Мүрсейіт Бікеұлы

Мүрсейіт Бікеұлы (1860, қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданы – 1917, сонда) –Абай шығармаларын жинап, көшіруші, насихаттаушы. Семейде орыс мектебінде, кейін Бұхарада білім алған. Семей оязының кеңсесінде тілмаш әрі писарь, мектепте мұғалім болған. Абай оны ауылына алдырып, бала оқыттырды. Мүрсейіттің балаларға жазып берген “Жарапазан” өлеңін оқыған Абай оған өз өлеңдерін жинап, жазып жүруді тапсырған. Абай өлеңдері 5 дәптерге жазылып алынған, екеуі Қазақстан Ұлттық кітапханасының қолжазбалар қорында, біреуі “Әуезов үйі” ғылыми-мәдени орталығында сақтаулы. Абайдың Семейдегі мемлекеттік әдеби-мемориалдық қорығында дәптерлердің фото-көшірмелері бар. 1909 жылы Абайдың тұңғыш жинағын даярлау кезінде ол Тұрағұл мен Кәкітайға көп көмек көрсеткен. Абай шығармаларының түпнұсқасы сақталмағандықтан, Мүрсейіт қолжазбалары негізгі нұсқа саналады.

Мүрсейіт (Нурсейіт)Бікеұлы (1860-1917)- Абай өлеңдерін қағазға түсіріп, бүгінгі ұрпаққа жеткізуге орасан зор еңбек сіңірген кісі. Мүрсейіттің 7-ші атасы - Әнет баба. Әнет - Абайдың 7-ші атасы Әйтекпен бір туыс. Әнеттің бір ұлы-Байболат, Байболаттан - Бақай, Бақайдан - Тоққожа, Тоққожадан - Көбікен, Көбікеннен - Біке, Бікеден - Мүрсейіт. Орыс мектебінде 4 жыл, содан соң Бұхарда оқып, білім алған. Семей облыстық әкімшілігінде қызмет істеп жүрген көзінде Әбдіқызы Зағипа дауына байланысты Абайдың тапсыруымен Зағипа атынан арыз жазып, ұлықтарға жеткізген. Тағы да бір қыздың дауында қызға кемектесіп, жандаралдың сыртынан оның мөрін басып, азат етеді. Сол үшін Өскемен уезіне жер аударылады. Сұлушоқы болысы Терістаңбалы елінің Кенек руындағы нағашы атасы Рай деген кісінің қолында тұрып, бала оқытып, молда болады. Бірнеше жылдан кейін Тобықты еліне қайтып келеді. Сол күннен бастап оны Абай өз аулына алғызып, бала оқыттырады. Мүрсейіттің балаларға жазып берген өлеңін көрген Абай оған өз өлеңін жинап, жазып жүруді тапсырып, қалам ақысын төлеп тұратынын айтады. Мүрсейіт бұл тапсырманы ыждағатпен орыңдайды. Өлең жазылған дәптерді сұраушылар кебейген соң Мүрсейіт оларға да көшіріп беріп отырады. Абай өлеңдері 5 дәптерге жазып алынған, олардың екеуі - қазірде Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының сирек кездесетін қолжазбалар қорында, біреуі - М. Әуезовтың әдеби-мемориалдық мұражайы қорында. Абайдың Семейдегі мемлекттік әдеби-мемориалдық қорығында сол дәптердің фото-көшірмесі бар. 1909 ж. Абай- дың Санкт-Петербургте жарық көрген тұңғыш өлеңдер жинағын даярлау кезінде ол Тұрағұл мен Кәкітайға көп көмек керсеткен. Мүрсейіт қолжазбалары Абай шығармаларының бастыда негізгі нұсқасы болып саналады.

Дереккөздер

1. "Қазақ энцклопедиясы - VI"
2. Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9