Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Монровия (ағылш. Monrovia) — Либерияның астанасы. Монтсеррадо округінің аумағында, Атлант мұхитының жағалауындағы порт, Сент-Пол өзенінің сағасындағы жасанды шығанақта орналасқан. Халқы 1 010 970 адам (2008).
| Қала | |
| Монровия | |
| Monrovia | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
|
| |
| Мэр | Джефферсон Т. Коиджи |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары | 6°18′38″ с. е. 10°48′17″ б. б. / 6.31056° с. е. 10.80472° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 6°18′38″ с. е. 10°48′17″ б. б. / 6.31056° с. е. 10.80472° б. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | 1822 |
| Бұрынғы атаулары | Кристополис |
| Уақыт белдеуі |
|
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 1 010 970 адам (2008) |
Монровия шекарасы | |
 Ортаққордағы санаты: Монровия | |
Этимология
Ол 1822 жылы құлдықтан босатылған американдық негрлердің қонысы ретінде құрылған. Азат етілген құлдарды Африкаға көшіру басталған АҚШ президенті Джеймс Монроның құрметіне аталған. Осылайша, Монровия — Америка президентінің атымен аталған Вашингтоннан басқа әлемдегі жалғыз Астана.
Климат
Кёппеннің Климаттық классификациясына сәйкес Монровия тропикалық муссондық климат аймағында орналасқан. Жыл бойы бұл аумаққа жауын-шашынның көп мөлшері түседі (жылына шамамен 5140 мм). Климат жаңбырлы маусымның да, құрғақ маусымның да болуымен сипатталады. Алайда, тіпті құрғақ маусымда да жауын-шашын болады (бірақ жауын-шашын азаяды). Температура жыл бойы салыстырмалы түрде тұрақты болып қалады және 26 °C белгісіне жақын өзгереді.
Тарихы
Монровия туралы алғашқы ескерту XVI ғасырдың 60-жылдарына жатады. Сол жылдары португалдық теңізшілер осы аумақта бұрыннан бар елді мекенге Мезураду порты атауын берді. 1821 жылы Тәуелсіз колония құру мақсатында АҚШ-тан Африкаға құлдықтан босатылған негрлер келді, олар осы аумаққа алғашқы американдық қоныстанушылар болды. Олар бүгінде Сьерра-Леоне мемлекетіне тиесілі Шербро аралына қоныстанды. Жергілікті тұрғындар ерекше қонақжайлылықпен ерекшеленбеді және көптеген қоныстанушылар аборигендермен қатігез шайқаста қаза тапты. 1822 жылы тірі қалған американдықтарды Африкаға келген отандастары құтқарып, Мезураду портына жеткізді, онда олар Кристополис елді мекенін құрды. 1824 жылы қала американдық президент Джеймс Монроның құрметіне Монровия болып өзгертілді, ол құлдықтан босатылған негрлерді Либерияға көшіру саясатының белсенді жақтаушысы болды, бұл Америкадағы қара нәсілділерді босату процесін тегістей алады деп сенді. Осылайша, Монровия Америка президентінің атымен аталған әлемдегі жалғыз астана болды (Вашингтонды есептемегенде).
1845 жылы Монровияда 2 жылдан кейін Либерия тәуелсіз және егемен Республикасының ресми конституциясына айналған бір жоба бекітілген американдық отаршылдар қоғамының Анил съезі өтті.
ХХ ғасырдың басында Монровия 2 бөлікке бөлінді: Америка-Либерия халқының негізгі бөлігін паналаған және АҚШ-тың оңтүстігіндегі сәулет рухында салынған Монровияның өзі және кру, басса, гребо және басқалар мекендеген Крутаун. Сол кезде Астананың 4000 тұрғынының 2500-і американдық-либериялықтар болды. Бірінші дүниежүзілік соғыста Монровияны Германия бомбалады. 1926 жылға қарай Монровияға елдің басқа бөліктерінен әртүрлі этностар өкілдерінің көші-қоны белсенді қарқын ала бастады, олардың басты мақсаты жұмыс іздеу болды.
1979 жылы Монровияда Африка Бірлігі ұйымына мүше елдердің конференциясы өтті, оны сол кездегі Либерия президенті Уильям Толберт басқарды. Толберт өзінің билігі кезінде Монровиядағы мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасын жүзеге асыра алды және Либерия университетінде оқу ақысын екі есе азайтты. 1980 жылы әскери төңкеріс Толбертті Президент қызметінен босатты және оның көптеген одақтастары қамауға алынды.
Бірінші (1989-1996) және екінші (1999-2003) азаматтық соғыстар кезінде қала қатты зардап шекті. Монровияға 2003 жылдың 18 шілдесінен 14 тамызына дейін созылған блокада кезінде ерекше үлкен зиян келтірілді. Көптеген ғимараттар қирап, қаланың барлық дерлік инфрақұрылымы жойылды. Ең үлкен қақтығыстар 1990 жылы Сэмюэл Доу Үкіметінің жақтастары мен Князь Джонсонның одақтастары арасында және 1992 жылы Либерияның ұлттық патриоттық майданы қаланы қоршау кезінде болды. Соғыс қимылдары аяқталғаннан кейін көптеген балалар ата-анасыз және баспанасыз қалды, ал жастар білім алу мүмкіндігінен айырылды.
2002 жылы Монровиядағы балық базарының аумағында Лейма Гбоуи Либерия әйелдерінің жаппай бейбіт қойылымын ұйымдастырды, оның барысында еліміздің түкпір-түкпірінен Астанаға келген әділ жыныстың өкілдері дұға оқып, ән айтты. Бұл қозғалыс 2003 жылы екінші азаматтық соғыстың аяқталуына және ел президенті болып Хелен Джонсон-Серлиф сайлануына ықпал етті. Осылайша, Либерия әйел президент бастаған алғашқы Африка елі болды.
Экономика
Қалада екі халықаралық әуежай бар: «Сприггс Пейна» әуежайы және «Робертс» әуежайы.
Монровия—Батыс Африкадағы жалғыз бажсыз порт. Қала тауарлардың көрші елдерге транзитінен айтарлықтай кіріс алады. Жүк айналымы жылына шамамен 12 млн тоннаны құрайды. Азық-түлік, мұнай-химия, фармацевтика, цемент, балық аулау салалары дамыған.
Мәдениет
Монровиядағы туристердің назарын Либерияның Ұлттық мұражайы, Монровияның масондық ғибадатханасы, жағалау базары және бірнеше жағажайлар тартуы мүмкін. Қалада сонымен қатар 10 000 адамға арналған Антуанетт Тубман стадионы және Сэмюэль Доу каньоны спорт кешені (40 000 орынға арналған және Африкадағы ең үлкендердің бірі) орналасқан.
Білім
Монровияда Либерия университеті, Каттингтон колледжі және басқа да мемлекеттік және жеке оқу орындары орналасқан. Медициналық білімді А. М. Доглиотти атындағы медицина колледжінде алуға болады, сонымен қатар Тубман медицина институтында фельдшерлік және мейірбике істернінің негіздері оқытылады.
Атақты жергілікті тұрғындар
- Джордж Веа—Либериялық саясаткер, әйгілі футболшы (Либерия құрамасының шабуылшысы). 2018 жылы Либерия президенті болып сайланды.
- Секу Олисе—нигериялық және Либериялық футболшы, Мәскеу ЦСКА мен Краснодар Кубанінің бұрынғы оң жақ жартылай қорғаушысы.
- Уилтон Санкавуло—Либериялық саясаткер, жазушы; Либерия Мемлекеттік кеңесінің төрағасы (1995-1996).
Басшылары
XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап қала басшылары:
- В. Ф. Нельсон, 1870 ж.
- С. Т. О. Кинг, 1880 ж.
- Х. А. Уильямс, 1890 ж.
- Артур Беркли, 1892-1902жж.
- Габриэль М. Джонсон, 1920 ж.
- Нейтон С. Росс, 1956-1969жж.
- Эллен А. Сэндимени, 1970 ж. (бірінші әйел әкім)
- Офелия Хофф Сейтуме, 2001-2009жж.
- Мэри Броу, 2009-2013жж.
- Клара Дойвого, 2014 жылдан бастап.
Дереккөздер
- Поспелов, 2002, с. 364.
- Robin Dunn-Marcos, Konia T. Kollehlon, Bernard Ngovo, and Emily Russ (2005) in Donald A. Ranard (ed.) Liberians: An introduction to their history and culture (Washington: Center for Applied Linguistics) available online here [1] Архивная копия от 24 июля 2006 на Wayback Machine
- https://books.google.com/books?id=ZJfJHjiiDyUC&pg=PA367&lpg=PA367&dq=prominent+americo-liberians&source=web&ots=jLDDQd-Dma&sig=y3RqiNeNk9KDFnYd4W5hAeLT8nY&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=9&ct=result
- https://web.archive.org/web/20091227090728/http://www.odemagazine.com/blogs/readers_blog/9001/leymah_gbowee_peace_warrior_for_liberia
- http://edition.cnn.com/2009/WORLD/africa/10/30/africa.women/ Мұрағатталған 18 мамырдың 2020 жылы.
- http://www.masshist.org/findingaids/doc.cfm?fa=fa0221 Мұрағатталған 30 желтоқсанның 2011 жылы.
- https://books.google.com/books?id=FaEs88IpUzEC&pg=PA117&lpg=PA117&dq=mayors+of+monrovia+liberia+-broh&source=bl&ots=GfLUtMR-V7&sig=okGI4iuPB28fsfbcIbaYn1D0oG0&hl=en&ei=2EZpS62wGY_2sgOnq6SVBQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAoQ6AEwATge#v=onepage&q=&f=false
- A history of the African Methodist Episcopal church: being a volume supplemental to A history of the African Methodist Episcopal church
- https://books.google.com/books?id=NGgTAQAAMAAJ&pg=RA6-PA34
- http://www.international.ucla.edu/africa/mgpp/intro08.asp
- "Nathan Ross; Was Mayor Of Monrovia". The Washington Post. 2003-01-28.
- Thompson, Era Bell. Liberian Lady Wears Three Hats (англ.) // Ebony. — 1972. — January. — P. 54—62.
- Liberia: Mary Broh Resigns AllAfrica, 4/03/2013
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Monroviya agylsh Monrovia Liberiyanyn astanasy Montserrado okruginin aumagynda Atlant muhitynyn zhagalauyndagy port Sent Pol ozeninin sagasyndagy zhasandy shyganakta ornalaskan Halky 1 010 970 adam 2008 ҚalaMonroviyaMonroviaӘkimshiligiEl Liberiya LiberiyaMerDzhefferson T KoidzhiTarihy men geografiyasyKoordinattary6 18 38 s e 10 48 17 b b 6 31056 s e 10 80472 b b 6 31056 10 80472 G O Ya Koordinattar 6 18 38 s e 10 48 17 b b 6 31056 s e 10 80472 b b 6 31056 10 80472 G O Ya Қurylgan uakyty1822Buryngy ataularyKristopolisUakyt beldeuiTurgyndaryTurgyny1 010 970 adam 2008 MonroviyaMonroviya shekarasyOrtakkordagy sanaty MonroviyaMonroviya koshesiEtimologiyaOl 1822 zhyly kuldyktan bosatylgan amerikandyk negrlerdin konysy retinde kurylgan Azat etilgen kuldardy Afrikaga koshiru bastalgan AҚSh prezidenti Dzhejms Monronyn kurmetine atalgan Osylajsha Monroviya Amerika prezidentinin atymen atalgan Vashingtonnan baska әlemdegi zhalgyz Astana KlimatKyoppennin Klimattyk klassifikaciyasyna sәjkes Monroviya tropikalyk mussondyk klimat ajmagynda ornalaskan Zhyl bojy bul aumakka zhauyn shashynnyn kop molsheri tүsedi zhylyna shamamen 5140 mm Klimat zhanbyrly mausymnyn da kurgak mausymnyn da boluymen sipattalady Alajda tipti kurgak mausymda da zhauyn shashyn bolady birak zhauyn shashyn azayady Temperatura zhyl bojy salystyrmaly tүrde turakty bolyp kalady zhәne 26 C belgisine zhakyn ozgeredi TarihyMonroviya turaly algashky eskertu XVI gasyrdyn 60 zhyldaryna zhatady Sol zhyldary portugaldyk tenizshiler osy aumakta burynnan bar eldi mekenge Mezuradu porty atauyn berdi 1821 zhyly Tәuelsiz koloniya kuru maksatynda AҚSh tan Afrikaga kuldyktan bosatylgan negrler keldi olar osy aumakka algashky amerikandyk konystanushylar boldy Olar bүginde Serra Leone memleketine tiesili Sherbro aralyna konystandy Zhergilikti turgyndar erekshe konakzhajlylykpen erekshelenbedi zhәne koptegen konystanushylar aborigendermen katigez shajkasta kaza tapty 1822 zhyly tiri kalgan amerikandyktardy Afrikaga kelgen otandastary kutkaryp Mezuradu portyna zhetkizdi onda olar Kristopolis eldi mekenin kurdy 1824 zhyly kala amerikandyk prezident Dzhejms Monronyn kurmetine Monroviya bolyp ozgertildi ol kuldyktan bosatylgan negrlerdi Liberiyaga koshiru sayasatynyn belsendi zhaktaushysy boldy bul Amerikadagy kara nәsildilerdi bosatu procesin tegistej alady dep sendi Osylajsha Monroviya Amerika prezidentinin atymen atalgan әlemdegi zhalgyz astana boldy Vashingtondy eseptemegende 1845 zhyly Monroviyada 2 zhyldan kejin Liberiya tәuelsiz zhәne egemen Respublikasynyn resmi konstituciyasyna ajnalgan bir zhoba bekitilgen amerikandyk otarshyldar kogamynyn Anil sezi otti HH gasyrdyn basynda Monroviya 2 bolikke bolindi Amerika Liberiya halkynyn negizgi boligin panalagan zhәne AҚSh tyn ontүstigindegi sәulet ruhynda salyngan Monroviyanyn ozi zhәne kru bassa grebo zhәne baskalar mekendegen Krutaun Sol kezde Astananyn 4000 turgynynyn 2500 i amerikandyk liberiyalyktar boldy Birinshi dүniezhүzilik sogysta Monroviyany Germaniya bombalady 1926 zhylga karaj Monroviyaga eldin baska bolikterinen әrtүrli etnostar okilderinin koshi kony belsendi karkyn ala bastady olardyn basty maksaty zhumys izdeu boldy 1979 zhyly Monroviyada Afrika Birligi ujymyna mүshe elderdin konferenciyasy otti ony sol kezdegi Liberiya prezidenti Uilyam Tolbert baskardy Tolbert ozinin biligi kezinde Monroviyadagy memlekettik turgyn үj bagdarlamasyn zhүzege asyra aldy zhәne Liberiya universitetinde oku akysyn eki ese azajtty 1980 zhyly әskeri tonkeris Tolbertti Prezident kyzmetinen bosatty zhәne onyn koptegen odaktastary kamauga alyndy Birinshi 1989 1996 zhәne ekinshi 1999 2003 azamattyk sogystar kezinde kala katty zardap shekti Monroviyaga 2003 zhyldyn 18 shildesinen 14 tamyzyna dejin sozylgan blokada kezinde erekshe үlken ziyan keltirildi Koptegen gimarattar kirap kalanyn barlyk derlik infrakurylymy zhojyldy En үlken kaktygystar 1990 zhyly Semyuel Dou Үkimetinin zhaktastary men Knyaz Dzhonsonnyn odaktastary arasynda zhәne 1992 zhyly Liberiyanyn ulttyk patriottyk majdany kalany korshau kezinde boldy Sogys kimyldary ayaktalgannan kejin koptegen balalar ata anasyz zhәne baspanasyz kaldy al zhastar bilim alu mүmkindiginen ajyryldy 2002 zhyly Monroviyadagy balyk bazarynyn aumagynda Lejma Gboui Liberiya әjelderinin zhappaj bejbit kojylymyn ujymdastyrdy onyn barysynda elimizdin tүkpir tүkpirinen Astanaga kelgen әdil zhynystyn okilderi duga okyp әn ajtty Bul kozgalys 2003 zhyly ekinshi azamattyk sogystyn ayaktaluyna zhәne el prezidenti bolyp Helen Dzhonson Serlif sajlanuyna ykpal etti Osylajsha Liberiya әjel prezident bastagan algashky Afrika eli boldy EkonomikaҚalada eki halykaralyk әuezhaj bar Spriggs Pejna әuezhajy zhәne Roberts әuezhajy Monroviya Batys Afrikadagy zhalgyz bazhsyz port Қala tauarlardyn korshi elderge tranzitinen ajtarlyktaj kiris alady Zhүk ajnalymy zhylyna shamamen 12 mln tonnany kurajdy Azyk tүlik munaj himiya farmacevtika cement balyk aulau salalary damygan MәdenietMonroviyadagy turisterdin nazaryn Liberiyanyn Ұlttyk murazhajy Monroviyanyn masondyk gibadathanasy zhagalau bazary zhәne birneshe zhagazhajlar tartuy mүmkin Қalada sonymen katar 10 000 adamga arnalgan Antuanett Tubman stadiony zhәne Semyuel Dou kanony sport kesheni 40 000 orynga arnalgan zhәne Afrikadagy en үlkenderdin biri ornalaskan BilimMonroviyada Liberiya universiteti Kattington kolledzhi zhәne baska da memlekettik zhәne zheke oku oryndary ornalaskan Medicinalyk bilimdi A M Dogliotti atyndagy medicina kolledzhinde aluga bolady sonymen katar Tubman medicina institutynda feldsherlik zhәne mejirbike isterninin negizderi okytylady Atakty zhergilikti turgyndarDzhordzh Vea Liberiyalyk sayasatker әjgili futbolshy Liberiya kuramasynyn shabuylshysy 2018 zhyly Liberiya prezidenti bolyp sajlandy Seku Olise nigeriyalyk zhәne Liberiyalyk futbolshy Mәskeu CSKA men Krasnodar Kubaninin buryngy on zhak zhartylaj korgaushysy Uilton Sankavulo Liberiyalyk sayasatker zhazushy Liberiya Memlekettik kenesinin toragasy 1995 1996 BasshylaryXIX gasyrdyn ekinshi zhartysynan bastap kala basshylary V F Nelson 1870 zh S T O King 1880 zh H A Uilyams 1890 zh Artur Berkli 1892 1902zhzh Gabriel M Dzhonson 1920 zh Nejton S Ross 1956 1969zhzh Ellen A Sendimeni 1970 zh birinshi әjel әkim Ofeliya Hoff Sejtume 2001 2009zhzh Meri Brou 2009 2013zhzh Klara Dojvogo 2014 zhyldan bastap DerekkozderPospelov 2002 s 364 Robin Dunn Marcos Konia T Kollehlon Bernard Ngovo and Emily Russ 2005 in Donald A Ranard ed Liberians An introduction to their history and culture Washington Center for Applied Linguistics available online here 1 Arhivnaya kopiya ot 24 iyulya 2006 na Wayback Machine https books google com books id ZJfJHjiiDyUC amp pg PA367 amp lpg PA367 amp dq prominent americo liberians amp source web amp ots jLDDQd Dma amp sig y3RqiNeNk9KDFnYd4W5hAeLT8nY amp hl en amp sa X amp oi book result amp resnum 9 amp ct result https web archive org web 20091227090728 http www odemagazine com blogs readers blog 9001 leymah gbowee peace warrior for liberia http edition cnn com 2009 WORLD africa 10 30 africa women Muragattalgan 18 mamyrdyn 2020 zhyly http www masshist org findingaids doc cfm fa fa0221 Muragattalgan 30 zheltoksannyn 2011 zhyly https books google com books id FaEs88IpUzEC amp pg PA117 amp lpg PA117 amp dq mayors of monrovia liberia broh amp source bl amp ots GfLUtMR V7 amp sig okGI4iuPB28fsfbcIbaYn1D0oG0 amp hl en amp ei 2EZpS62wGY 2sgOnq6SVBQ amp sa X amp oi book result amp ct result amp resnum 2 amp ved 0CAoQ6AEwATge v onepage amp q amp f false A history of the African Methodist Episcopal church being a volume supplemental to A history of the African Methodist Episcopal church https books google com books id NGgTAQAAMAAJ amp pg RA6 PA34 http www international ucla edu africa mgpp intro08 asp Nathan Ross Was Mayor Of Monrovia The Washington Post 2003 01 28 Thompson Era Bell Liberian Lady Wears Three Hats angl Ebony 1972 January P 54 62 Liberia Mary Broh Resigns AllAfrica 4 03 2013