irlandiya tarihy agyl Britan araldary Irlandiya men Ұlybritaniyanyn tәuelsiz korinisi agyl Inconvenient Peripheries Ethnic Identity and the United Kingdom Estate The cases of Protestant Ulster and Cornwall by prof Philip Payton agyl Mercator Atlas of Europe Irlandiya kartasy Irlandia shamamen 1564