Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Маятник — өзіне түсірілген күштердің әсерінен қозғалмайтын нүктенің немесе осьтің төңірегінде тербелетін қатты дене. Әдетте Маятник деп ауырлық күші әсерінен тербеліс жасайтын денені атайды. Осы кезде Маятниктің осі оның ауырлық центрі арқылы өтпеуі тиіс.
Қарапайым Маятник ретінде ұзындығы l болатын жіпке (немесе жеңіл шыбыққа) ілінген кішігірім С салмағы бар жүкті алуға болады. Егер жіпті созылмайды деп қарастырсақ және жүктің мөлшерін жіптің ұзындығымен салыстырғанда ескермеуге болатын болса, ал жіптің массасы жүктің массасымен салыстырғанда ескерімсіз аз болса, онда жүкті О іліну нүктесінен өзгеріссіз l қашықтықта орналасқан материалдық нүкте деп қарастыруға болады. Мұндай Маятник деп аталады.
Егер тербелістегі денені материалдық нүкте деп қарастыруға болмайтын болса, онда Маятник физикалық Маятник деп аталады.
Егер тепе-теңдік қалыптан ауытқыған (С0) Маятникті қоя берсе немесе С нүктесіне бастапқы ауытқу жазықтығында жатқан және ОС-ға перпендикуляр бағытталған жылдамдық берілсе, онда М. бір тербеліс жасайды, ал С нүктесі шеңбер доғасының бойымен қозғалыс жасайды. Маятниктің бұл жағдайдағы қалпы бір координатпен анықталады. Жалпы жағдайда М. тербелісі гармон. тербеліске жатпайды: олардың Т периоды амплитудаға тәуелді болады. Егер де Маятниктің ауытқуы аз болатын болса, онда ол периоды: болатын гармон. тербеліске жуық тербеліс жасайды, мұндағы g — еркін түсу үдеуі; бұл жағдайда Т периоды тербеліс амплитудасына тәуелсіз болады, яғни тербеліс изохронды.
Физикалық Маятник ауырлық күшінің әсерінен аспаның (подвестің) горизонталь осі маңында тербеліс жасайтын қатты денеден тұрады. Болмашы бұрышына ауытқыған М-тің периоды: болатын гармон. тербеліс жасайды, мұндағы І— Маятниктің іліну (аспа) осіне қатысты анықталған инерция моменті, l — О іліну осінен С ауырлық центріне дейінгі қашықтық —Маятниктің массасы. Демек, физикалық Маятниктің тербеліс периоды ұзындығы l0=І/Ml болатын матем. Маятниктің тербеліс периодымен сәйкес келеді. Бұл ұзындық берілген физикалық Маятниктің келтірілген ұзындығы деп аталады. Маятниктер түрліше приборларда (сағат, т.б.) кеңінен қолданылады.
Серіппелі маятник
Серіппелі маятник - серіппенің серпімділік күшінің әсерінен түзу сызықты тербеліс жасайтын дене.
Дереккөздер
- Қазақ Энциклопедиясы
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mayatnik ozine tүsirilgen kүshterdin әserinen kozgalmajtyn nүktenin nemese ostin tonireginde terbeletin katty dene Әdette Mayatnik dep auyrlyk kүshi әserinen terbelis zhasajtyn deneni atajdy Osy kezde Mayatniktin osi onyn auyrlyk centri arkyly otpeui tiis Қarapajym Mayatnik retinde uzyndygy l bolatyn zhipke nemese zhenil shybykka ilingen kishigirim S salmagy bar zhүkti aluga bolady Eger zhipti sozylmajdy dep karastyrsak zhәne zhүktin molsherin zhiptin uzyndygymen salystyrganda eskermeuge bolatyn bolsa al zhiptin massasy zhүktin massasymen salystyrganda eskerimsiz az bolsa onda zhүkti O ilinu nүktesinen ozgerissiz l kashyktykta ornalaskan materialdyk nүkte dep karastyruga bolady Mundaj Mayatnik dep atalady Eger terbelistegi deneni materialdyk nүkte dep karastyruga bolmajtyn bolsa onda Mayatnik fizikalyk Mayatnik dep atalady Eger tepe tendik kalyptan auytkygan S0 Mayatnikti koya berse nemese S nүktesine bastapky auytku zhazyktygynda zhatkan zhәne OS ga perpendikulyar bagyttalgan zhyldamdyk berilse onda M bir terbelis zhasajdy al S nүktesi shenber dogasynyn bojymen kozgalys zhasajdy Mayatniktin bul zhagdajdagy kalpy bir koordinatpen anyktalady Zhalpy zhagdajda M terbelisi garmon terbeliske zhatpajdy olardyn T periody amplitudaga tәueldi bolady Eger de Mayatniktin auytkuy az bolatyn bolsa onda ol periody bolatyn garmon terbeliske zhuyk terbelis zhasajdy mundagy g erkin tүsu үdeui bul zhagdajda T periody terbelis amplitudasyna tәuelsiz bolady yagni terbelis izohrondy Fizikalyk Mayatnik auyrlyk kүshinin әserinen aspanyn podvestin gorizontal osi manynda terbelis zhasajtyn katty deneden turady Bolmashy buryshyna auytkygan M tin periody bolatyn garmon terbelis zhasajdy mundagy I Mayatniktin ilinu aspa osine katysty anyktalgan inerciya momenti l O ilinu osinen S auyrlyk centrine dejingi kashyktyk Mayatniktin massasy Demek fizikalyk Mayatniktin terbelis periody uzyndygy l0 I Ml bolatyn matem Mayatniktin terbelis periodymen sәjkes keledi Bul uzyndyk berilgen fizikalyk Mayatniktin keltirilgen uzyndygy dep atalady Mayatnikter tүrlishe priborlarda sagat t b keninen koldanylady Serippeli mayatnikSerippeli mayatnik serippenin serpimdilik kүshinin әserinen tүzu syzykty terbelis zhasajtyn dene DerekkozderҚazak Enciklopediyasy Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Fizika Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar S Torajgyrov atyndagy Pavlodar memlekettik universiteti 2006 ISBN 9965 808 88 0Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet