Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мария де Гиз (фр. Marie de Guise; 22 қараша 1515 жыл — 11 маусым 1560 жыл) — Шотландия королевасы, король V Джеймстің әйелі және 1554–1560 жылдары Шотландияның регенті. Оның регенттігі кезінде елде одан әрі саяси және діни даму бағытын таңдаудағы қиын кезең болды.
| Мария де Гиз Marie de Guise | |||
 | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 18 мамыр 1538 — 14 желтоқсан 1542 | |||
| Тәж кигізу жорасы | 22 ақпан 1540 жыл | ||
| Ізашары | |||
| Ізбасары | II Франсуа (король-консорт ретінде) | ||
| |||
| 1554 — 1560 | |||
| Өмірбаяны | |||
| Діні | католицизм | ||
| Дүниеге келуі | 22 қараша 1515 Бар-ле-Дюк, Лотарингия | ||
| Қайтыс болуы | 11 шілде 1560 (44 жас) Эдинбург қамалы, Эдинбург, Шотландия | ||
| Жерленді | Әулие Петр Соборы (Реймс) | ||
| Династия | Гиздер | ||
| Әкесі | |||
| Анасы | |||
| Жұбайы | , (1534) V Джеймс (1538) | ||
| Балалары | Мария I Стюарт | ||
өңдеу  | |||
V Джеймспен неке құру
Мария герцог де Гиз, пен үлкен қызы болды. Есімі апасы құрметіне қойылды. 1534 жылы Мария де Гиз Франция королінің жақын туысы, , тұрмысқа шықты. Алайда, үш жыл өткен соң Марияның бірінші күйеуі қайтыс болды. Сол уақытта, Шотландия королі V Джеймстің бірінші әйелі Мадлен де Валуа қайтыс болды және Франциямен одаққа адал патша француз ақсүйектерінен өзіне жаңа келін іздей бастады. 1538 жылғы 18 мамырда Париждік Құдай-Ана Соборында Шотландия королі мен Марияның тойы өтті. Көп ұзамай жас патшайым бірінші некеден туған Францияда қалдырып, жаңа Отанына келді.
Мария де Гиз бен V Джеймстің үш баласы болған, бірақ екі ұлы бір жасқа жетпей қайтыс болды. 1542 жылғы 14 желтоқсанда әкесі қайтыс болған кезде Марияның қызы, соңғы баласына, туғанына алты күн болды. Соған қарамастан, ол Мария Стюарт атымен Шотландия патшайымы ретінде жарияланды.
Билік үшін күрес
Мария Стюарттың кәмелет жасына толмаған кезінде елді басқаруға регенттік кеңесі құрылды. Регент Англияға бағдарлау саясатын жүргізе бастады, Англияның патшасы ұлы мен Мария Стюарттың некесі жайлы келіссөздер және протестантизмнің англикан бағытының белсене таралуы басталды. Сонымен бірге профранцуздық партияны құрды, оған, әрине, Мария де Гизде қосылды.
1543 жылдың аяғында, VIII Генридің шамадан тыс талаптарына ашуланған регент ағылшынфилдік барондарды орындарынан түсіріп, Англиямен одақтастықты үзді. Бұл ағылшын әскерлерді шабуыл жасауға ұрындырды, бұған қарсы, әрине, үкімет дәрменсіз болды. Нәтижесінде, 1544 жылғы жазда Арран биліктен уақытша шеттетілді, оның орнына айналасында әртүрлі топтарды біріктіре алған Мария де Гизе келді: кардинал Битонның бастаған Францияға бағдарлайтын ашынған жақтаушыларынан, Ангус графы жетекшілік ететін бірқалыпты ағылшынфилдерге дейін. Жаңа үкіметтің саясаты сақ болды: VIII Генри жетегіне ермей, Мария Францияның тілектерінде орындауға асықпады. Алайда, ымыраға келу протестантизмнің Шотландияда (алдымен қалалық жерлерде, Файф пен ) тез таралуына әкелді.
Франция мен Англияның арасында
1546 жылғы 29 мамырда кардинал Битонды өзінің қамалында радикалды протестанттар өлтірілді, бұл елеулі саяси дағдарысқа әкелді: қылмыскерлер Сент-Андрусты басып алды да, тұтқынға адамдарды ұстағанда елде протестанттардың ереуілі өтті, бірнеше католикалық шіркеулер қиратылды, ал шіркеудің көп жерлері басып алынды. Қайта басқарған Арран графының үкіметі бұл жағдайды шеше алмады және сол себептен Франциядан көмек сұрауға мәжбүр болды. 1547 жылғы 31 шілдеде француз экспедициялық корпусы протестанттарды Сент-Эндрюсадан шығарып, бүлікшілерді тұтқындады. Жауап ретінде Шотландияға 1547 жылы қыркүйекте Пинки түбіндегі шайқаста шотландықтарды жеңген ағылшын әскері басып кірді. Ағылшын гарнизондары елдің шығыс бөлігіндегі ең маңызды бекіністерде орналасты.
Елдің католиктік және протестанттық күштерін біріктіру мүмкін еместігі Мария де Гиз бен Арран графының қайтадан Франциядан көмек сұрауға мәжбүрледі. Жағдай қолайлы болды: 1547 жылы Францияның тағына келді, Англиямен соғысты жаңартып, Булонь мен Калені қайтару туралы шешім қабылдауға бел байлады, француз сарайында Мария де Гиздің ағалары Гиздер жетекші орындарды иемденді. 1548 жылғы 7 шілдеде королева Мария Стюарт және II Генридің үлкен ұлы дофин Франсуаның некесі туралы келісім жасалды, және көп ұзамай бес жасар патшайым Францияға жіберілді. Шотландияда француз әскерлері енгізілді, олар ағылшындарды бекіністердің көбісінен қуып шығып, 1550 жылғы 24 наурыздағы ағылшын-француз соғысын аяқтаған бойынша ағылшын әскері Шотландияны тастап кетті.
1550 жылы Мария де Гиз Францияға барып, шотландық барондар үшін француз субсидиялар мен зейнетақыларды сақтай алды. 1551 жылы Шотландияға оралып, патшайым Арран графының танымалдылығының құлдырауын пайдаланып, 1554 жылғы сәуірде оны регенттік орыннан кетуіне қол жеткізді. Шотландияның жеке-дара билеушісі Мария де Гиз болды.
Шотландия регенті
Тыныштық орнату саясаты және оның сәтсіздігі
1554–1560 жылдары Мария де Гиздің саясаты көбінесе Францияның мүддесінен құралды. Протестанттарға ханшайым бастапқыда достық қарым-қатынаста болды: фанатиктңк католик болмай, Мария протестанттық уағызшылардың әрекеттеріне кедергі жасамады. Ол, тіпті, оларды 1553 жылдан бастап ультра-католиктік режимі құрылған Англияға қарсы қолдануға тырысты. Реформацияланған шіркеудің жағында бірнеше ірі шотланд магнаттары өтті(, , және т.б.). Мария де Гиз мүмкін болатын кең топтарды - қала тұрғындарына, қалыпты ағылшынфилдерге, протестанттарға әртүрлі жеңілдіктер жасау және зейнетақылар беру арқылы өз жағына шығаруға тырысты.
Дегенмен, бұл саясат негізінен Шотландиядағы француздардың үстемдігімен жоққа шығарылды: француз әскері шотландтық бекіністерде орналасты, Францияның кеңесшілері королдік әкімшілікте маңызды лауазымдарға ие болды. Елдің қаржы жүйесі мемлекеттік аппараттың артып келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады, салық енгізу әрекеті қоғамның барлық секторларында күрт қарсылық тудырды және Англиямен соғыс үшін әскер жинау сәтсіздікпен аяқталды. Мария француз субсидияларына және материалдық көмекке көбірек сүйенуіне мәжбүр болды. Осы үшін ол елеулі жеңілдіктерге баруға тура келді: 1558 жылғы Мария Стюарт пен Франсуа Валуаның арасындағы неке келісімінде жасырылған қосымшаларға сәйкес, королева Шотландияны француз патшасына осы некеден балалар болмаған жағдайда Шотландияны француз патшалығына табыс етті, бұл Шотландияны француз патшалығының провинцияларының біріне айналдыру қаупін тудырды.
Мария де Гиздың тыныштық орнату саясатының соңғы әрекеті — шіркеу тәртібін реформалауға арналған Шотландия шіркеуінің соборын 1559 жылы наурыз айында шақыруы. Дегенмен, оның шешімдерінің жартысы католиктер мен протестанттарды қанағаттандыра алмады.
1558 жылдың аяғында жағдай өзгерді: Англияның тағына елді тағы да протестантизм жолына бұрған королева I Елизабет келді. Мария Стюарт, шіркеу канондары бойынша, Елизабетті VIII Генридің заңсыз қызы деп санап Англияның тағына талабын мәлімдеді. Мария Стюарттың күйеуі II Франсуа король болған Франция, патшайымның талаптарын қолдауға дайын болды.
Протестанттық төңкеріс
1559 жылдың басында католик шіркеуіне қарсы батыл әрекетті қолдайтын жалынды протестанттық уағыздаушы, сондай-ақ әйелдердің басқаруына қарсы Шотландияға келді. 11 мамырда уағыздарының әсерінен Пертеде протестанттардың көтерілісі бұрқ етті. Бүлікшілер католикалық шіркеулерді, ғибадатханалар мен аббаттықтарды қиратты. Олардың қатарына Аргайл графы мен бірқатар басқа да ақсүйектер өтті. Протестанттардың әскері оңтүстікке жылжып, Эдинбургты басып алды. Мария де Гиз кері шегінуге мәжбүр болды, бірақ ол француздардан қосымша күш келген Лейтеде күшін нығайта алды. Протестанттар болса Англиядан көмек сұрады. Арран да көтерілістерге қосылып, Марияны регент лауазымынан босатылуын қолдады. Дегенмен, француздық отрядтар шабуылға шығып, жақын арада протестанттарды Эдинбургтан ығыстырды. Жауап ретінде, Арран мен протестант партиясының көшбасшылары 1560 жылғы 27 ақпанда Англиямен ағылшын әскерлерінің елге кіруі туралы келісім жасасты.
1560 жылғы наурыздың аяғында ағылшын әскері Шотландияға кірді. Тарихта тұңғыш рет оларды елдің босатушылары ретінде қарсы алынды: діннің жалпыға бірдейлігі ұлттық айырмашылықтардан гөрі мәнді болды. Ағылшындар Мария де Гиз бен француз әскерін Лейт қаласында қоршады. Франциядағы оқиғалар жағдайды қиындатты: Гиздердің партиясы әкімшіліктен уақытша шеттетілуі, королеваға әскери көмек көрсетуді жалғастыру мүмкін емес дегенді білдірді. Франция енді Англиямен татуласуға бейім болды. 1560 жылғы 6 шілдеде ағылшын және француз елшілер арасында Эдинбург келісімшартына қол қойылды және екі ел өздерінің әскерлерін Шотландиядан шығаруға уәде берді. Қол қоюдан біраз уақыт бұрын Мария де Гиз қайтыс болды. Мария Елизабеттің бұйрығымен уланды деген пікір бар, бірақ бұл тарихи тұрғыда расталған жоқ.
Мария де Гиздің қайтыс болуы мен Эдинбург шарты Шотландияның саяси және діни дамудың жаңа кезеңі болды: Францияға қатысты дәстүрлі бағдарлау өзінің маңыздылығын жоғалтты, екі британдық мемлекеттердің бейбітшілік пен жақындасу кезеңі үш жүз жылдық ағылшын-шотланд соғысының орнына келді, Шотландияда протестантизм жеңіске жетті.
Неке мен балалары
- (1510—1537), де Лонгвиль герцогы (1534 жылдан бастап күйеуі)
- (1535—1551)
- Луи (туған 4 тамыз 1537 жылы және бірнеше айдан соң қайтыс болды)
- V Джеймс, Шотландия королі (1538 ж. бастап күйеуі)
- Джеймс (1540—1541)
- Роберт (1541—1541)
- I Мария Стюарт (1542—1587), Шотландия королевасы (1542—1567)
Мүмкін, V Джеймс қайтыс болғаннан кейін, Мария де Гиз мен сүйіспеншіл байланыста болды.
Факттер
Кенелей әулетінің суретшілері — Пьер және оның ұлы қолдады.
Әдебиет
- Marshall, Rosalind K, Mary of Guise: Queen of Scots, NMS Publishing, Edinburgh, 2001 (reprinted 2008)
- Pamela E. Ritchie — Mary of Guise in Scotland, 1548—1560: A Political Study (2002)
Сілтеме
- Мария де Гиз Undiscovered Scotland сайтында Мұрағатталған 24 мамырдың 2009 жылы.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mariya de Giz fr Marie de Guise 22 karasha 1515 zhyl 11 mausym 1560 zhyl Shotlandiya korolevasy korol V Dzhejmstin әjeli zhәne 1554 1560 zhyldary Shotlandiyanyn regenti Onyn regenttigi kezinde elde odan әri sayasi zhәne dini damu bagytyn tandaudagy kiyn kezen boldy Mariya de Giz Marie de GuiseLauazymyTu18 mamyr 1538 14 zheltoksan 1542Tәzh kigizu zhorasy 22 akpan 1540 zhylIzasharyIzbasary II Fransua korol konsort retinde Tu Shotlandiyanyn regenti1554 1560ӨmirbayanyDini katolicizmDүniege kelui 22 karasha 1515 1515 11 22 Bar le Dyuk LotaringiyaҚajtys boluy 11 shilde 1560 1560 07 11 44 zhas Edinburg kamaly Edinburg ShotlandiyaZherlendi Әulie Petr Sobory Rejms Dinastiya GizderӘkesiAnasyZhubajy 1534 V Dzhejms 1538 Balalary Mariya I Styuartondeu V Dzhejmspen neke kuruMariya gercog de Giz pen үlken kyzy boldy Esimi apasy kurmetine kojyldy 1534 zhyly Mariya de Giz Franciya korolinin zhakyn tuysy turmyska shykty Alajda үsh zhyl otken son Mariyanyn birinshi kүjeui kajtys boldy Sol uakytta Shotlandiya koroli V Dzhejmstin birinshi әjeli Madlen de Valua kajtys boldy zhәne Franciyamen odakka adal patsha francuz aksүjekterinen ozine zhana kelin izdej bastady 1538 zhylgy 18 mamyrda Parizhdik Қudaj Ana Soborynda Shotlandiya koroli men Mariyanyn tojy otti Kop uzamaj zhas patshajym birinshi nekeden tugan Franciyada kaldyryp zhana Otanyna keldi Mariya de Giz ben V Dzhejmstin үsh balasy bolgan birak eki uly bir zhaska zhetpej kajtys boldy 1542 zhylgy 14 zheltoksanda әkesi kajtys bolgan kezde Mariyanyn kyzy songy balasyna tuganyna alty kүn boldy Sogan karamastan ol Mariya Styuart atymen Shotlandiya patshajymy retinde zhariyalandy Bilik үshin kүresMariya Styuarttyn kәmelet zhasyna tolmagan kezinde eldi baskaruga regenttik kenesi kuryldy Regent Angliyaga bagdarlau sayasatyn zhүrgize bastady Angliyanyn patshasy uly men Mariya Styuarttyn nekesi zhajly kelissozder zhәne protestantizmnin anglikan bagytynyn belsene taraluy bastaldy Sonymen birge profrancuzdyk partiyany kurdy ogan әrine Mariya de Gizde kosyldy 1543 zhyldyn ayagynda VIII Genridin shamadan tys talaptaryna ashulangan regent agylshynfildik barondardy oryndarynan tүsirip Angliyamen odaktastykty үzdi Bul agylshyn әskerlerdi shabuyl zhasauga uryndyrdy bugan karsy әrine үkimet dәrmensiz boldy Nәtizhesinde 1544 zhylgy zhazda Arran bilikten uakytsha shettetildi onyn ornyna ajnalasynda әrtүrli toptardy biriktire algan Mariya de Gize keldi kardinal Bitonnyn bastagan Franciyaga bagdarlajtyn ashyngan zhaktaushylarynan Angus grafy zhetekshilik etetin birkalypty agylshynfilderge dejin Zhana үkimettin sayasaty sak boldy VIII Genri zhetegine ermej Mariya Franciyanyn tilekterinde oryndauga asykpady Alajda ymyraga kelu protestantizmnin Shotlandiyada aldymen kalalyk zherlerde Fajf pen tez taraluyna әkeldi Franciya men Angliyanyn arasynda1546 zhylgy 29 mamyrda kardinal Bitondy ozinin kamalynda radikaldy protestanttar oltirildi bul eleuli sayasi dagdaryska әkeldi kylmyskerler Sent Andrusty basyp aldy da tutkynga adamdardy ustaganda elde protestanttardyn ereuili otti birneshe katolikalyk shirkeuler kiratyldy al shirkeudin kop zherleri basyp alyndy Қajta baskargan Arran grafynyn үkimeti bul zhagdajdy sheshe almady zhәne sol sebepten Franciyadan komek surauga mәzhbүr boldy 1547 zhylgy 31 shildede francuz ekspediciyalyk korpusy protestanttardy Sent Endryusadan shygaryp bүlikshilerdi tutkyndady Zhauap retinde Shotlandiyaga 1547 zhyly kyrkүjekte Pinki tүbindegi shajkasta shotlandyktardy zhengen agylshyn әskeri basyp kirdi Agylshyn garnizondary eldin shygys boligindegi en manyzdy bekinisterde ornalasty Eldin katoliktik zhәne protestanttyk kүshterin biriktiru mүmkin emestigi Mariya de Giz ben Arran grafynyn kajtadan Franciyadan komek surauga mәzhbүrledi Zhagdaj kolajly boldy 1547 zhyly Franciyanyn tagyna keldi Angliyamen sogysty zhanartyp Bulon men Kaleni kajtaru turaly sheshim kabyldauga bel bajlady francuz sarajynda Mariya de Gizdin agalary Gizder zhetekshi oryndardy iemdendi 1548 zhylgy 7 shildede koroleva Mariya Styuart zhәne II Genridin үlken uly dofin Fransuanyn nekesi turaly kelisim zhasaldy zhәne kop uzamaj bes zhasar patshajym Franciyaga zhiberildi Shotlandiyada francuz әskerleri engizildi olar agylshyndardy bekinisterdin kobisinen kuyp shygyp 1550 zhylgy 24 nauryzdagy agylshyn francuz sogysyn ayaktagan bojynsha agylshyn әskeri Shotlandiyany tastap ketti 1550 zhyly Mariya de Giz Franciyaga baryp shotlandyk barondar үshin francuz subsidiyalar men zejnetakylardy saktaj aldy 1551 zhyly Shotlandiyaga oralyp patshajym Arran grafynyn tanymaldylygynyn kuldyrauyn pajdalanyp 1554 zhylgy sәuirde ony regenttik orynnan ketuine kol zhetkizdi Shotlandiyanyn zheke dara bileushisi Mariya de Giz boldy Shotlandiya regentiTynyshtyk ornatu sayasaty zhәne onyn sәtsizdigi 1554 1560 zhyldary Mariya de Gizdin sayasaty kobinese Franciyanyn mүddesinen kuraldy Protestanttarga hanshajym bastapkyda dostyk karym katynasta boldy fanatiktnk katolik bolmaj Mariya protestanttyk uagyzshylardyn әreketterine kedergi zhasamady Ol tipti olardy 1553 zhyldan bastap ultra katoliktik rezhimi kurylgan Angliyaga karsy koldanuga tyrysty Reformaciyalangan shirkeudin zhagynda birneshe iri shotland magnattary otti zhәne t b Mariya de Giz mүmkin bolatyn ken toptardy kala turgyndaryna kalypty agylshynfilderge protestanttarga әrtүrli zhenildikter zhasau zhәne zejnetakylar beru arkyly oz zhagyna shygaruga tyrysty Degenmen bul sayasat negizinen Shotlandiyadagy francuzdardyn үstemdigimen zhokka shygaryldy francuz әskeri shotlandtyk bekinisterde ornalasty Franciyanyn kenesshileri koroldik әkimshilikte manyzdy lauazymdarga ie boldy Eldin karzhy zhүjesi memlekettik apparattyn artyp kele zhatkan kazhettilikterin kanagattandyra almady salyk engizu әreketi kogamnyn barlyk sektorlarynda kүrt karsylyk tudyrdy zhәne Angliyamen sogys үshin әsker zhinau sәtsizdikpen ayaktaldy Mariya francuz subsidiyalaryna zhәne materialdyk komekke kobirek sүjenuine mәzhbүr boldy Osy үshin ol eleuli zhenildikterge baruga tura keldi 1558 zhylgy Mariya Styuart pen Fransua Valuanyn arasyndagy neke kelisiminde zhasyrylgan kosymshalarga sәjkes koroleva Shotlandiyany francuz patshasyna osy nekeden balalar bolmagan zhagdajda Shotlandiyany francuz patshalygyna tabys etti bul Shotlandiyany francuz patshalygynyn provinciyalarynyn birine ajnaldyru kaupin tudyrdy Mariya de Gizdyn tynyshtyk ornatu sayasatynyn songy әreketi shirkeu tәrtibin reformalauga arnalgan Shotlandiya shirkeuinin soboryn 1559 zhyly nauryz ajynda shakyruy Degenmen onyn sheshimderinin zhartysy katolikter men protestanttardy kanagattandyra almady 1558 zhyldyn ayagynda zhagdaj ozgerdi Angliyanyn tagyna eldi tagy da protestantizm zholyna burgan koroleva I Elizabet keldi Mariya Styuart shirkeu kanondary bojynsha Elizabetti VIII Genridin zansyz kyzy dep sanap Angliyanyn tagyna talabyn mәlimdedi Mariya Styuarttyn kүjeui II Fransua korol bolgan Franciya patshajymnyn talaptaryn koldauga dajyn boldy Protestanttyk tonkeris 1559 zhyldyn basynda katolik shirkeuine karsy batyl әreketti koldajtyn zhalyndy protestanttyk uagyzdaushy sondaj ak әjelderdin baskaruyna karsy Shotlandiyaga keldi 11 mamyrda uagyzdarynyn әserinen Pertede protestanttardyn koterilisi burk etti Bүlikshiler katolikalyk shirkeulerdi gibadathanalar men abbattyktardy kiratty Olardyn kataryna Argajl grafy men birkatar baska da aksүjekter otti Protestanttardyn әskeri ontүstikke zhylzhyp Edinburgty basyp aldy Mariya de Giz keri sheginuge mәzhbүr boldy birak ol francuzdardan kosymsha kүsh kelgen Lejtede kүshin nygajta aldy Protestanttar bolsa Angliyadan komek surady Arran da koterilisterge kosylyp Mariyany regent lauazymynan bosatyluyn koldady Degenmen francuzdyk otryadtar shabuylga shygyp zhakyn arada protestanttardy Edinburgtan ygystyrdy Zhauap retinde Arran men protestant partiyasynyn koshbasshylary 1560 zhylgy 27 akpanda Angliyamen agylshyn әskerlerinin elge kirui turaly kelisim zhasasty 1560 zhylgy nauryzdyn ayagynda agylshyn әskeri Shotlandiyaga kirdi Tarihta tungysh ret olardy eldin bosatushylary retinde karsy alyndy dinnin zhalpyga birdejligi ulttyk ajyrmashylyktardan gori mәndi boldy Agylshyndar Mariya de Giz ben francuz әskerin Lejt kalasynda korshady Franciyadagy okigalar zhagdajdy kiyndatty Gizderdin partiyasy әkimshilikten uakytsha shettetilui korolevaga әskeri komek korsetudi zhalgastyru mүmkin emes degendi bildirdi Franciya endi Angliyamen tatulasuga bejim boldy 1560 zhylgy 6 shildede agylshyn zhәne francuz elshiler arasynda Edinburg kelisimshartyna kol kojyldy zhәne eki el ozderinin әskerlerin Shotlandiyadan shygaruga uәde berdi Қol koyudan biraz uakyt buryn Mariya de Giz kajtys boldy Mariya Elizabettin bujrygymen ulandy degen pikir bar birak bul tarihi turgyda rastalgan zhok Mariya de Gizdin kajtys boluy men Edinburg sharty Shotlandiyanyn sayasi zhәne dini damudyn zhana kezeni boldy Franciyaga katysty dәstүrli bagdarlau ozinin manyzdylygyn zhogaltty eki britandyk memleketterdin bejbitshilik pen zhakyndasu kezeni үsh zhүz zhyldyk agylshyn shotland sogysynyn ornyna keldi Shotlandiyada protestantizm zheniske zhetti Neke men balalary 1510 1537 de Longvil gercogy 1534 zhyldan bastap kүjeui 1535 1551 Lui tugan 4 tamyz 1537 zhyly zhәne birneshe ajdan son kajtys boldy V Dzhejms Shotlandiya koroli 1538 zh bastap kүjeui Dzhejms 1540 1541 Robert 1541 1541 I Mariya Styuart 1542 1587 Shotlandiya korolevasy 1542 1567 Mүmkin V Dzhejms kajtys bolgannan kejin Mariya de Giz men sүjispenshil bajlanysta boldy FaktterKenelej әuletinin suretshileri Per zhәne onyn uly koldady ӘdebietMarshall Rosalind K Mary of Guise Queen of Scots NMS Publishing Edinburgh 2001 reprinted 2008 Pamela E Ritchie Mary of Guise in Scotland 1548 1560 A Political Study 2002 SiltemeMariya de Giz Undiscovered Scotland sajtynda Muragattalgan 24 mamyrdyn 2009 zhyly