Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Никколо ди Бернардо дей Макиавелли (итал. Niccolò di Bernardo dei Machiavelli; 3 мамыр 1469 жыл, Флоренция – 21 маусым 1527 жыл, сонда) — италиялық философ, жазушы, саясаткер- флоренциялық дипломат, саяси теоретик, саяси биліктің жаңа тарихтағы алғашқы аналитигі.
| Никколо Макиавелли | |
| итал. Niccolò di Bernardo dei Machiavelli | |
 | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Туған күні | |
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы |
|
| Шығармашылығы | |
| Мектеп/дәстүр | Ренессанс гуманизмы, саяси реализмы, классикалық республиканизм |
| Бағыты |
|
| Кезең | Ренессанс философиясы |
| Негізгі қызығушылығы | Саясат, саяси философия, тарих |
| Қолтаңбасы |
|
Биографиясы
1469 жылы Флоренция қала-мемлекетінің маңындағы Сан-Кашано елді мекенінде Бернардо ди Никколо Макиавелли (1426—1500) адвокатының және Бартоломмея ди Стефано Нелидің (1441—1496) отбасында туған. Никколодан басқа отбасында екі үлкен апасы - Примавера (1465), Маргарита (1468), және Тотто (1475) атты кіші інісі болған. Жас кезінде латын және италиялық классикалық шығармаларымен толық танысқан, Тит Ливий, , Цицеронның, еңбектерін зерттеген, ежелгі грек тілін оқымағанмен, Фукидид, Полибий және Плутархтың шығармаларының латынша аудармаларым зерделеп оқыған.
Саясатқа жас кезінен қызыққанына Римдағы флорецияның елшісі болған Рикардо Бекки атты досына 1498 жылдың 9 наурызында жазылған хаты куә. Хатында жас Макиавелли Джироламо Савонароланың саяси іс-әрекеттеріне сипаттама берген. Тағы біздің уақытқа дейін сақталып қалған хат - 1497 жылдың 2 желтоқсанында кардинал Джованни Лопесқа жазған хаты. Хатында Макиавелли жер дауы туралы жазған.
Негізгі идеялары
Оның негізгі идеясы — мемлекетте адамдар арасындағы жеке қатынастарды реттеуші этикадан басқа принциптер болуы керек. Негізгі бағыт — билікке жету және реттеу. Сондықтан, Макиавелли бойынша, басшы жағдайға байланысты әрекет етуі қажет.
Макиавеллидің ("Тит Ливийдің бірінші декадаға ой-толғаныстары", "Әмірші", "Әскери өнер туралы" және т.б.) шығармалары саяси-құқықтық идеологиясына негіз болды. Макиавелли:
 | Өткенді зерттеу — болашақты болжауға немесе көнелердің мысалымен осы шақтағы пайдалы іс-әрекеттердің құралы мен тәсілдерін анықтауға мүмкіндік береді |  |
,
— деп түйді. Макиавелли мемлекетті (оның нысанына қарамастан) үкімет пен азаматтар арасындағы олардың қорқуы мен жақсы көруіне тірелетін қатынас ретінде қарастырды. Егерде үкімет қастандықтар мен наразылықтарға итермелемесе, егерде қол астындағы азаматтардың қорқуы өшпенділікке, ал жақсы көруі жек көруге айналмаса, онда мемлекет мызғымайды деп жазады.
Макиавелли — үкіметтің қол астындағы азаматтарға әмір бере білуінің шынайы қабілеттеріне басты назар аударады. "Әмірші" кітабында және басқа да шығармаларында италиялық және басқа да мемлекеттердің тарихы мен сол заманғы тәжірибесі мысалында адамдар мен әлеуметтік топтардың құштарлықтары мен ұмтылыстары туралы тұжырымдарына негізделген бірқатар ережелер, тәжірибелік ұсынымдар бар. Макиавелли мемлекет мұраты мен оның беріктігінің негізін — жеке тұлғаның қауіпсіздігі мен меншіктерінің мызғымастығы деп санады. Жекеменшіктің мызғымастығын, сол сияқты жеке тұлғаның қауіпсіздігін Макиавелли бостандықтың игілігі деп атады, мемлекеттің мұраты мен оның беріктігінің негізі деп есептеді. Оның ілімі бойынша, бостандық игілігі республикада неғұрлым жақсы қамтамасыз етіледі. Макиавеллидің мемлекеттің пайда болуы және басқару нысандарының иірімдері туралы идеяларын қайта жаңғыртады; антикалық авторлардың ізімен аралас (монархиядан, аристократиядан және демократиядан тұратын) нысанды дұрыс біледі.
Макиавелли ілімінің ерекшелігі оның аралас республиканы күресуші әлеуметтік топтардың ұмтылыстары мен мүдделері келісімінің нәтижесі және құралы деп есептеуінде.
Макиавелли халықтың бұзылғандығы туралы тарихшылардың ортақ пікірін жоққа шығаруға тырысты. Бұқара халық өміршілерден гөрі тұрақтырақ, адал, дана және пайымдағыш. Егерде жеке билеуші өмірші заңды дұрыс құрса, жаңа құрылыстар мен жаңа мекемелерді құрайтын болса, халық сол құрылған құрылысты сақтайды. Халық жалпы мәселелерде көп қателессе де, жеке мәселелерде өте сирек қателеседі. Ақсүйектердің халықтан айырмашылығы бар, оны Макиавелли мемлекеттің болмауы мүмкін емес және қажет бөлігі деп санады. Ақсүйектердің қатарынан көптеген мемлекеттік қайраткерлер, лауазымды адамдар, әскери басшылар шығады.
Ерікті мемлекет халық пен ақсүйектердің ымыраласуына негізделуге тиіс; "аралас республиканың" мәні де осында — мемлекеттік органдар жүйесі аристократиялық және демократиялық мекемелерді қамтиды, олардың әрқайсысы халықтың тиісті бөлігінің мүдделерін таныта және қорғай отырып, сол мүдделерге басқа бөлігінің қол сұғуын тежеді.
Макиавелли саясаттың маңызды кұралы деп дінді санады. Макиавелли:
| | Дін — адамдардың ақыл-ойы мен парасатына ықпал етудің күшті құралы | |
,
— деп тұжырымдады. Осы себептен мемлекеттердің негізін қалаушылар мен данышпан, заң шығарушылардың барлығы құдайдың өміріне жүгінген. Жақсы дін бар жерде әскер құру да оңай. Мемлекет дінді қол астындағы азаматтарды басқару үшін пайдалануға тиіс.
Макиавелли шығармалары әлеуметтік ойлардың кейінгі дамуына орасан зор ықпал етті.
Дереккөздер
- Dal Villani, nella sua Cronica
- La sua trascrizione del De rerum natura è nel manoscritto Vaticano Rossiano 884
- Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
- Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Niccolò Machiavelli |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nikkolo di Bernardo dej Makiavelli ital Niccolo di Bernardo dei Machiavelli 3 mamyr 1469 zhyl Florenciya 21 mausym 1527 zhyl sonda italiyalyk filosof zhazushy sayasatker florenciyalyk diplomat sayasi teoretik sayasi biliktin zhana tarihtagy algashky analitigi Nikkolo Makiavelliital Niccolo di Bernardo dei MachiavelliZhalpy maglumatTugan kүni3 mamyr 1469 1469 05 03 Tugan zheriFlorenciyaҚajtys bolgan kүni22 mausym 1527 1527 06 22 58 zhas Қajtys bolgan zheriFlorenciyaAzamattygy ItaliyaShygarmashylygyMektep dәstүrRenessans gumanizmy sayasi realizmy klassikalyk respublikanizmBagytyKezenRenessans filosofiyasyNegizgi kyzygushylygySayasat sayasi filosofiya tarihҚoltanbasyNikkolo MakiavelliBiografiyasy1469 zhyly Florenciya kala memleketinin manyndagy San Kashano eldi mekeninde Bernardo di Nikkolo Makiavelli 1426 1500 advokatynyn zhәne Bartolommeya di Stefano Nelidin 1441 1496 otbasynda tugan Nikkolodan baska otbasynda eki үlken apasy Primavera 1465 Margarita 1468 zhәne Totto 1475 atty kishi inisi bolgan Zhas kezinde latyn zhәne italiyalyk klassikalyk shygarmalarymen tolyk tanyskan Tit Livij Ciceronnyn enbekterin zerttegen ezhelgi grek tilin okymaganmen Fukidid Polibij zhәne Plutarhtyn shygarmalarynyn latynsha audarmalarym zerdelep okygan Sayasatka zhas kezinen kyzykkanyna Rimdagy floreciyanyn elshisi bolgan Rikardo Bekki atty dosyna 1498 zhyldyn 9 nauryzynda zhazylgan haty kuә Hatynda zhas Makiavelli Dzhirolamo Savonarolanyn sayasi is әreketterine sipattama bergen Tagy bizdin uakytka dejin saktalyp kalgan hat 1497 zhyldyn 2 zheltoksanynda kardinal Dzhovanni Lopeska zhazgan haty Hatynda Makiavelli zher dauy turaly zhazgan Negizgi ideyalaryOnyn negizgi ideyasy memlekette adamdar arasyndagy zheke katynastardy retteushi etikadan baska principter boluy kerek Negizgi bagyt bilikke zhetu zhәne retteu Sondyktan Makiavelli bojynsha basshy zhagdajga bajlanysty әreket etui kazhet Makiavellidin Tit Livijdin birinshi dekadaga oj tolganystary Әmirshi Әskeri oner turaly zhәne t b shygarmalary sayasi kukyktyk ideologiyasyna negiz boldy Makiavelli Өtkendi zertteu bolashakty bolzhauga nemese konelerdin mysalymen osy shaktagy pajdaly is әreketterdin kuraly men tәsilderin anyktauga mүmkindik beredi dep tүjdi Makiavelli memleketti onyn nysanyna karamastan үkimet pen azamattar arasyndagy olardyn korkuy men zhaksy koruine tireletin katynas retinde karastyrdy Egerde үkimet kastandyktar men narazylyktarga itermelemese egerde kol astyndagy azamattardyn korkuy oshpendilikke al zhaksy korui zhek koruge ajnalmasa onda memleket myzgymajdy dep zhazady Makiavelli үkimettin kol astyndagy azamattarga әmir bere biluinin shynajy kabiletterine basty nazar audarady Әmirshi kitabynda zhәne baska da shygarmalarynda italiyalyk zhәne baska da memleketterdin tarihy men sol zamangy tәzhiribesi mysalynda adamdar men әleumettik toptardyn kushtarlyktary men umtylystary turaly tuzhyrymdaryna negizdelgen birkatar erezheler tәzhiribelik usynymdar bar Makiavelli memleket muraty men onyn beriktiginin negizin zheke tulganyn kauipsizdigi men menshikterinin myzgymastygy dep sanady Zhekemenshiktin myzgymastygyn sol siyakty zheke tulganyn kauipsizdigin Makiavelli bostandyktyn igiligi dep atady memlekettin muraty men onyn beriktiginin negizi dep eseptedi Onyn ilimi bojynsha bostandyk igiligi respublikada negurlym zhaksy kamtamasyz etiledi Makiavellidin memlekettin pajda boluy zhәne baskaru nysandarynyn iirimderi turaly ideyalaryn kajta zhangyrtady antikalyk avtorlardyn izimen aralas monarhiyadan aristokratiyadan zhәne demokratiyadan turatyn nysandy durys biledi Makiavelli iliminin ereksheligi onyn aralas respublikany kүresushi әleumettik toptardyn umtylystary men mүddeleri kelisiminin nәtizhesi zhәne kuraly dep esepteuinde Makiavelli halyktyn buzylgandygy turaly tarihshylardyn ortak pikirin zhokka shygaruga tyrysty Bukara halyk omirshilerden gori turaktyrak adal dana zhәne pajymdagysh Egerde zheke bileushi omirshi zandy durys kursa zhana kurylystar men zhana mekemelerdi kurajtyn bolsa halyk sol kurylgan kurylysty saktajdy Halyk zhalpy mәselelerde kop katelesse de zheke mәselelerde ote sirek katelesedi Aksүjekterdin halyktan ajyrmashylygy bar ony Makiavelli memlekettin bolmauy mүmkin emes zhәne kazhet boligi dep sanady Aksүjekterdin katarynan koptegen memlekettik kajratkerler lauazymdy adamdar әskeri basshylar shygady Erikti memleket halyk pen aksүjekterdin ymyralasuyna negizdeluge tiis aralas respublikanyn mәni de osynda memlekettik organdar zhүjesi aristokratiyalyk zhәne demokratiyalyk mekemelerdi kamtidy olardyn әrkajsysy halyktyn tiisti boliginin mүddelerin tanyta zhәne korgaj otyryp sol mүddelerge baska boliginin kol suguyn tezhedi Makiavelli sayasattyn manyzdy kuraly dep dindi sanady Makiavelli Din adamdardyn akyl ojy men parasatyna ykpal etudin kүshti kuraly dep tuzhyrymdady Osy sebepten memleketterdin negizin kalaushylar men danyshpan zan shygarushylardyn barlygy kudajdyn omirine zhүgingen Zhaksy din bar zherde әsker kuru da onaj Memleket dindi kol astyndagy azamattardy baskaru үshin pajdalanuga tiis Makiavelli shygarmalary әleumettik ojlardyn kejingi damuyna orasan zor ykpal etti DerekkozderDal Villani nella sua Cronica La sua trascrizione del De rerum natura e nel manoscritto Vaticano Rossiano 884 Sayasi tүsindirme sozdik Almaty 2007 ISBN 9965 32 491 3 Biekenov K Sadyrova M Әleumettanudyn tүsindirme sozdigi Almaty Sozdik Slovar 2007 344 bet ISBN 9965 822 10 7Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Niccolo Machiavelli