Ахмед әл Мұстағин араб أحمد المستعين 835 Самарра 17 қазан 866 Уасыт Ислам халифатының 31 ші халифасы мүміндердің әмірі А

Әл-Мұнтасыр қайтыс болған соң лауазымды тұлғалар бас қосып, әл-Мұстағинді халифа етіп тағайындайды. Ал Жағфар әл-Мүтәуәккилдің ұлдарының бірінің халифа болуға ешбір мүмкіндігі болмады.

Халифа бұл кезде ықпалды болды деп айту қиын. Әл-Мұстағин билікке алып келген түркілер ешқандай бұйрық күтпей өздері қалағандай шешім шығаратын. Мемлекеттік қызметкерлер олардың көңіліне жағатын іс жасаса орындарында қалып, кері жағдайда олардың орнына басқа адамдарды тағайындалатын. Мемлекетке салықтан түскен кіріс те соларға жеткізілетін.

Көтерілістер

Бұл дәуірде Зәйдия мәзһабынан бірінен кейін бірі Жақия ибн Омар Куфада, Хасан ибн Зәйд Табаристанда билікке қарсы бас көтерді. Жақия ибн Омар өлтірілген соң, Куфадағы көтеріліс басылғанымен, Хасан ибн Зәйдтің жақтастары Табаристан мен Рейді қолдарына қаратты. Бұл көтеріліс жайлы астанаға хабар жеткен соң, бас қолбасшы Уасф Хасан ибн Зәйдтің ол жерді қолға алғанын қаламағандықтан, әскер аттандырды. Алайда Хасан ибн Зәйд Табаристанда Зәйдия мемлекеті деп аталған мемлекет құрады. Бұл мемлекет бір ғасыр (864-965) өмір сүргенімен жүйелі түрде билік жүргізді дей алмаймыз.

Әл-Мұстағиннің дәуірінде түркі қолбасшылары арасында қақтығыстар орын ала бастады. Әмирәйн (қос қолбасшы) ретінде танылған Боға мен Уасфтың арасындағы келіспеушіліктерге байланысты халифа Самарраны тастап, Бағдатқа қоныс аударды (25 қаңтар 866 жылы). Түркі қолбасшылар қанша рет айтқанымен халифа қайтадан Самарраға оралған жоқ. Осыған байланысты қолбасшылар әл-Мұғтаззды түрмеден шығарып алып, халифа деп жариялайды. Ал оның бауыры әл-Муаядты одан кейінгі тақ мұрагері етіп бекітті.

Осылайша Бағдат әл-Мұстағин, Самарра әл-Мұғтазздың қолына өтті. Әл-Мұстағин барлық салықтың Бағдатқа жіберілуін бұйырды. Сонымен қатар Самаррадағы түркі тектес қолбасшыларға хат жазып, әл-Мұғтаззға берген серттерінен бас тартуға шақырды. Әл-Мұғтазз да әл-Мұстағиннің істеріне жауап беретін Мұхаммед ибн Әбдуллаһ ибн Тахирге хат жазып, өзіне серт беруге шақырып, әл-Мұстағинді тақтан алыстатқанын қалады. Алайда бұндай хаттар ешқандай нәтиже берген жоқ. Ақыр соңында әл-Мұғтазз Бағдатқа қарсы әскер аттандырды. 865 жылдың соңына таман Бағдат қаласы қоршауға алынды. Нәтижеде, Ибн Тахир әл-Мұғтаззға серт берді. 25 қаңтар 866 жылы Ибн Тахир әл-Мұстағиннің тақтан түсірілгенін айтты. Әл-Мұстағин кейін әл-Мұғтаззға серт беріп, Уасыт қаласына қоныс аударды.

Соғыстары

Бұл дәуірде ішкі тұрақсыздықтың себебінен алғашында шекараға назар аударылмады. Бірақ кейін Омар ибн Әбдуллаһ пен Әли ибн Жақия әл-Армени атты екі қолбасшы Византияға қарсы жемісті шабуылдар ұйымдастырды.

Тұлғалық қасиеттері

Әл-Мұстағин халифалық нышандарды арнайы қызметкерлерге тапсырғаннан кейін отбасымен бірге Уасыт қаласына бет алады. Әл-Мұстағин 17 немесе 20 қазан 866 жылы әл-Мұғтазздың әмірімен Самаррада өлтіріледі. Әл-Мұстағиннің өте жомарт болғандығы және өзінен бұрынғы халифалар жинаған алтын, асыл тастар, қарулар мен басқа құнды заттарды айналасындағылардың қарсы болғанына қарамай садақа етіп таратып жібергендігі айтылады.

Дереккөздері

Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4

[1] Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4