Мұхаммед әл Мұғтазз араб محمد المعتز 845 Самарра 18 маусым 869 Самарра Ислам халифатының 32 ші халифасы мүміндердің әмір

Әл-Мұғтазздың әкесі әл-Мүтәуәккил оны әл-Мұнтасырдан кейінгі тақ мұрагері етіп қалдырған болатын. Бірақ жоғарыда да айтып өткеніміздей, әл-Мұстағин таққа келісімен түркі текті қолбасшылардың талабымен оны және бауыры әл-Мұғтаззды қаматады. Әл-Мұстағин мен әскербасылардың арасында келеңсіздік шыққанда халық әл-Мұғтаззды түрмеден шығарып, оған серт береді. Әл-Мұғтаззға серт берілген уақыттан бастап 18 маусым 869 жылға дейін билік етеді.

Әл-Мұғтазздың билігі кезінде түркі қолбасшылардың арасында да, әскердің басқа да бөліктерінде қарама-қайшылық пен күрес жалғасты. Халифа әл-Мұғтазздың дәуірі түркілердің саяси ықпалының ең күшті болған және қарсы күштердің де бас қосқан уақыт болып табылады. Әл-Мүтәуәккилден басталған түркілерге қарсы әрекет ақырындап күшейіп бар жатты. Бір жағынан, әскердің ішінде басқа да ұлттардан кейбір топтардың құрылуы, екінші жағынан, халықтың нақты түрде күреске кірісуі — түркі текті қолбасшылар үшін қауіптің белгісі еді.

Әл-Мұғтазз халифалықтан алыстатылғаннан кейін жанын аман алып қалатынына сөз бергенімен әл-Мұстағинді өлтірткен болатын. Әл-Мұғтазз әл-Мұстағинге берген сөзін бұзумен қатар, Ибраһим әл-Муаядты да мұрагерліктен алыстатып, оны және бауыры Әбу Ахмедті түрмеге қамайды.

Оның дәуірінде Фаристі алған Жақып ибн Ләйстің ықпалы күшейе түседі.

Әскерлер мемлекет қазынасында түк қалмағандықтан, жалақыларын сұрап әл-Мұғтаззға келеді. Әл-Мұғтазз оларға ештеңе төлей алмайтын болғандықтан, оны тақтан алыстатуға шешім қабылдап, биліктен бас тартуға мәжбүрлейді. Оған халифалықтан бас тартқандығын растайтын сөздерді өз қолымен жаздыртып алғаннан кейін, үш күн бойы ас-сусыз азапталып өлтірілуі сол кездегі халифалық биліктің қаншалықты деңгейде болғанын көрсетуге жеткілікті болса керек.

Дереккөздері

Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4

[1] Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4